“Pa dyshim, Kremlini kishte një plan për Ballkanin në rast të fitores në Ukrainë ‘për tre ditë’ dhe ky skenar sigurisht që nuk ishte diçka që forcat demokratike pro-evropiane do të dëshironin. Plani ishte të rivizatohej Ballkani dhe aktivistët politikë pro-rusë duhej të luanin një rol parësor në këtë. Mbrojtja e suksesshme e Ukrainës ndaloi zbatimin e planit ekspansionist të Rusisë dhe e detyroi Putinin ta përshtatte atë me rrethana të papritura”, tha Ulyana Bah, bashkëthemeluese e Rrjetit të Bashkëpunimit Ballkano-Ukrainas, në një intervistë për Al Jazeera.
Bach foli për marrëdhëniet e vendeve të Ballkanit Perëndimor ndaj luftës në Ukrainë, por edhe për lidhjen mes pushtimit rus në vendin e tyre dhe situatës politike në rajon, stabiliteti i të cilit kërcënohet më tej pas shkurtit të vitit të kaluar nga inkursioni masiv i ushtrisë ruse në Ukrainë.
Megjithatë, duke vënë në dukje se mbrojtja e papritur e fortë e Ukrainës prishi planet e Moskës për Ballkanin Perëndimor, ajo paralajmëroi se “pas disa muajsh stanjimi relativ, zbatuesit e ambicieve ruse po ngrenë sërish kokën në skenën politike të Ballkanit Perëndimor”.
Si një njohëse e mirë i situatës në Ballkan, a mund të vlerësoni se sa ka ndryshuar dhe në çfarë mënyre pushtimi rus në Ballkan tablonë politike në këtë rajon?
Nuk është sekret se Rusia ka ndikuar në politikën në Ballkanin Perëndimor për një kohë të gjatë dhe vazhdimisht me mjete të ndryshme. Para së gjithash, këto janë mbështetje financiare dhe politike për partitë politike dhe individët e kualifikuar, fushata propaganduese dhe dezinformuese përmes mediave nën kontrollin e tyre dhe përdorimi i burimeve energjetike si një levë ndikimi. Qëllimi përfundimtar i këtyre përpjekjeve është forcimi i Rusisë dhe dobësimi i ndikimit perëndimor në rajon, dhe së fundmi edhe nxitja e konflikteve.
Shembulli më i dukshëm i aktivitetit të Rusisë në rajon është Serbia, aleati i vjetër dhe tradicional i Rusisë. Rusia mbështet financiarisht dhe politikisht Partinë Progresive Serbe në pushtet, dhe në të njëjtën kohë bashkëpunon aktivisht me partitë e krahut të djathtë. Në Bosnje, Rusia është e përfshirë në mbështetjen e subjekteve politike dhe individëve, si entiteti Republika Srpska dhe presidenti i saj Milorad Dodik, i cili njihet për pikëpamjet e tij të hapura pro-ruse. Në Mal të Zi, Rusia mbështet partitë dhe politikanët e opozitës dhe është e përfshirë në dezinformata dhe fushata propagandistike që synojnë të minojnë qëndrimin properëndimor të vendit.
Si e përshkruani besnikërinë e Serbisë dhe në përgjithësi të pjesës më të madhe të popullit serb ndaj Rusisë dhe presidentit të saj Vladimir Putin?
Situata që mund të shihet në Serbi është në fakt tragjedia e një vendi, i cili pa shkrepur asnjë plumb ra nën pushtimin e një vendi tjetër – Rusisë. Pavarësisht nga pretendimet e zyrtarëve serbë se po mbrojnë interesat e Serbisë, është e qartë se këtu bëhet fjalë vetëm për mbrojtjen e interesave të Rusisë. Në vend që Serbia të ndjekë rrugën e afrimit me Evropën dhe botën progresive, në muajt e fundit ajo është rreshtuar hapur me satelitët rusë anti-civilizues si Bjellorusia. Do të jetë shumë interesante një ditë të hetohet rasti i Serbisë si një nga shembujt e ndikimit shkatërrues të luftës hibride që Rusia po bën në vende të tjera.
