Dy vrasje masivë te ndodhura së fundi në Ballkan, më saktë në Beograd, me dis ate vdekur në tre ditë, ngriti shumë pikëpyetje, si në opinionin serb ashtu edhe në rajonin e gjerë. Në radhë të parë është çështja e posedimit të llojeve të ndryshme të armëve, kontrolli më i rreptë i tyre, si dhe numri i madh i armëve që janë në duart e qytetarëve.
Gjithashtu, një numër i madh ekspertësh dhe analistësh hodhën paralele në media mes situatës në SHBA dhe Evropë, si dhe në Rusi, kur bëhet fjalë për krime të tilla. Në vendin e parë të kësaj liste famëkeqe janë SHBA-të, me 288 të shtëna masive vitin e kaluar dhe 645 incidente të armatosura. Është gjithashtu interesante se SHBA ka më shumë të shtëna masive sesa 15 vendet e ardhshme në listë të kombinuara.
Një histori e gjatë e dhunës së armatosur
Ndonëse të shtënat masive kanë një “traditë” të gjatë në SHBA, incidenti i parë i këtij lloji që pati një mbulim të madh mediatik dhe që çoi në ndryshimin e ligjeve dhe rregulloreve për armët ishte ai i vitit 1999. Më 20 prill, studentët në shkollën e mesme Columbine në qytetin e vogël të Columbine-s, Kolorado, ndoqën mësimet si zakonisht.
Fundi i vitit shkollor po afrohej dhe maturantët po përgatiteshin për t’ju nënshtruar testeve SAT, të cilat do t’u mundësonin më vonë të regjistroheshin në fakultet dhe të merrnin bursa. Mësimi u ndërpre rreth mesditës nga krismat e armëve dhe britmat e nxënësve. Dy nxënës të kësaj shkolle, Eric Harris dhe Dylan Klebold, hynë në shkollë të armatosur me një arsenal të tërë armësh, mes tyre një TEC-9, një pistoletë automatike e destinuar për forcat speciale. Sulmuesit kishin edhe pushkë taktike “Stevens 311D” dhe “Savage 67H”.
Më vonë u zbulua se ata kishin më shumë se 90 mjete shpërthyese të improvizuara (IED) dhe disa thika në një çantë të madhe. Harris dhe Klebold vranë 12 bashkëmoshatarë dhe një mësues, dhe pas mbërritjes së një numri të madh oficerësh policie dhe një ekipi SWAT, të dy kryen vetëvrasje. Harris ishte 18 vjeç dhe Klebold ishte 17.
Më mirë të pajisur dhe të stërvitur se forcat e rendit
Megjithëse ligjet federale u shtrënguan ndjeshëm pas ngjarjeve të Columbine, u futën kontrolle të historisë për blerësit e armëve dhe kontrolle të jashtëzakonshme të posedimit, në vitet pas kësaj tragjedie, shumë shtete e bënë përsëri më të lehtë marrjen e armëve dhe municioneve, veçanërisht para zgjedhjeve të 2006 dhe 2008.
Guvernatorët e shumtë të shteteve federale (pothuajse si rregull republikanët) iu referuan Amendamentit të Dytë të Kushtetutës së SHBA dhe justifikuan vendimet për blerjen më të lehtë të armëve me “pajisje shumë më të mira dhe trajnime të zbatimit të ligjit”. Megjithatë, nuk u desh shumë kohë që këto vendime të vërtetoheshin të gabuara.
Vetëm pak vite më vonë, në vitin 2012, një tjetër tragjedi ndodhi në qytetin e Newton, Connecticut. Më 14 dhjetor, 20-vjeçari Adam Lanza vrau 20 nxënës dhe gjashtë mësues në shkollën fillore Sandy Hook. Lanza përdorte një pushkë automatike taktike “Model XM-15” dhe më vonë në makinën e tij u zbulua një armë gjahu gjysmë automatike “Saiga-12”. Lanza, ashtu si sulmuesit e Columbine-s, kreu vetëvrasje, por më vonë policia zbuloi se ai kishte vrarë dhe nënën e tij, Nancy Lanza, në shtëpi përpara sulmit në shkollë.
Presidenti i atëhershëm i SHBA-së, Barack Obama, tha në një fjalim televiziv se do të “sigurohej që rruga drejt posedimit të armës të bëhet praktikisht e pamundur, në mënyrë që tragjeditë si ato në shkollat Columbine dhe Sandy Hook të mos ndodhin më kurrë”.
Amendamenti i dytë “i shenjtë” i Kushtetutës së SHBA
Premtimi i Obamës, siç pritej, do të ishte jetëshkurtër. Në vitet që pasuan, ligjet federale të armëve u refuzuan përsëri në nivel shtetëror dhe në ato raste u përdorën përsëri shkelje të Amendamentit të Dytë. Amendamenti i Dytë i Kushtetutës së SHBA është ndoshta më i diskutueshëm në historinë amerikane – siç është Amendamenti i Parë, i cili garanton lirinë e shprehjes dhe fjalës. Amendamenti i dytë thotë se “e drejta e qytetarëve për të mbajtur dhe mbajtur armë nuk do të kontestohet”.
