Nga Gjon Neçaj
Që nga viti 2009, kur një qytetar i “Bajram Currit” bëri publike një pasaportë origjinale të heroit, janë shkruar shkrime dhe është diskutuar rreth lëshimit të saj dhe datëlindjes së Bacës.
Pasaporta është lëshuar më 4 tetor 1924, e vlefshme për një vit, me një kaligrafi shkrimi të bukur. Ajo mban numrin 269, me 24 faqe, dygjuhësh dhe me shkrim shtypi në faqen e parë: “Në emën të Shtetit Shqiptar, gjithë autoritetet civile ushtrore janë të lutun me e lane të kalojë lirisht”.
Në faqen e dytë janë gjeneralitetet e mbajtësit të pasportës, ku shkruhet emri, atësia, emri i nënës, viti dhe vendi i lindjes, banimi, profesioni, udhëtimi dhe qëllimi i udhëtimit.
E veçanta e kësaj pasaporte është se profesioni i mbajtësit është “pronar” dhe viti i lindjes është 1866, katër vjet më i ri seç është deklaruar. Siç shprehet Muhamet Seci, ish-punonjës i muzeut, pasaporta e Bajram Currit i është dorëzuar muzeut nga e bija në vitin 1979.
Me arsyetimin për ikje me arsye shëndetësore, ai endet nëpër Europë si Itali, Zvicër, Francë, etj., nga data 7. 9. 1924, deri më 14.10.1924, pra 5 javë, thuhet në kujtimet e disa personazheve që i bënë të njohur pasaportën.
Po pse endet nëpër Evropë? Dokumenti, ardhur në vitet e fundit tregon se nxirret për arsye shëndetësore, ndërkohë kur periudha shtator-dhjetor 1924 është plot me ngjarje historike dhe aktiviteti i Bajram Currit është i gjithanshëm për çështjen kombëtare, si një nga përkrahësit kryesorë të qeverisë së Nolit.
Udhëtimi i fundit në Europë i “Garibaldit shqiptar”, siç e cilësoi Halim Xheloja, saktësohet se ndodhi më 12 tetor të vitit 1924, për t’u vendosur në Krasniqe, mu afër vendit ku do mbyllte jetën gjatë dimrit të ashpër të Tropojës, pasi një ditë më pas, më 28 mars 1925 dhe do e vrisnin.
Lidhur me vitin e lindjes ka patur disa reagime, por nuk janë shprehur studiuesit dhe në veçanti Akademia e Shkencave.
Në këngët popullore dhe në etiketimet gojore thuhet: “Plaku i Maleve”, ”Bajram Curri plak,/zemra i pikon gjak…”,ndërkohë sipas kësaj pasaporte ka vdekur në moshën 59-vjeçare. Gjithsesi edhe nëse viti i lindjes është 1862, ai ka vdekur 63 vjeç…
Në enciklopedinë e tij, duke hulumtuar të dhëna të reja për heroin, shkruhet: “Bajram Curri 1866-1925.”
Heshtja mbi aktivitetin politik dhe patriotik të Bajram Currit mbeten enigmë.
Komandanti i shquar i shqiptar i kryengritjeve për liri, pavarësi, demokraci e terësi tokësore të Shqipërisë, Bajram Curri, kishte gjetur strehë në gjirin e popullit patriot të Malësisë së Gjakovës. Në arkivat shtetërore ndodhet korespondenca pak e publikuar lidhur me gjetjen e Bajram Currit. Ahmet Zogu i dërgonte komandantit të Operacionit ushtarak të Veriut, Ceno Beg Kryeziut, urdhërin e prerë për kapjen e tij.
Telegrami nr. 21,date 9 janar 1925,urgjent,Tiranë shkruhet :
Kolonel Ceno Beg kryeziut,
Komandant i operacionit
Currin gjallë a vdekur, duhet ta zini dhe fuqinë e tij duhet ta shkatërroni krejt, duke marrë të gjitha masat që kështu të shuhet revolucioni i Kosovës e të mos përsëritet më.
Ceno Beg Kryeziu do t’i përgjigjej :
“Pas një bombardimi që bëmë me topa në Krasniqe, Curri me gjithë komita mori bjeshkët nga Nikaj Mertur… Operacioni do të bëhet i rreptë mbi anëtarët e Currit. Currin duhet ta lypë kjo komandë ku të gjëndet.”
Komandanti i operacionit, kolonel Ceno Beg Kryeziu, më 31.03.1925, dy ditë pas vdekjes së Bajram Currit, i dërgoi Ahmet Zogut sihariqin e mëposhtëm: “Mbas një lufte të përgjakshme që është bërë në bjeshkët e Dragobisë, i arratisuri Bajram Curri ka mbetur i vrarë dhe shoku i tij, i arratisuri Shefqet Draga është zënë i gjallë.
Në këtë përpjekje kanë mbetur pesë xhandarë të vrarë e katër të plagosur. Në vendin që jetonte Bajram Curri janë gjetur dhe shtatëdhjetë armë. Shokët e tij të arratisur janë shpërndarë tepër të dëshpëruar dhe po ndiqen prej fuqisë operative.”
Më 1 prill 1925 Zogu do t’i dorëzonte kolonel Ceno Beg Kryeziu postin e rëndësishëm të ministrit të Punëve të Brendshme të Shqipërisë,citon Hazis Gjergji,studiues.
Ndërsa studiuesi nga Kosova,Dr. Hakif Bajrami do shprehej se ata që e penguan gjeneralin e vegjëlisë Bajram Currin, që mos të shkojë në Vlorë, provuan ta vrasin për së gjalli. Me dredhi e makinacione e arritën qëllimin. Po ata, më vonë, kur erdhën në pushtet, u forcuan, e vranë në pabesi, me tradhëti duke u shërbyer interesave të Beogradit. Ai që e kishte lajmëruar vendqëndrimin e Bajram Currit, (prefekti Krumës), pasi që e vranë në pabesi, mori për guxim edhe të mbajë një fjalim mortor pranë varrit. Po ai , më 6 prill 1925 “i kërkonte Ministrisë Punëve të Brendshme në Tiranë 500 napolona ari të premtuara për atë që ka dhënë njoftime se ku gjendet Bajram Curri, si dhe kërkonte gradime për vrasësit e tij.” (Shiko: AQSH i Shqipërisë, Fondi MPB, d. nr. 9. 1925; d. 51 dhe d. 58)
E nëse merret në konsiderate pasaporta origjinale e Bajram Curri,si i vetmi dokument identifikimi për lindjen e tij,viti 2016 është 150 vjetori i lindjes së Bajram Currit. /tesheshi.com/