A do të distancohet Serbia nga agresioni rus kundër Ukrainës? Më saktësisht, duke pasur parasysh ndikimin e fortë rus dhe rrënjët ekonomike që Moska ka mbjellë në Serbi, a mund ta bëjë Vuçiç këtë, pavarësisht presionit të fortë nga Perëndimi?
Nëse e anashkalojmë faktin se Vuçiç nuk e ka refuzuar asnjëherë hapur mbështetjen e Perëndimit dhe anëtarësimin në BE, aktualisht nuk ka indikacione se Serbia, e udhëhequr nga Vuçiç, po largohet nga Rusia. Atje, në mes të Evropës, Rusia ka bërë një lloj selie dhe ka krijuar një rrjet të fortë agjencish që operojnë në nivele të ndryshme, duke përfshirë vendimmarrjen politike. Nuk ka asnjë mekanizëm të vetëm në establishmentin politik serb që të jetë i izoluar nga interesat ruse. Derisa të ndryshojë një situatë e tillë, nuk besoj se do të ketë ndonjë përparim në drejtim të afrimit të Serbisë me BE-në dhe as në distancimin nga Rusia. Aktualisht, agjentët rusë po punojnë në mënyrë aktive për ta vënë Serbinë në një pozitë ku nuk do të ketë kthim prapa, siç është refuzimi i propozimit ndërkombëtar për Kosovën. Së shpejti do të zbulojmë nëse qeveria në Serbi është në gjendje t’i rezistojë manipulimeve të tilla ruse.
Kohët e fundit është përfolur shumë për rekrutimin e grupit Wagner në Serbi. Keni ndonjë informacion për këtë?
Që nga dhjetori i kaluar, mediat në rajon shkruajnë se grupi Wagner është i pranishëm në Serbi. Vetë wagnerët e konfirmuan praninë e tyre në Serbi në kanalin e tyre Telegram. Këto pretendime konfirmohen më tej nga pikturat murale që shfaqen në Beograd, si dhe informacionet për punën e tyre aktive në rekrutimin e qytetarëve serbë për luftën kundër Ukrainës. Ka gjithashtu dëshmi video të serbëve që tani luftojnë në Ukrainë. Megjithatë, largimi i serbëve në fushën e betejës në Ukrainë nuk është një gjë e re. Rreth njëzet prej tyre u dënuan me kusht në Serbi për daljen në fushëbetejë të huaj dhe pyetja e vetme është nëse ata ishin rekrutuar edhe nga Wagner apo nga ndonjë organizatë tjetër ruse.
Sigurisht që ky rast duhet të hetohet dhe me të duhet të merret Prokuroria Serbe. Megjithatë, prokuroria shpërfill të gjitha informacionet që kanë të bëjnë me grupin Wagner dhe madje ka rrëzuar edhe kallëzimin penal të Grupit Oktobar ndaj Wagner. Dhe më pas lind pyetja: nën ndikimin e kujt po mbyll sytë prokuroria ndaj një rasti kaq alarmues dhe çfarë po përpiqet të fshehë duke mos kryer një hetim.
Keni frikë se ky rekrutim mund të përhapet në vende të tjera të rajonit tonë ku mbizotërojnë qëndrimet pro-ruse?
Ushtria ruse është në një problem të madh në Ukrainë për shkak të mungesës së ushtarëve. Edhe luftërat e mëparshme në të cilat mori pjesë Federata Ruse treguan se ruajtja e jetëve njerëzore, madje edhe e ushtarëve të saj, nuk është aspak prioritet. Në frontin ukrainas, humbjet ruse janë të mëdha dhe ata po përpiqen t’i kompensojnë duke rekrutuar “mish të gjallë” nga të gjitha anët, madje edhe të burgosur. Duke pasur parasysh të gjitha këto, nuk kam asnjë dyshim se rekrutimi i paligjshëm i shtetasve të huaj tashmë është shtrirë në vende të tjera ku situata politike është e tillë që lejon aktivitete të tilla, të ndaluara me ligj. Fatkeqësisht, Bosnja, Mali i Zi si dhe Serbia janë terren i përshtatshëm për nevojat ushtarake ruse. Pyetja e madhe është nëse qeveritë e këtyre vendeve kanë guximin dhe forcën për të aktivizuar mekanizmat mbrojtës kundër ndërhyrjeve të tilla, veçanërisht kur janë të vetëdijshëm se shumica e qytetarëve të rekrutuar nuk do të kthehen të gjallë.
