Një shekull më parë. një seksion i Vjenës mikëpriti Leon Trockin, Josip Titon, Sigmund Frojdin dhe Josif Stalinin.
Në janarin e vitit 1913, një burrë që në pasaportë qarkullonte me emrin Stavros Papadopoulos, po vinte nga Krakova me tren dhe u ul në stacionin verior të Vjenës.
Me një çehre të errët ai kishte prezencën e një fshatari me mustaqe të mëdha.
“Isha i ulur në tavolinë kur dera trokiti dhe hyri një i panjohur”, shkruan burri që do të takohej disa kohë më pas me njeriun që e kishte prezantuar në ditarin e tij disa vite më parë.
“Ai ishte i shkurtër, thatim dhe lëkura ishte e mbuluar me nishane. Nuk pashë asgjë në sytë e tij që të ofronte mirëdashësi”.
Shkruesi i këtyre radhëve është intelektuali disident rus, botuesi i gazetës radikale Pravda.
Emri i tij është Leon Trocki.
Burri që ai përshkruan nuk është aspak Papadopoulos.
Emri i tij i lindjes ishte Josif Visarionoviç Dzhugashvili, i njohur nga shokët si Koba dhe tani njihet nga të gjithë si Josif Stalini.
Trocki dhe Stalini janë vetëm dy burra që jetuan në Vjenën qendrore në vitin 1913, kohë kur ky qytet ishte pulsi i shekullit të 20-të.
Aty ndodhej një grup i dëshpëruar. Dy revolucionarët, Stalini dhe Trocki ishin në arratisje. Sigmund Frojd ndërkaq ishte vendosur për të qëndruar në Vjenë.
Psikoanalisti i ekzaltuar nga ndjekësit e tij ishte burri që hapi sekretet e trurit, duke e praktikuar këtë shkencë të re në klinikë të qytetit.
Josip Brozi i ri, që më vonë kur u bë lideri i Jugosllavisë quhej “Marshalli Tito” punonte në fabrikën e makinave Daimler Benz në Wiener Neustadt, një qytet në jug të Vjenës, ku arriti të fitojë shumë para.
Gjithashtu, ndodhej edhe një djalë 24-vjeçar nga veriperëndimi austriak, i cili ëndërronte të studionte për pikturë në Akademinë e Arteve të Bukura.
Ai ishte prezantuar dy herë në një bujtinë në Meldermannstrasse pranë Danubit me emrin Adolf Hitler.
Harta e qendrës së Vjenës në vitin 1913, dëshmon se shtëpitë e kësaj zona janë kërkuar nga karaktere e personazhe kyçe të botës.
Në një evokim magjik që Frederic Morton i bën qytetit, e imagjinon Hitlerin duke folur me ndjekësit e tij për “moralitetin, racën e pastër, misionin gjerman dhe tradhtinë slkave; për hebrenjtë, jezuitët dhe masonët”, siç do të shprehej vetë ai në librin e tij “Main Kampf”.
Nëse dikush duhej të fshihej në Europë, Vjena ishte vendi më i mirë për ta bërë këtë.
Arkiduka Franz Ferdinand, ishte emëruar pasardhësi i perandorit austrohungarez dhe po rrinte në Belvedere Palace, duke pritur fronin. Vrasja e tij një vit më pas ishte shkaku i hapur i shpërthimit të Luftës së II Botërore.
Vjena në vitin 1913 ishte kryeqyteti i perandorisë austro-hungareze, që renditej një nga 15 kombet e mëdha me mbi 50 milionë banorë.
“Nëse nuk ishte një kazan, Vjena ishte një supë kulturale ku ishin përfshirë shumëllojshmëri natyrash dhe ambicjesh nga e gjithë perandoria”, thotë
Dardis McNamee, kryeredaktore e revistës së vetme në gjuhën angleze Vienna Review, që ka jetuar në këtë qytet për 17 vjet.
