Nuk ka dyshim se politika ndërkombëtare, në një periudhë të caktuar formëson ngjarjet kryesore botërore dhe formëson karakteristikat e përgjithshme gjatë tyre. Kjo i referohet edhe ngjarjeve aktuale në luftën ruse kundër Ukrainës, si dhe asaj që ndodhi në Luftën e Parë dhe të Dytë Botërore, dhe ndoshta për të gjitha ngjarjet e rëndësishme globale në histori.
Prandaj, të gjithë ata që ndjekin aktualitetin në skenën ndërkombëtare, me të drejtë mund të thonë: kemi harruar shumë mësime nga dy luftërat botërore.
Disa orë para shpërthimit të luftës në Ukrainë, presidenti rus Vladimir Putin i kujtoi botës pushtimin e Irakut nga SHBA dhe bombardimin e Sirisë dhe ish-Jugosllavisë pa asnjë miratim të Këshillit të Sigurimit në asnjë rast. Të gjitha këto, theksoi ai, janë vende mijëra kilometra larg Uashingtonit.
Miratimi i një politike agresioni
Thelbi i kësaj deklarate është i qartë – presidenti rus i konsideroi këto fjalë, në dritën e sulmit të mprehtë diplomatik dhe mediatik perëndimor ndaj tij dhe vendit të tij, për të justifikuar luftën që ai po përgatitej të niste kundër fqinjit të tij Ukrainës. Për më tepër, Putin, duke theksuar aspektin gjeografik të Shteteve të Bashkuara, konsideroi se nisja e kësaj lufte nga ana e tij ishte më e justifikuar se luftërat e lartpërmendura të bëra nga amerikanët dhe aleatët e tyre. Ukraina është e lidhur gjeografikisht me Rusinë dhe deri vonë, pushteti mbi të i përkiste Moskës si pjesë e Bashkimit Sovjetik dhe brenda Paktit të Varshavës. Ukraina, e cila është më e rrezikshmja për Rusinë, po përgatitej të ishte shtiza më e lartë e drejtuar kundër Moskës për shkak të synimit të saj për t’u bashkuar me NATO-n.
Në fakt, rrënjët e kësaj krize shkojnë prapa në kohën kur politika ndërkombëtare adoptoi parimin e ndërhyrjes në sovranitetin e shteteve pa konsideruar të drejtën ndërkombëtare, dhe duke mashtruar hapur organizatat ndërkombëtare dhe duke zbatuar ligjet e tyre, shpesh për arsye imagjinare. Mjafton t’i lejoni vetes të shkelni ligjin, në mënyrë që të tjerët që janë në gjendje ta bëjnë këtë, të ndjekin gjurmët tuaja.
Megjithëse themelet e organizatave ndërkombëtare, të cilat u krijuan për të menaxhuar politikën ndërkombëtare pas Luftës së Parë Botërore (Liga e Kombeve) dhe Luftës së Dytë Botërore (Kombet e Bashkuara), nuk janë pa të meta dhe mangësi të dukshme, ndaj dhe janë kritikuar nga shumë ekspertë të politikës ndërkombëtare, gjithsesi, duket se ekzistenca e këtyre organizatave, duke respektuar ligjet e tyre, është më mirë sesa të mos ketë fare. Por problemi është se fituesi i dy luftërave botërore kombinoi mangësitë në ligjet e këtyre organizatave dhe anashkalimin dhe shmangien e tyre.
Nacionalizmi, ideologjia më popullore e popullit
Rusët janë ankuar vazhdimisht se Perëndimi po abuzon me ta pas Luftës së Ftohtë dhe rënies së Bashkimit Sovjetik, pasi NATO u vendos në zonat ku prania e saj përbënte një kërcënim të hapur për sigurinë kombëtare të Rusisë. Shumica e shteteve ish-sovjetike në Evropë u janë bashkuar aleancave dhe organizatave perëndimore, ku Hungaria, Polonia, Bullgaria, Estonia, Letonia, Lituania, Rumania, Çekosllovakia (me dy republikat e saj) dhe të tjera janë anëtarësuar në NATO. Disa nga këto vende ishin një shtyllë e Paktit të Varshavës dhe shumë prej këtyre vendeve (ish-komuniste) u anëtarësuan në Bashkimin Evropian, i cili njihet për lidhjen e tij demokratiko-kapitaliste me Uashingtonin.
NATO është një aleancë e hapur ushtarake dhe ka edhe marrëveshje për mbrojtjen e përbashkët ushtarake ndërmjet shteteve anëtare të Bashkimit Evropian. Prandaj, anëtarësimi i këtyre vendeve në njërën nga dy organizatat nënkupton vendosjen e raketave perëndimore rreth Rusisë në mënyrë që ato ta rrethojnë atë nga perëndimi, ndërsa Turqia është në jug. Dhe e gjitha kjo në përpjekje për të frenuar çdo ambicie ruse për zgjerim drejt zemrës së Evropës në të ardhmen.
