Më 5 qershor u shënuan katër vjet që kur Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahreini dhe Egjipti vendosën një bllokadë ndaj Katart dhe pesë muaj që nga Samiti i Këshillit të Bashkëpunimit të Gjirit (GCC) në Al-Ula, Arabia Saudite, i cili shënoi fundin e ndarjes më të thellë në historinë e kësaj organizate.
Mënyra në të cilën filloi kjo bllokadë 43-mujore dhe mënyra se si përfundoi pasqyron ndryshime të konsiderueshme më të gjera në perspektivën rajonale dhe ndërkombëtare që nga viti 2017.
Prandaj është e rëndësishme të shikojmë se çfarë mësimesh janë marrë gjatë katër viteve të fundit, nëse marrëveshja e nënshkruar në Al-Ula është e qëndrueshme dhe si po përparon procesi i pajtimit.
Nga fillimi në fund, bllokada e Katarit është një shembull shkollor i një studimi të krizës rajonale në epokën e Presidentit të SHBA Donald Trump dhe dobësimit të rendit ndërkombëtar bazuar në rregulla.
“Fakte alternative” nga administrata Trump
Loja e fuqisë e krijuar për të izoluar politikisht dhe ekonomikisht Katarin filloi me piraterinë e Agjencisë së Lajmeve të Katarit dhe mbjelljen e një historie të rreme në lidhje me komentet ndezëse të Emirit të Katarit Tamim bin Hamad Al Thani.
Kjo u bë nga një seri ngjarjesh që ndoqën një manifestim të vërtetë të krizës bazuar në idenë e “fakteve alternative” – një term i shpikur nga këshilltarja e atëhershme e vjetër e Trump-it, Kellyanne Conëay në janar 2017.
Bllokada gjithashtu ndoqi një model të vizitave në administratën Trump nga Emiratet dhe Saudia, e cila filloi me vizitën e Princit të Kurorës Abu Dhabi Mohammed bin Zayed në Nju Jork për t’u takuar me anëtarët e ekipit në tranzicion në dhjetor 2016.
Ky model kulmoi kur Trump vizitoi për herë të parë Riadin si president në maj 2017.
Kjo periudhë përfshiu një seri ndërveprimesh që me sa duket kishin për qëllim t’i drejtoheshin stilit transaksionar dhe jokonvencional të vendimmarrjes në Shtëpinë e Bardhë, duke krijuar dhe intensifikuar një fushatë ndikimi për ta prezantuar Katarin si një pjesëmarrës negativ në çështjet rajonale.
Shumica e ministrave nuk e ndoqën presidentin
Kjo qasje dha rezultat, ndërsa Trump tronditi vëzhguesit, si dhe Sekretarin e tij të Shtetit dhe Sekretarin e Mbrojtjes, duke mbështetur fillimisht bllokadën dhe duke u shfaqur për të lidhur vendimin e kthimit kundër Katarit me bisedimet që ai mbajti në Riad dy javë më parë.
Deklarata e Trump kërcënoi të shkatërrojë shtyllën kurrizore të partneritetit të sigurisë dhe mbrojtjes së Katarit me SHBA dhe të inkurajojë shpresat në kryeqytetet e vendeve që kanë bllokuar Katarin se qasja transaksionare mund të jetë një arsye që ai të marrë anët në këtë debat.
Shikuar në retrospektivë, supozimi se pjesa tjetër e qeverisë amerikane do të ndiqte Shtëpinë e Bardhë në marrjen e anëve ishte e gabuar, dhe reagimet negative nga Sekretari i Shtetit Rex Tillerson, Sekretari i Mbrojtjes James Mattis dhe udhëheqësit ushtarakë amerikanë e detyruan Trump të ndryshonte mendim.
Nuk është e qartë pse zyrtarët në vendet që bllokuan Katarin, përfshirë disa që ishin të njohur me politikën amerikane, menduan se do të ishte ndryshe.