“Më pak se gjysma e popullsisë dymilionëshe ishte autoktone apo nga zona e Bohemisë, që sot quhet pjesa perëndimore e Republikës Çeke, pra çekishtja ishte gjuha që flitej njëjtë me gjermanishten”, thekson ajo duke shtuar se në perandori fliteshin një duzinë gjuhësh.
“Oficerët në ushtrinë austro-hungareze ishin të aftë të flisnin 11 gjuhë në mënyrë perfekte përveç gjermanishtes. Himni kombëtar përkthehej zyrtarisht në të gjitha gjuhët e tjera.
Dhe pikërisht në këtë atmosferë mbizotëronte fenomeni apo kultura e kafeneve.
“Kultura e kafeneve dhe nocioni i debatit në një bar ishte pjesë e jetës vjeneze”, shpjegon studiuesi Charles Emmerson, autor i librit: “1913: në kërkim të botës përpara shpërthimit të Luftës së Madhe”.
Ai është një nga studiuesit e njohur të politikës së jashtme i aktivizuar me think-tank-un Chatham House.
“Komuniteti intelektual vjenez ishte i vogël dhe gjithkush e njihte njëri-tjetrin dhe shkëmbenin pjesë nga kulturat e tyre. Në qytet kishte shumë disidentë që ishin arratisur dhe fshiheshin nga vendi i tyre. Nesë ju donit të fshiheshit, kishte shumë njerëz në Vjenë që do t’ua mundësonin një gjë të tillë”, thekson ai.
Vendi i preferuar për Frojdin ishte Cafe Landtmann, që ndodhej në unazë, pikërisht pranë bulevardit historik të rregulluar Innere Stadt.
Trocki dhe Hitleri frekuentonin Cafe Central, shumë pranë asaj ku rrinte Frojdi dhe aty mund të shijoje kek, të lexoje gazeta, të luaje shah e të bisedojë për gjithçka.
Në Vjenën e atëhershme shikoje një tolerancë të madhe që nuk hasej në vendet e tjera të Perëndimit por edhe në ato të Lindjes.
Ndërkaq, në qytet kishte një pjesë të rëndësishme të komunitetit hebre që përbëhej nga intelektualë dhe klasë industrialiste, e cila arriti të marrë nga perancori Franc Jozef të drejtën e shkollimit të plotë, aksesin në kolegje dhe universitete.
Një numër shumë i rëndësishëm grash u bë mjaft aktive dhe ra në sy në atë periudhë.
Alma Mahler, bashkëshorti i së cilës vdiq në 1911, ishte një kompozitore e njohur dhe u bë muzë dhe e dashur e artistit Oskar Kokoschka, si dhe e arkitektit Walter Gropius.
Edhe pse qyteti ishte dhe mbetet sinonim i muzikës, ballove të ekzagjeruara dhe valsit, ana e errët e tij ishte veçanërisht e zymtë.
Një numër i madh i qytetarëve të saj jetonin në lagjet e varfëra.
Askush nuk e di nëse Hitleri u përball me Trockin apo Titon, si dhe a u takua me Stalinin. Por në një lojë radiofonike, një asistente njofton z.Hitler se doktor Frojdi do ta vizitojë tani. Kjo lojë radiofonike ka për autorë Laurence Marks dhe Maurice Gran që kanë sjellë skena imagjinare të takimeve të tilla.
Lufta që shpërtheu një vit më vonë, përpos të tjerave shkatërroi edhe pjesën më të famshme të jetës intelektuale të Vjenës.
Perandoria u shpërbë më 1918-ën, ndërsa ngritja në karrierë e Hitlerit, Stalinit, Trockit dhe Titos, shënoi historinë e Europës dhe të Botës, jo vetëm në shekullin e 20-të por përgjithmonë.
Marrë nga: BBC Magazine
Përgatiti: Ylli Pata- /tesheshi.com/