Nuk është sekret se kjo sjellje është disi e ngjashme me politikën e aleatëve ndaj të mundurve pas dy luftërave botërore. Në vend që Traktati i Versajës i vitit 1919, i cili rezultoi në themelimin e Lidhjes së Kombeve, të ishte një mundësi për të arritur paqen e vërtetë në botë pas Luftës së Parë Botërore, ai çoi në nxitjen e armiqësisë. Fituesi nuk hoqi dorë nga poshtërimi i humbësit dhe as nga vendosja e kushteve dhe sanksioneve të padrejta ndaj tij. Gjermanët u gjobitën me shuma të mëdha parash, u morën një pjesë të vendit dhe u detyruan të bënin disa politika të brendshme që shtypnin ambiciet ushtarake, siç llogaritnin ata.
Në mungesë të zgjidhjeve realiste dhe të drejta të mbështetura nga një forcë e aftë për realizim, zhvillimi i ngjarjeve në atë kohë rezultoi në një fuqizim të mëtejshëm të ndjenjës kombëtare. Nacionalizmi u bë ideologjia më popullore e masave dhe në vend që aleatët të korrnin frytet që kishin shpresuar nga kjo politikë penale, si rezultat doli një treshe ideologjike arrogante: fashizmi, nazizmi dhe komunizmi. Zhvillimet ekonomike dhe politike në Gjermaninë e pasluftës çuan në ngritjen e Hitlerit dhe marrjen prej tij të pushtetit.
Poshtërimi i të mundurve
Bota pastaj hyri në një luftë që ishte shumë më shkatërruese se Lufta e Parë Botërore. Musolini u tërhoq nga Partia Socialiste Italiane për shkak të mosmarrëveshjeve për pjesëmarrjen në luftë, sepse e shihte pjesëmarrjen në të si diçka të nevojshme. Pasi u tërhoq nga partia, ai vendosi ideologjinë e tij fashiste. Sa i përket Leninit, pas Revolucionit Rus në tetor 1917, ai u kthye në vendin e tij dhe mori drejtimin e bolshevikëve. Më pas ai mori pushtetin me ta dhe vendosi diktaturën e Partisë Komuniste, e cila nuk mbaroi deri në rënien e Bashkimit Sovjetik, pas më shumë se shtatë dekadash.
Bie në sy se propaganda fashiste, naziste dhe komuniste në këtë periudhë u fokusua në shpërbërjen dhe vdekjen e afërt të shoqërisë së vjetër. Sipas “Paktit të Trefishtë” të nënshkruar nga Gjermania, Italia dhe Japonia në Berlin në shtator 1940, Japonia njohu të drejtën e aleatëve të saj, Gjermanisë dhe Italisë, për të vendosur një “rend të ri” në Evropë, ndërsa Gjermania dhe Italia nga ana e tyre njohën aleatin e tyre Japoninë me të drejtën për të vendosur një “rend të ri” në Azinë Lindore.
Pas tragjedive të Luftës së Dytë Botërore (1939-1945), politika ndërkombëtare u soll në një mënyrë që të kujtonte veprimet e paraardhësve të saj pas Luftës së Parë Botërore. Ishte një ekzagjerim për të ndëshkuar të mundurit, madje edhe për t’i poshtëruar ata, gjë që la gjurmë dhe hidhërim që besohet se as Japonia dhe as Gjermania nuk kanë mundur ta harrojnë.
Pasi Rusia nisi një luftë kundër Ukrainës, Gjermania ndau 100 miliardë euro për nevoja ushtarake, në mënyrë që Berlini të përballet me çdo agresion të mundshëm. Japonia gjithashtu ka rritur së fundmi shpenzimet e saj ushtarake me pretekstin se dëshiron të mbrohet nga “lojërat e fatit” me fqinjin e saj koreano-verior. Prandaj, dy gjigantët e plagosur gradualisht po “dalin nga shishja” në të cilën ishin vendosur pas Luftës së Dytë Botërore.