Një mundësi është që administrata Trump, e cila erdhi në pushtet duke shpallur me zë të lartë qëllimin e saj për të bërë gjërat në mënyrën e vet, pavarësisht nga kufizimet e normave dhe procedurave të vendosura, thjesht inkurajoi miqtë dhe armiqtë të besonin se çfarë do të thoshte.
“E rëndësishme që të ndalojmë veprimet ushtarake”
Deri në shtator 2017, kjo bllokadë mori formën e paraburgimit, e cila zgjati deri në fund të mandatit të trazuar të Trump.
Një vizitë në Shtëpinë e Bardhë atë muaj nga Emiri i Kuvajtit Sabah al-Ahmad Al Sabah ishte i rëndësishëm për shkak të komentit të emirit se “është e rëndësishme që ne të ndalojmë veprimet ushtarake”, por përpjekjet e Kuvajtit dhe Amerikës për të ndërmjetësuar e kishin të vështirë të gjenin daljeje një mënyrë nga ky ngërç.
Të paktën në dy raste, në dhjetor 2019 dhe korrik 2020, shpresat për një përparim në marrëdhëniet Saudite-Katar u shkatërruan, duke ilustruar vështirësinë në zgjidhjen e një mosmarrëveshjeje që përfshinte pesë palë në vend të vetëm dy.
Zhvillimi pozitiv në Al-Ula në janar 2021 erdhi pas një serie ngjarjesh, rajonale dhe ndërkombëtare, në 2019 dhe 2020.
Ndërsa për postimet në Twitter të “Qatar Trump” në mbështetje të bllokadës në qershor 2017 (përkohësisht) vuri në dyshim besueshmërinë e miqësisë amerikane, për Riadin dhe Abu Dhabin “momenti i tyre i së vërtetës” ndodhi midis majit dhe shtatorit 2019.
Udhëheqësit nga Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe po “kthehen” drejt Iranit
Dështimi i administratës Trump për t’iu përgjigjur një sërë sulmesh ndaj objektivave detare dhe energjetike në dhe përreth Arabisë Saudite dhe Emirateve të Bashkuara Arabe arriti kulmin në një ngjarje në të cilën Trump bëri dallimin publik midis interesave të SHBA dhe Saudisë pas sulmeve me raketa dhe dronë mbi objektet e naftës saudite.
Sulmet e vitit 2019 ndaj Iranit kanë dëmtuar pohimin rajonal të politikave saudite dhe rmiratase, si dhe supozimin, veçanërisht kur bëhet fjalë për ndonjë gjë që lidhet me Iranin, se interesat e tyre dhe amerikane janë të njëjta.
Udhëheqësit e Emirateve dhe Saudite filluan t’i drejtohen Iranit, drejtpërdrejt dhe indirekt, për të eksploruar mënyra për të de-përshkallëzuar tensionet, ndërsa udhëheqja e Katarit iu përgjigj sulmit në shtator 2019 ndaj Abqaiq, duke riafirmuar parimin e GCC të sigurisë kolektive.
Nëse asgjë tjetër, sulmet e vitit 2019 treguan se, për shkak të të gjitha ndryshimeve në qasje, Doha nuk është kërcënimi kryesor, apo edhe i rëndësishëm, për sigurinë dhe stabilitetin rajonal siç e paraqitën atë në 2017.
Një vit më vonë, dështimi i Trump për të përmbysur rezultatet e zgjedhjeve presidenciale 2020 do të thoshte që udhëheqësit e Gjirit u përballën me perspektivën e administratës së Joe Biden që të merrte pushtetin në janar 2021.
Marrëveshja Al-Ula, më e qëndrueshme sesa marrëveshja e Riadit
Gjatë kësaj fushate, Biden dhe të tjerët në ekipin e tij shprehën skepticizëm për rajonin, dhe veçanërisht për besueshmërinë e Arabisë Saudite dhe Princit të Kurorës Mohammed bin Salman si një partner i përgjegjshëm.
