Një hije e errët u var mbi botë. Këtë vit, për herë të 38-të, The Economist publikon parashikimet e tij për vitin e ardhshëm, por analiza e të përjavshmes së njohur nuk është lënë në hije asnjëherë nga një person i vetëm, siç ndodh këtë herë me Donald Trump. Njerëzit filluan të kuptojnë ngadalë se fitorja e Trump-it në zgjedhjet e nëntorit të vitit të ardhshëm ka gjithnjë e më shumë gjasa.
Trump dominon zgjedhjet paraprake republikane. Disa sondazhe e vendosin atë përpara Biden-it në shtetet kyçe ku një kthesë është e mundur. Në njërën prej tyre, 59 për qind e votuesve do të preferonin t’ia besonin ekonominë Trump-it dhe vetëm 37 për qind Biden-it. Paditë shumta, të paktën në zgjedhjet paraprake, vetëm sa e forcuan pozitën e Trump-it. Demokratët janë mbështetur në komunitetet e zeza dhe hispanike për dekada, por tani një numër i konsiderueshëm po largohen nga partia. Çdo gabim nga secili kandidat gjatë 12 muajve të ardhshëm mund të përcaktojë rezultatin e një gare që bota po e shikon me ankth.
Është një kohë shumë e rrezikshme që një njeri si Donald Trump të trokasë sërish në derën e Zyrës Ovale. Demokracia është në telashe në SHBA. Pretendimi i Trump-it se ai fitoi në të vërtetë zgjedhjet e 2020 është më shumë se një gënjeshtër: është një lojë cinike për të treguar se ai mund të frikësojë dhe manipulojë bashkatdhetarët e tij – dhe të ketë sukses.
SHBA po përballet gjithashtu me armiqësi në rritje në frontin e politikës së jashtme: ka pushtimin rus të Ukrainës, Iranit dhe grupeve të tij besnike militante në Lindjen e Mesme, si dhe Kinën e marrëdhëniet e saj me Tajvanin. Këto tre vende – Rusia, Irani dhe Kina – koordinojnë lirshëm përpjekjet e tyre dhe ndajnë një vizion të ngjashëm të një rendi të ri ndërkombëtar, në të cilin forca është gjithmonë e drejtë dhe autokratët janë të sigurt.
Meqenëse republikanët e MAGA-s kanë planifikuar prej muajsh mandatin e tij të dytë, Trump 2 mund të jetë më i organizuar se Trump 1. Njerëzit më besnikë ndaj tij do të zinin pozicionet më të rëndësishme. Trump mund t’i kushtohej lirisht hakmarrjes, proteksionizmit ekonomik dhe çështjeve teatrale ekstravagante. Nuk është çudi që perspektiva e një mandati të dytë të Trump-it po i hedh në dëshpërim parlamentet dhe sallat e bordeve të botës. Por dëshpërimi nuk është një plan. Koha për të vënë rregull në ankth ka kaluar prej kohësh.
Por kërcënimi më i madh që paraqet Trump është për vendin e tij. Nëse ai do të rifitonte pushtetin pas mohimit të rezultateve të 2020-ës, me siguri do të këmbëngulte në pozicionin e tij që vetëm humbësit lejojnë veten të jenë të lidhur me normat, zakonet dhe vetëflijimin që përbëjnë një komb. I etur për të ndjekur penalisht armiqtë e tij, Trump do të bëjë luftë kundër çdo institucioni që e pengon, përfshirë gjykatat dhe Departamentin e Drejtësisë.
Putin dhe Xi do të ishin të lumtur
Një fitore e Trump-it vitin e ardhshëm do të kishte gjithashtu implikime të thella jashtë vendit. Kina dhe aleatët e saj do të gëzoheshin sepse do të kishin prova që demokracia amerikane nuk funksionon. Nëse Trump ka shkelur rregullat e procesit zgjedhor dhe të drejtat civile në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, diplomatët e tij jashtë vendit nuk mund të argumentojnë ndryshe.
Kjo do të konfirmonte dyshimin e Jugut Global se thirrjet amerikane për të bërë atë që është e drejtë janë në fakt hipokrizi e thjeshtë. SHBA do të bëhej vetëm një fuqi tjetër e madhe.
