Peisazhi është i mbushur me kështjella të fortifikuara mesjetare, pallate ekstravagante të Neo-Rilindjes, pallate baroke dhe shtëpi historike.
Vetëm 90 minuta udhëtim me tren nga Kłodzko drejt Wałbrzych, por e gjithë rruga që përshkon Silezinë e Poshtme paraqet panorama mahnitëse. Lugina të gjelbra dhe kodra të pyllëzuara strehojnë fshatra të përgjumur e pothuajse secili prej tyre është i “zbukuruar” me një pallat madhështor. Emërtuar “toka e 100 pallateve”, Silezia e Poshtme është shtëpi për çerekun e pallateve dhe kështjellave të Polonisë dhe shpesh krahasohet me luginën Loire në Francë, e famshme për kështjellat e veta.
“Piperosur” me kështjella
Peizazhi është i mbushur me të gjitha llojet e atyre ndërtesave madhështore që ushqejnë fantazinë. Kështjella të fortifikuara, pallate ekstravagantë apo të stilit barok, e shumë shtëpi historike që kanë mbetur dëshmi të një të kaluare të pasur. Strukturat e kësaj panorama variojnë nga ish-banesa modeste deri tek ngrehina vigane, si pallati i bollshëm Kamieniec Ząbkowicki ndërtuar në mes të shekullit të 19-të për princeshën Marianne Orańska, vajzës së mbretit holandez, William I.
Histori e trazuar
Vendosur midis kufirit me republikën Çeke në jugperëndim të Polonisë, Silezia e Poshtme ka një histori të pasur e të trazuar që ka lënë shenja në peisazhin e saj. Kështjellat më të vjetra datojnë në kohë mesjetare kur rajoni ishte i ndarë midis dukëve të ndryshëm polakë. Struktura si kështjella Ząbkowice Śląskie u ndërtuan me synimin për të mbrojtur tokën nga pushtuesit. Ngritur në shekullin e 14-të, kështjella ngrihet sipër territorit në një kryqëzim të disa rrugëve kryesore tregtare europiane.
Transformim madhështor
Në vitin 1742, Silezia e Poshtme ra nën sundimin prusian. Gjatë kësaj kohe, shumë anëtarë të aristokracisë u zhvendosën në Silezinë e Poshtme, ku rindërtuan fortesat e së kaluarës duke i kthyer në pallate madhështore dhe shtëpi të mrekullueshme. E ndërtuar fillimisht si fortesë në mesin e viteve 1500, kështjella Oleśnica u bë banesa verore e familjes së pushtetshme prusiane Hohenzollern, e cila e transformoi bastionin mesjetar në një pallat të stilit të Rilindjes.
Zëra për thesare të humbur
Një nga pallatet më misterioze të rajonit është Książ, një kështjellë madhështore eklektike e rrethuar nga pyjet e dendur të maleve Wałbrzyskie. Silezia e Poshtme mbeti pjesë e Gjermanisë gjatë luftës së Dytë Botërore dhe disa historian spekuluan se Adlof Hitleri kishte synimin që Książ të kthehej në selinë qendrore zyrtare të nazistëve, ndërsa “Associated Press” raportoi zërat që flisnin se treni enigmatic nazist i mbushur me thesare mund të ishte varrosur poshtë kështjellës. Thashethemnaja për trenin e thesareve nxitet shumë nga sistemi i madh i tuneleve të gërmuara nga nazistët që dalin në formë rrezesh nga poshtë kështjellës.
Kujtesa të tiranisë
Pas luftës dhe riorganizimit politik të Gjermanisë, Silezia e Poshtme përjetoi një ndryshim të dukshëm demografik dhe kulturor, kur rajoni u bë pjesë e republikës Popullore Polake të mbështetur nga sovjetikët dhe popullsia gjermane u detyrua të largohet për t’i hapur vend për banorët e rinj polakë. Ky ishte po ashtu edhe moment ku pallatet – që shiheshin nga banorët e rinj të rajonit si simbole të pushtuesve të tyre të mëparshëm – ranë në krahët e harresës dhe shkatërrimit. Disa u përdorën si magazina ndërsa të tjera u plaçkitën për materiale ndërtimi.
Simbole të ripajtimit
Rënia e komunizmit në Poloni në vitin 1989 rigjallëroi interesin në ruajtjen e pallateve. Ndërsa industria e turizmit lulëzoi përgjatë gjysmës së dytë të shekullit të 20-të, pallatet e Silezisë së Poshtme gjetën një jetë të re. Disa, si pallati Kamieniec i shekullit të 18-të u blenë nga investitorë privatë dhe u transformuan në hotele luksoze dhe restorante. Të tjera u rinovuan nga shteti dhe tashmë janë strehë për muzeume interaktive apo qendra kulturore. Procesi aktual i rigjallërimit të pallateve është simbolikë e ripajtimit të kombit me një të kaluar të trazuar.
Përgatiti: Juli Prifti -/tesheshi.com/