Nëse marrim parasysh situatën tashmë komplekse në Bosnje dhe Mal të Zi, a mund të çojë ndikimi malinj rus në ndonjë skenar radikal dhe madje konflikt në këto vende?
Për shkak të humbjeve në front në Ukrainë, Rusia ka aktivizuar të gjitha levat e luftës hibride, si në Ukrainë ashtu edhe në vendet e treta, veçanërisht në Ballkan. Rusia do të ishte më e përshtatshme për një konflikt në Ballkan, sepse ata shpresojnë që atëherë do të devijojnë fokusin e partnerëve të tyre perëndimorë dhe do të ngadalësojnë mbështetjen e tyre për Ukrainën, dhe më pas do të fitojnë një pozicion të mirë për tregti të mundshme me Perëndimin në kurriz të paqes në Ballkan. Jemi dëshmitarë të manipulimit të “tensioneve ndëretnike” në Kosovë, Bosnjë, Mal të Zi, madje së fundmi edhe në Maqedoninë e Veriut. Të gjitha këto ngjarje po bëhen sipas të njëjtës strategji, të cilën rusët provuan në Ukrainë, kur ndezën narrativën për tensionet mes popullatës ruse dhe ukrainase. Është e pritshme që pengjet politike ruse në Ballkan do t’i ndihmojnë rusët të arrijnë qëllimet e tyre, që përfshin nxitjen e konfliktit. Situatat në Bosnje dhe Mal të Zi tani janë shumë të rrezikshme dhe të përshtatshme për shpërthimin e konflikteve të brendshme dhe Rusia sigurisht që do ta përdorë këtë për të arritur interesat e saj.
A mendoni se vendet perëndimore, të cilat po përpiqen të luftojnë kundër ndikimit rus në mbarë botën, i kushtojnë vëmendje të mjaftueshme ndërhyrjes ruse në Ballkanin Perëndimor dhe çfarë duhet të bëjnë për ta ndaluar atë, për të stabilizuar rajonin?
Viti i fundit ka treguar se sa shumë Rusia, si një oktapod, ka lëshuar tentakulat e saj dhe ndikon në politikat e vendeve evropiane. Ne kemi parë prova se vendet që kanë mekanizma shumë më të mëdhenj dhe më të fortë të mbrojtjes dhe rezistencës sesa vendet e Ballkanit Perëndimor, kanë rënë nën këtë ndikim malinj. Sigurisht, BE-ja dhe partnerët e tjerë perëndimorë duhet të jenë të vetëdijshëm se situata këtu është e ndërlikuar dhe e lënë pas dore, ndaj kërkohet strategji dhe ndërhyrje të veçanta që do të sigurojnë eliminimin e ndikimit rus në Ballkan. Deri më tani, nuk shoh ndonjë ndryshim në strategjinë e partnerëve perëndimorë ndaj Moskës në krahasim me kohën para luftës kundër Ukrainës. Shpresoj që Perëndimi të vlerësojë në mënyrë adekuate rreziqet dhe pasojat e mundshme si për Ballkanin ashtu edhe për të gjithë Evropën, nëse Rusia nuk e ndal urgjentisht Ballkanin.
Së fundi, çfarë lloj përfundimi dhe rezultati të luftës në Ukrainë parashikoni?
Lidhur me rezultatin e luftës në Ukrainë, për mua nuk ka dilemë: Ukraina do të fitojë, dhe Rusia do të humbasë. Rusia tashmë ka humbur, kur u kthye nga një superfuqi, siç e imagjinonim gabimisht më parë, në një vend të margjinalizuar. Gjithnjë e më shumë flitet se si do të duket bota dhe Rusia pas fitores së Ukrainës dhe një skenar që parashikon shpërbërjen e Rusisë dhe çmilitarizimin e plotë të saj është shumë i mundshëm. Shpresoj se të gjithë partnerët aktualë të Rusisë janë të vetëdijshëm për këtë dhe Ukraina dhe e gjithë bota nuk do të harrojnë kurrë se kush ishte në anën e së keqes dhe kush luftoi për lirinë dhe demokracinë. /tesheshi.com/
