Pas konferencës së përbashkët për shtypin mbajtur nga presidenti amerikan, Donald Trump dhe kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, vëzhguesi veteran i zhvillimeve në Lindjen e Mesme, Aaron David Miller iu drejtua një metafore nga “Star Trek” për të shpjeguar at që sapo kishte parë. Në një dalje në CNN, ish-diplomati amerikan e përshkroi konferencën për mediat si “asgjë më shumë sesa një hapje kartash”.
Dy liderët dukeshin se po operonin në unison pa asnjë rrudhë. Edhe pse Netanjahu ka shërbyer si kryeministër për 11 vjet gjatë dy mandateve në detyrë, kjo ishte vizita e parë e tij në një Shtëpi të Bardhë të zotëruar nga një president republikan – dhe u shpërblye.
Lideri djathtist i Izraelit siguroi atë që kishte nevojë nga ky udhëtim: retorikë e ashpër për kërcënimin që përbën Irani? Po. Zotimin për miqësi të ngushtë dhe artikulime të armiqësisë nga politikave të periudhës së Obamës? Po. Asnjë mbështetje qoftë edhe të shkujdesur ndaj zgjidhjes përmes dy shteteve? Patjetër që po.
Ajo që Trump do të thoshte për zgjidhjen e konfliktit përmes krijimit të dy shteteve – një vizion i shteteve të pavaruara të Izraelit dhe të Palestinës që ekzistojnë ngjitur me njëra-tjetrën – ishte pritshmëria më e madhe përpara konferencës. As ai e as Netanjahu nuk e përmendën atë qoftë edhe një herë të vetme në deklaratat e përgatitura të fillimit. Dhe kur çështja u ngrit nga një reporter, Trump u duk ta shpërfillte atë me indiferencë.
“Unë po shqyrtoj dy shtetet apo një shtet, dhe më pëlqen ai që të dyja palët pëlqejnë”, tha Trump, duke shkelmuar në mënyrë figurative, kanaçen e stërgoditur të paqes në Lindjen e Mesme, poshtë rrugës. Ai vuri në dukje se “dy shtetet duket se mund të jetë më e lehta nga dy opcionet”, dhe kjo ishte e gjithë mbështetja që dha për atë që ka qenë një nen besimi për administrata të tëra demokratësh dhe republikanësh.
Trump, si kurrë më i sjellshëm, ngacmoi Netanjahun për shtrirjen e dënuar fuqishëm të vendbanimeve në Bregun Perëndimor. “Do më pëlqente të shihja të përmbaheshit për pak nga vendbanimet”, tha presidenti amerikan (përgjigje që mori nuk ishte shumë optimiste) përpara se çifti të angazhohej në një tallje miqësore rreth “artit të dakordësisë”.
Netanjahun po e ndiqnin me kujdes nga vendi i vet. Ai kishte nevojë të qetësonte elementët e së djathtës ekstreme brenda koalicionit të vet qeverisës. Naftali Bennett, lideri i partisë në koalicionin e Netanjahut që ka tërhequr mbështetjen themelore nga vendbanimet, paralajmëroi Netanjahun në prag të udhëtimit të tij të mos “madje, as ta përmendte shtetin palestinez” – nëse do e bënte këtë, deklaroi Bennett, “do të dridhej toka”.
Bennett duket se është kënaqur shumë me atë që pa: “Ky është fundi i një epoke”, “cicëroi” ai në Twitter. “Flamuri palestinez ka rënë dhe është zëvendësuar nga flamuri izraelit. Kryeministri shfaqi lidership dhe guxim duke forcuar sigurinë e Izraelit”.
Sigurisht, perspektiva e zgjidhjes përmes dy shteteve ka qenë e drobitur, me frymëmarrje artificiale, gjatë gjithë këtyre vjetëve. Përhapja e vazhdueshme e vendbanimeve izraelite në Bregun Perëndimor dhe në Jeruzalemin Lindor, vendi ky synohet kryeqyteti i ardhshëm palestinez, e ka bërë të qartë se nuk do të kishte kurrë një shtet palestinez të puthitur me atë të Izraelit. Këmbëngulja e Netanjahut për të mbajtur kontrollin e sigurisë në pjesën më të madhe të këtij territori sugjeronte një pushtim të përhershëm ushtarak. Shumë e vënë në dyshim çdo qëllim për krijimin ndonjëherë të ndonjë shteti palestinez.
Netanjahu pretendon se homologët palestinezë, janë, ashtu si e vendosin disa “të dobët dhe refuzues” dhe ai ka thënë se ai nuk ka “asnjë partner për paqen”. Ai beson se një shtet palestinez i pavarur do të kontrollohej nga milicitë radikale islamiste. Palestinezët, ndërkaq, e kanë sjellë betejën e tyre në forume ndërkombëtare, duke fituar mbështetje të madhe simbolike jashtë vendit, por me pak vlerë në terren.
Nuk do të ndryshojë shumë pas takimit të Netanjahut me Trump, ashtu si e vënë re edhe korrespondentët diplomatikë perëndimorë.
Por, kritikët e Netanjahut, përfshirë edhe figura nga administrate Obama, shqetësohen se status-kuoja është toksike.
“E djathta ekstreme fitoi sonte. Shteti i Izraelit ka humbur”, shkroi në Twitter parlamentari opozitar izraelit, Erel Margalit. “Netanjahu po na drejton drejt një shteti dy-kombësh, ndërsa largohet nga zgjidhja me krijimin e dy shteteve që është në interesin e Izraelit.
Nëse nuk do të kishte shtet palestinez, pyetja e menjëhershme është se kur me miliona palestinezë që jetojnë si qytetarë të dorës së dytë – nën barrën e pikë-kontrolleve, vendbanimeve dhe patrullave të ushtrisë izraelite – të mund të kenë të njëjtat të drejta si izraelitët ndërmjet tyre. Administrate Trump nuk ka treguar asnjë interes në përgjigjen e kësaj pyetjeje. Fjala “pushtim” nuk tingëlloi një herë të vetme në konferencën e dy liderëve.
“Për ata që mendojnë se sistemi aktual sot është i pranueshëm, duke pasur një shtet me dy sisteme –që është apartejd – nuk mendoj se mund ta arrijnë këtë”, thotë Saeb Erekat, politikan veteran palestinez për “Booth”. “Jo në shekullin e 21-të”.
Shtëpia e Bardhë, megjithatë, po nxit caktimin e një ambasadori të ri në Izrael, David Friedman, i cili është i njohur si mbështetës i vendbanimeve hebreje.
Përgatiti: Juli Prifti -/tesheshi.com/
