Ujgurët: pse edhe sportistët duhet të bojkotojnë Olimpiket e Kinës

Nga Rafael Medoff

Pas vendimit të SHBA-ve, Australisë, Mbretërisë së Bashkuar, e së fundimi dhe Republikës së Kosovës, për të bojkotuar diplomatikisht Lojërat Olimpike të Pekinit 2022, shtrohet pyetja nëse duhet të përziet sporti dhe politika dhe nëse edhe atletët duhet të marrin përsipër t’i bojkotojnë lojërat, ashtu siç bënë kolegët e tyre gjatë Olimpikeve në Gjermaninë naziste në vitin 1936. Tani barra morale kalon te vetë atletët.

Vendimi i Presidentit Biden për të refuzuar pjesëmarrjen diplomatike të SHBA-ve në Lojërat Olimpike të Pekinit 2022, ndërkohë që i lejon atletët të marrin pjesë, i përballon sportistët amerikanë me një dilemë të njohur morale: A duhet të përzihen sporti me politikë?

Është turp që presidenti ka vendosur të kufizojë përgjigjen e tij ndaj abuzimeve të Kinës ndaj drejtave të njeriut në një masë kaq gjysmake. Tek e fundit, ceremonitë diplomatike që zhvillohen në Lojërat Olimpike janë pjesa më pak e rëndësishme e ngjarjes. Është gara atletike ajo që ka rëndësi. Lejimi i atletëve amerikanë të shkojnë në Kinë do të zvogëlojë fuqinë e gjestit diplomatik të administratës Biden.

Tani barra morale kalon te vetë atletët – ashtu siç ndodhi në vitin 1936.

Kur administrata e Ruzveltit refuzoi të bojkotonte Lojërat Olimpike të atij viti në Gjermaninë naziste, organizatat hebreje amerikane, NAACP dhe grupe të tjera, u bënë thirrje atletëve amerikanë që të refuzonin të shkonin në Berlin në shenjë proteste kundër persekutimit të hebrenjve gjermanë.

Mjerisht, vetëm një pjesë e vogël e atletëve ishin të përgatitur të hiqnin dorë nga shpërblimet e garës olimpike të atij viti dhe të flisnin kundër shtypjes: sprinteri Herman Neugass, vrapuesi Jack Shea, trajneri i notit Charlotte Epstein, yjet e atletikës Syd Koff, Lillian Copeland, Milton Green dhe Norman Cahners, dhe ekipi i basketbollit i Universitetit Long Island Blackbirds. Sakrificat e tyre meritojnë të kujtohen dhe të nderohen.

Me kalimin e viteve, pothuajse të gjithë atletët vazhduan t’i përmbahen nocionit se sporti dhe politika nuk duhet të përzihen. Në prag të Lojërave Olimpike të vitit 2008 në Kinë, patinatori Joey Cheek, një fitues i mëparshëm i medaljes së artë, u kërkoi atletëve të flisnin kundër mbështetjes së Kinës ndaj qeverisë sudaneze, e cila po sponsorizonte milicitë arabe që po kryenin gjenocid në Darfur. Disa atletë shprehën simpati për përpjekjet e Cheek-ut në lidhje me Darfurin, por asnjë olimpist pjesëmarrës nuk e kritikoi publikisht qeverinë kineze, as nuk i bojkotoi Lojërat.

Megjithatë, kohët e fundit konsensusi kundër përzierjes së sportit dhe politikës ka filluar të plasaritet. Kur shpërtheu polemika mbi një ligj të ri mbi emigracionin në Arizona në vitin 2010, skuadra e basketbollit Phoenix Suns veshi uniforma me emrin e ekipit të tyre të shkruar në spanjisht si një gjest solidariteti me komunitetin latin në vend. Në vitin 2016, qendërmbrojtësi i San Francisco, mbrojtësi i 49-të Colin Kaepernick refuzoi të qëndronte në këmbë për himnin kombëtar në shenjë proteste kundër racizmit në shoqërinë amerikane.