Zgjimi i ëndrrave perandorake ruse
Edhe pse politika ndërkombëtare nuk pret një qëndrim shenjtor apo idealizëm në sjelljen e shteteve, veçanërisht të atyre që janë të forta dhe grindavece, është e pritshme që sjellja e të fuqishmëve të kthehet në ligj të marrëdhënieve ndërkombëtare. Bazuar në këtë, ne mund të kuptojmë se shfaqja e vazhdueshme e fuqive moderne koloniale është zbatimi i asaj që filloi me miratimin e kolonializmit portugez dhe spanjoll në politikën ndërkombëtare, si dhe shkaktimi i dëmit dhe poshtërimit të të mundurve. Një situatë e tillë e shtyn humbësin të kërkojë dëmshpërblim apo edhe hakmarrje kur ndjen se është në gjendje të hakmerret dhe të kompensojë dëmin.
Duhet theksuar këtu, kur bëhet fjalë për përpjekjet e Perëndimit për të rrethuar Rusinë post-sovjetike, pavarësisht problemeve të mëparshme për shkak të kësaj sjelljeje, vonesa amerikane dhe aleate në kujdesin për zonat aziatike të ish-Bashkimit Sovjetik me një shumicë muslimane. Kjo i dha mundësinë gjigantit rus të zgjohej nga tronditja dhe të gjente një mundësi për t’u zgjeruar në territor pa konkurrencë të vërtetë. Ky mund të ketë qenë një faktor i rëndësishëm në ringjalljen e ëndrrave të Rusisë për një perandori. Kjo u dha atyre mundësinë, falë një trashëgimie të madhe bërthamore, të një pranie të mëparshme në të gjitha pikat e nxehta të botës dhe pasurisë së madhe natyrore të Rusisë si një perandori.
Ky sukses në lindje e shtyu Putinin të mendonte për kufijtë e tij perëndimorë, më i rrezikshmi prej të cilëve ishte “perla e kurorës sovjetike”, pra Ukraina (ose Rusia e Kuqe siç quhej Kievi). Putin nuk ka hequr dorë nga përpjekjet për të instaluar aleatin e tij në vend. Kur populli ukrainas u lodh nga modeli politik sovjeto-rus dhe konkurrenca perëndimore për Kievin u bë e fortë, Putini nuk ishte në gjendje të përsëriste skenarin e marrëdhënieve me aleatët e tij në republikat e Azisë Qendrore dhe Bjellorusisë. Ai iu drejtua metodave më të dhunshme dhe të fuqishme dhe pushtoi Krimenë në vitin 2014 dhe sot jemi dëshmitarë të luftës totale që ai filloi kundër fqinjit të tij.
Duhet një aleancë
Që nga Lufta e Dytë Botërore dhe pas çlirimit të shumicës së kolonive në Lindje, politika ndërkombëtare perëndimore në vendet e “botës së tretë” është fokusuar në anashkalimin e vullnetit të njerëzve dhe mbështetjen e atyre në pushtet për të siguruar që politikat në këto vende të vazhdojnë të drejtohen siç duan ata. Ne përdorim termin “postkolonializëm” për këtë periudhë. Pastaj çdo forcë mori përsipër të ndërhynte në mbështetje të këtij apo atij regjimi apo atyre që do të jenë garantues i interesave të tyre. Lexuesi e njeh mirë sjelljen e Francës në ish-kolonitë e saj dhe të Shteteve të Bashkuara të Amerikës në shumë rajone të botës.
Megjithëse Rusia e sotme është më afër, për nga identiteti dhe opinioni i lartë për veten, me imazhin e saj perandorak sesa sovjetik, krijimi i pushtetit besnik dhe kalimi i vullnetit dhe dëshirës së njerëzve në vendet aleate lindore në vend të pushtimit të drejtpërdrejtë është sjellje perëndimore par excellence. Mbretërit dhe sovjetikët nuk ranë dakord për asgjë më pak se një nënshtrim ose pushtim të plotë në marrëdhëniet me aleatin e tyre, cilido qoftë ai.
Në epokën e Putinizimit, udhëheqja ruse ndoqi sjelljen e Perëndimit. Ata kanë treguar interes për një aleancë strategjike me fqinjët e tyre (ish-sovjetikë), me mbështetjen e autoriteteve në ato vende. Një sjellje e tillë është përkthyer në punën e Organizatës së Traktatit të Sigurisë Kolektive dhe Moska është paraqitur si një aleate e gatshme për të mbështetur çdo regjim në pushtet që kërkon ndihmën e saj, siç ka ndodhur në Siri dhe Mali.
Ajo që po ndodh sot në Ukrainë është se Rusia po përpiqet ta zgjidhë problemin me shkatërrim ose një goditje vdekjeprurëse, pas bindjes së pasuksesshme të fqinjit të saj për të hyrë në një aleancë me të. Kjo për të siguruar që politika e Kievit të drejtohet në një drejtim që garanton interesat e Moskës, veçanërisht në mosmarrëveshjet dhe konfliktet me Perëndimin. /tesheshi.com/