Prandaj nuk është për t’u habitur që kalimi nga administrata Trump në administratën e Biden përkoi me përfundimin e bllokadës, e cila ndoshta nuk do të kishte ndodhur kurrë nëse një tjetër president kishte qenë në pushtet dhe që zyrtarët sauditë të vendosnin Bin Salman në krye të samitit të pajtimit, duke e paraqitur atë si një shtetar rajonal.
Megjithëse detajet e marrëveshjes Al-Ula nuk janë zbuluar, ka arsye për optimizëm të kujdesshëm se procesi i pajtimit është më i qëndrueshëm sesa pas nënshkrimit të marrëveshjes së Riadit, e cila përfundoi një mosmarrëveshje diplomatike në 2014 dhe nuk arriti të parandalojë ndarjen e ardhshme në 2017
Takimet u zhvilluan midis delegacioneve të Katarit dhe Emirateve, si dhe midis delegacioneve të Katarit dhe egjiptianëve dhe raundet e negociatave pasuan për të adresuar shqetësimet.
Kjo sugjeron që marrëveshja Al-Ula, ndryshe nga marrëveshja e Riadit, nuk është një dokument i vetëm, por më tepër pjesë e një procesi më të thellë të riintegrimit përgjatë rrugëve specifike dypalëshe që mund të lejojnë palët e përfshira të shkojnë më thellë se një “një-madhësi” e përgjithshme.
Rëndësia e një Arabia Saudite të qëndrueshme për sigurinë e Gjirit
Ai pastaj tregon për njohjen se problemet janë të kapërcyeshme dhe nuk janë formuluar si ultimatum “merre ose lëre”, siç ishte rasti me të ashtuquajturat 13 kërkesa të kërkuara nga shtetet që bllokuan Katarin në qershor 2017, të cilat nuk ishin baza për negociata të frytshme.
Duket gjithashtu se ka një njohje të fleksibilitetit që marrëdhëniet midis Katarit dhe katër vendeve që e bllokuan atë të mos vazhdojnë me të njëjtën shpejtësi ose thellësi.
Ka tashmë shenja që marrëdhëniet janë përmirësuar më së miri dhe më së largu me Arabinë Saudite dhe (në një masë më të vogël) me Egjiptin, i cili mban faktin se shumica e armiqësisë origjinale prapa bllokadës nuk erdhi nga Riadi ose Kajro.
Së bashku me drejtuesit e tjerë të GCC, udhëheqja e Katarit shprehu mbështetjen për trashëgimtarin e fronit në shkurt pas lëshimit të të dhënave të Agjencisë Qendrore të Inteligjencës së SHBA (CIA) në lidhje me vrasjen e 2 tetorit 2018 të gazetarit saudit Jamal Khashoggi në Stamboll dhe riafirmoi rëndësinë të një Arabie Saudite të qëndrueshme për sigurinë rajonale në Gji.
Emiri Tamim vizitoi Bin Salman në Jeddah më 10 maj dhe marrëdhëniet në të gjitha nivelet duket se janë vendosur plotësisht.
Riparimi i dëmtimit të strukturës shoqërore të “Gulf House”
Bllokada e Katarit ishte skizma më e gjatë në historinë e GCC, duke shënuar 40-vjetorin e saj në 25 maj dhe, ndryshe nga periudhat e mëparshme të tensionit, ndikimi i tij nuk është i kufizuar në nivelin e liderëve dhe elitave politikëbërëse, por përfshin kombet e tëra.
Dëmtimi i shkaktuar në strukturën sociale të “Gulf House” mund të zgjasë më shumë për t’u riparuar dhe kujtimet e tonit të hidhur dhe intolerancës në media dhe që në mediat sociale mund të mbeten akoma.
Tani dhe në një të ardhme të parashikueshme, të gjitha palët në bllokadë ka të ngjarë të krijojnë një modus vivendi, të paktën derisa kontekstet rajonale dhe ndërkombëtare të ndryshojnë përsëri. /tesheshi.com/