Vitin e kaluar, diga më në fund u prish. Kur protestat për drejtësinë racore shpërthyen në të gjithë vendin, ligat e sporteve profesioniste u bënë pjesë. Shoqata Kombëtare e Basketbollit shtyu ndeshjet e play-off-it për të protestuar ndaj të shtënave mbi Jacob Blake. Liga Kombëtare e Futbollit pikturoi fjalët “Fund racizmit” në zonat fundore të fushave të skuadrave të saj. Naomi Osaka, një teniste e rangut të lartë, refuzoi të merrte pjesë në ndeshjen e saj të planifikuar gjysmëfinale. “Përpara se të bëhem atlete, unë jam një grua me ngjyrë,” tha Osaka. “Dhe si një grua me ngjyrë, ndihem sikur ka çështje shumë më të rëndësishme.”

Trendi vazhdoi vitin e kaluar, me Major League Baseball që tërhoqi lojën e saj All-Star nga Atlanta për të protestuar ndaj ligjeve të votimit të miratuara së fundmi në Gjeorgji.

Por jo çdo kauzë i ka trazuar ndërgjegjet në botën e sportit, veçanërisht kur janë në rrezik marrëveshje biznesi fitimprurëse – siç është marrëdhënia në rritje e NBA-së me qeverinë kineze. Kur menaxheri i përgjithshëm i Houston Rockets, Daryl Morey, postoi një protestë me gjashtë fjalë në Twitter kundër shtypjes kineze të Hong Kongut në vitin 2019, pronari i Rockets e detyroi atë të tërhiqej, ndërsa disa lojtarë të profilit të lartë e mbrojtën publikisht Kinën.

Çfarëdo që dikush mendon për meritat e një çështjeje të caktuar ose një lloji të veçantë proteste, atletët që flasin hapur po çojnë përpara një parim të rëndësishëm: drejtësia sociale nuk duhet mbarojë në kufi.

Gjenocidi jashtë vendit duhet të jetë po aq i rëndësishëm për çdo amerikan sa ligjet e emigracionit apo marrëdhëniet racore në vend. Qeveria amerikane ka përcaktuar se regjimi kinez po kryen “gjenocid të vazhdueshëm” kundër qytetarëve të tij muslimanë ujgurë. Sipas Muzeut Përkujtimor të Holokaustit të SHBA-së, “krimet e Kinës kundër njerëzimit” përfshijnë “sterilizimin e detyruar, dhunën seksuale, skllavërimin, torturën, transferimin me forcë, persekutimin dhe burgosjen, ose privimin e rëndë të lirisë fizike”.

Personat e famshëm, siç janë atletët, ndodhen në një pozicion unik për të bërë diçka në lidhje me të drejtat e njeriut, pasi, për mirë ose për keq, të famshmit kanë ndikim. Të rinjtë i shikojnë ata. Pra, ka rëndësi nëse ata e përdorin famën e tyre në mënyrë rigoroze për përfitime personale, apo e përdorin atë edhe për të luftuar kundër padrejtësisë. Kishte rëndësi kur Babe Ruth nënshkroi një protestë në 1942 nga gjermano-amerikanët kundër “politikës hitleriane të shfarosjes gjakftohtë të hebrenjve të Evropës”. Dhe, anasjelltas, ka rëndësi që ylli i NBA-së, LeBron James, ka kundërshtuar publikisht kritikat ndaj regjimit shtypës kinez.

Qeveria kineze i sheh Olimpiket si një mundësi për të përmirësuar imazhin e saj dhe për të larguar vëmendjen nga shqetësimet mbi të drejtat e njeriut. Atletët që udhëtojnë për në Pekin vitin e ardhshëm do të bëjnë një deklaratë me vetë pranianë e tyre. Në fakt, ata do të thonë: Nuk ka asgjë për të parë këtu, njerëz; le te filloje Loja!

Ylli i tenisit, Naomi Osaka kishte të drejtë: ka “çështje shumë më të rëndësishme” në botë sesa hedhja e pasimeve me goditje, apo fitorja në Wimbledon. Ndjen kënaqësi kur dëgjon një atlete që artikulon atë parim të rëndësishëm. Por a do të ketë ndonjë olimpist guximin moral ta zbatojë atë në lidhje me gjenocidin e Kinës ndaj Ujgurëve?

Autori është drejtor themelues i Institutit David S. Wyman për Studimet e Holokaustit dhe autori i librit “Hebrenjtë duhet të qëndrojnë të qetë: Presidenti Franklin D. Roosevelt, Rabini Stephen S. Wise dhe Holokausti”, i publikuar nga Shoqëria e Publikimeve Hebreje në vitin 2019. /Observer.al/