Instinktet proteksioniste të Trump-it do të ishin gjithashtu të pakufizuara. Në mandatin e tij të parë, ekonomia përparoi në një farë mase pavarësisht tarifave për mallrat kineze. Planet e tij për një mandat të dytë do të ishin edhe më të dëmshme. Ai dhe ndihmësit e tij po shqyrtojnë një tarifë universale prej 10 për qind për importet, më shumë se trefishi i nivelit të sotëm. Edhe nëse Senati arrin ta frenojë atë, proteksionizmi i justifikuar nga një pikëpamje e gjerë e sigurisë kombëtare do të rriste çmimet për amerikanët.
Në mandatin e tij të parë, Trump gjithashtu ia nisi në ekonomi duke ulur taksat dhe duke paguar përfitimet e COVID-it. Tani SHBA ka një deficit buxhetor të përmasave të kohës së luftës dhe kostot e shërbimit të borxhit janë edhe më të larta. Ulja e taksave do të nxiste inflacionin, jo rritjen.
Në nivel ndërkombëtar, mandati i parë i Trump-it ishte më i mirë se sa pritej. Administrata e tij furnizoi Ukrainën me armë, u përpoq të ndërmjetësonte një marrëveshje paqeje midis Izraelit, Emirateve të Bashkuara Arabe dhe Bahreinit dhe i trembi vendet evropiane që të rrisin shpenzimet e tyre të mbrojtjes.
Politika amerikane ndaj Kinës është bërë më e ashpër. Nëse mbyllni sytë për disa gjëra, një tjetër mandat presidencial transaksional mund të sjellë disa përfitime. Indiferenca e Trump-it ndaj të drejtave të njeriut mund ta bëjë qeverinë saudite më të gatshme për të bashkëpunuar pas përfundimit të luftës në Gaza dhe për të forcuar marrëdhëniet me qeverinë e Narendra Modit në Indi.
Por mandati i dytë do të ishte ndryshe, sepse bota ka ndryshuar. Nuk ka asgjë të keqe që vendet të jenë transaksionale: ato janë të detyruara të vënë në plan të parë interesat e tyre. Megjithatë, dëshira e fortë e Trump-it për të arritur një marrëveshje biznesi dhe ndjenja e tij për interesat e SHBA-së nuk kanë asnjë bazë në realitet dhe as nuk udhëhiqen nga ndonjë vlerë themelore.
Trump mendon se është e keqe për SHBA-në të harxhojë gjakun dhe pasurinë e saj në Evropë. Për shkak të kësaj, ai kërcënoi se do t’i jepte fund luftës në Ukrainë dhe do të shkatërronte NATO-n brenda një dite, ndoshta duke hequr dorë nga detyrimi për të trajtuar një sulm ndaj një vendi si një sulm ndaj të gjithëve. Në Lindjen e Mesme, Trump ka të ngjarë të mbështesë pa rezerva Izraelin, sado që i shton karburant konfliktit në rajon. Në Azi, ai mund të jetë gati të bëjë një marrëveshje me presidentin kinez Xi Jinping për t’u larguar nga Tajvani, sepse ai nuk e kupton pse SHBA do të hynte në luftë me një superfuqi bërthamore për një ishull të vogël.
Njohuria se Amerika do të largohet nga Evropa mund ta inkurajojë Putinin të vazhdojë të luftojë në Ukrainë dhe të sulmojë vendet ish-sovjetike si Moldavia apo shtetet baltike. Pa presionin amerikan, Izraeli nuk ka gjasa të arrijë një konsensus të brendshëm për bisedimet e paqes me palestinezët. Duke supozuar se Trump nuk qëndron përkrah aleatëve të tij, Japonia dhe Koreja e Jugut mund të kenë armë bërthamore.
Nëse ai vazhdon të argumentojë se Amerika nuk ka përgjegjësi globale për të ndihmuar në trajtimin e ndryshimeve klimatike, Trump mund të shkatërrojë të gjitha përpjekjet për ta ngadalësuar atë. Dhe ai është i rrethuar nga skifterët kinezë që besojnë se konflikti është mënyra e vetme për të ruajtur dominimin amerikan. E kapur mes një presidenti që bën marrëveshje dhe zyrtarëve të tij luftënxitës, Kina mund të keqllogarisë lehtësisht Tajvanin, me pasoja katastrofike.
Zgjedhje që kanë shumë rëndësi
Mandati i dytë i Trump-it do të ishte një pikë kthese në një mënyrë që nuk ishte i pari. Një fitore do të vërtetonte të sakta instinktet e tij më shkatërruese për pushtetin.
Zgjedhjet do të vendosen nga dhjetëra mijëra votues në vetëm disa shtete. Në vitin 2024, fati i botës do të varet nga votat e tyre. /tesheshi.com/