Sidoqoftë, që nga miratimi i Kushtetutës Amerikane, shumëçka ka ndryshuar – si në politikë, ashtu edhe në rrethana shoqërore, si dhe në të drejtat e qytetarëve dhe në organizimin e vetë shoqërisë moderne. “Baballarët Themelues” amerikanë sigurisht që nuk e kishin parasysh që qytetarët do të zotëronin armë taktike të destinuara për njësitë speciale ushtarake, ndoshta sepse ato as nuk ishin shpikur në atë kohë. Ndaj nuk janë të rralla rastet në të gjithë SHBA-në, ku individët zotërojnë “arsenale të tëra”, me dhjetëra, madje qindra, armë zjarri të ndryshme, si dhe të ftohta, si thika e harqe.
Në shumë shtete federale ka edhe qendra “Family Range”, në fakt komplekse poligonesh dhe poligone të mbyllura, ku familje të tëra vijnë për të bërë qitje gjatë fundjavës. Disa muaj më parë, mediat amerikane raportuan një foto të kongresmenit Andy Ogles nga Nashville, ku anëtarët e familjes së tij pozonin me armë pranë pemës së Krishtlindjes. Ogles është larg nga një rast i rrallë – me kalimin e viteve, një numër politikanësh amerikanë, figura të shquara publike dhe biznesmenë kanë publikuar foto të tyre dhe familjeve të tyre me armë. Ish-guvernatorja e Alaskës dhe politikania e shquar Sarah Palin ka pozuar vazhdimisht me armë automatike, duke theksuar “angazhimin e saj ndaj anëtarësimit në NRA”.
As presidentët amerikanë nuk u shmangen armëve
Shoqata Kombëtare e Pushkëve (NRA) është grupi lobist më i madh dhe më me ndikim për të drejtat e armëve në SHBA. E themeluar në vitin 1871, NRA ka qenë jashtëzakonisht me ndikim në botën e politikës pothuajse gjatë gjithë kohës së ekzistencës së saj, madje në shumë raste ka pasur një ndikim vendimtar në emërime të ndryshme dhe më vonë në rezultatet e votimit.
Analistët besojnë se Instituti i Veprimit NRA (NRA-ILA) është ndoshta ndër tre organizatat lobuese më me ndikim në SHBA (së bashku me ACC Commerce dhe NAR, Shoqatën Kombëtare të sekserëve). NRA ka më shumë se pesë milionë anëtarë të përhershëm, dhe historikisht, anëtarë kanë përfshirë shumë senatorë, kongresmenë, CEO të kompanive të shumta, si dhe personalitete të shquara. Gjithashtu, shumë presidentë amerikanë ishin anëtarë të NRA: Theodore Roosevelt, William Taft, Dwight Eisenhower, John F. Kennedy, Richard Nixon, Ronald Reagan, George H.W. Bush dhe Donald Trump.
Statistikat famëkeqe se, historikisht, numri më i madh i të shtënave në shkolla dhe vende publike ka ndodhur në SHBA, nuk do të thotë se vendet e tjera të botës janë “imune” ndaj tragjedive të tilla. Në vitin 2011, ekstremisti i krahut të djathtë Anders Breivik vrau 77 persona në Norvegji në dy sulme – një bombë në Oslo dhe një e shtënë masive në një kamp të rinjsh.
Masakra në Baku, Oslo, Moskë, Krime…
Në vitin 2009, Farda Gadyrov vrau 12 persona në kompleksin e Akademisë Shtetërore të Naftës në kryeqytetin e Azerbajxhanit, Baku. Një vit më parë, në shtator, 22-vjeçari Matti Saari vrau dhjetë persona me një pistoletë “Walther P-22” në Universitetin e Shkencave të Aplikuara në Kauhajoki, Finlandë. Si pothuajse në të gjitha ngjarjet e ngjashme, Saari u vetëvra pas krimit të kryer.
Robert Bales, një ish-snajperist i forcave speciale amerikane, vrau 16 civilë në Afganistan në mars 2012, në qytetin Panjaway në provincën Kandahar. Në vitin 2019, në Moskë, Yevgeny Manurov vrau tre dhe plagosi katër persona në selinë e shërbimit të inteligjencës FSB. Një vit më parë, në vitin 2018, 18-vjeçari Vladislav Roslyakov vrau 20 dhe plagosi më shumë se 70 persona në një sulm me bombë dhe të armatosur në ndërtesën e Fakultetit Politeknik në Krime përpara se të bënte vetëvrasje. /tesheshi.com/
