Traktet e luftës, jo vetëm komuniste: ja ç’shkruanin nacionalistët shqiptarë kundër Italisë fashiste

Siç shumë mite të tjera nga e shkuara, prodhuar nga historiografia komuniste, i tillë është dhe ai se vetëm komunistët u angazhuan në luftë kundër pushtuesit, e trakte vetëm prej tyre dilnin e lëshonin në milet. Por nuk është kështu. Trakte kanë hartuar e lëshuar edhe nacionalistët, ata pra, legalistët e ballistët.

Nga vera e 1942 dhe sidomos në fund të këtij viti, në Shqipëri ishin intensifikuar aksionet antifashiste si nga ana e çetave nacionaliste ashtu edhe nga ata te drejtuara prej komunistëve. Vazhdimisht flitet për aksionet e këtyre të fundit në këtë periudhë, por dokumentet e Ministrisë së Brendshme të viteve 1942-1943 dëshmojnë se aktiviteti antifashit i grupeve nacionaliste të Legalitetit dhe të Ballit Kombëtar ishin disa herë më të fuqishme. Shpërndarja e trakteve dhe manifesteve për të frymëzuar dhe mobilizuar popullin kundër fashizmit ishte rruga më e shpeshtë e reagimit, ndërsa qytetet ku nacionalistët kishin më shumë influencë ishin Tirana, Shkodra, Korça, Vlora dhe Gjirokastra. Dokumenti që sjellim sot është një trakt i shkuar me dorë dhe i hedhur në qytetin e Shkodrës. Prefekti u këtij qyteti, Daut Çarcani njofton Ministrinë e Brendshme për këtë aktivitet të grupeve nacionaliste dhe i bashkangjit edhe traktin e mëposhtëm. Në trakt bëhet thirrje për të rrëmbyer pushkët e për të fituar lirinë.

Prefekti Çarçani thekson në shkresën e tij se kjo ishte vepër e nacionalistëve dhe jo e komunistëve. Më poshtë i sjellim të plota tekstet e këtyre dy dokumenteve:

Prefektura e Shkodrës

Nr.38/25 RES.

Shkodër më 7/8/942

Ora 11

Marrun ora 18.

Ministrisë së Punëve të Mbrendshme

Zyrës Politike, Tiranë

Parmbramë janë hedh ne ket qytet nji sasi manifestash ma tepër me ngjyrë nacionaliste se sa komuniste me anë të të cilave kritikohet kryetari i qeverisë si dhe anëtarët e saj.

Prefekti, D.Çarçani

Trakti i hedhur për të cilin flet prefekti Daut Çarçani ishte ky:

Popull Shqiptarë

Ndëgjoni ta kuptoni mirë kët listë qi po i u shkruaj. Në qoftë se jena shqiptarë të vërtetë të mprojmë atdheun tonë nga armiku, gjith çka jena shqiptarë, të ngrihemi të gjithë, me pushkët në dorë si trima, si trimnesha, të lirojmë atdheun tonë nga armiku se përndryshej kena me hjek shumë keq, mjaft e zgjatëm deri tash se me fjalë si bahet gja.

Popull shqiptar mos ua ve mendjen se Italia do të përpiqet e do t ëmundohet për neve, mos u bani të marrë, kuptoheni pak se ajo do sa e sa me na poshtnue neve. Ajo ashtu kujto por neve si shqiptarë të përmendun qi jena, as si jena poshtnue e as si do të poshtnohemi, kur se atdheu i jonë të jetë i robnuem edhe neve cka na duhet të rrojmë, atherë na thonë shqiptarë të poshtën, prandaj ma mirë vdekjen ose lirinë se mjaft duruem deri tashti.

Gati 4 vjet qi po na mundon ky, na fiku për çdo gja, ka për të n’a sharrue për bukë edhe për çdo gja qi si gjendet, kurse ma parë ishte çdo gja lirë dhe gjendesh.

Popull shqiptarë mos kujtoni se Shqipnija do të rrijë gjithmonë e robërueme, gjith çka jena shqiptarë të bashkojmë gjithë trupat në nji shpirt edhe të luftojmë me gjithë zemër si trima shqiptarë. Do të vijë dita që gjak do të derdhim në popullin Italian se edhe kështu s’durohet se gjysma e botës janë pa bukë, ma shumë dalin e lypin nji kuje buk sa me e mbajt shpirtin. Mjaft ndejti Shqipëria e robërueme neve duhet të derdhim gjak për atdheun e jo të rrojëm, s’ka cka na duhet as nanë as babë as vëlla as motër kur se kena atdheun tonë të lirë, kur se të fitojmë lirinë tonë, atherë edhe krundet do ti duem me gjithë zemër.