Në mesin e vitit 1951, Kombet e Bashkuara miratuan Konventën në lidhje me Statusin e Refugjatëve, e cila hyri në fuqi në 1954.
E njohur zakonisht si Konventa për Refugjatët, dokumenti ndërkombëtar ofron një sërë udhëzimesh në trajtimin e njerëzve që ikin nga persekutimi.
Sidoqoftë, a mund të vazhdojë i njëjti përkufizim të zbatohet për shumë nga PZHBV-të e sotme pas 70 vjetësh nga miratimi i Konventës?
The Economist në një raport thekson se shkalla e humbjeve njerëzore të shkaktuara nga Lufta e Parë dhe e Dytë Botërore i shtyu qeveritë të miratonin ligje ndërkombëtare për të mbrojtur refugjatët që ikin nga zona e konfliktit.
Refugjatët u përcaktuan për herë të parë 100 vjet më parë
Por gjërat kanë ndryshuar në mënyrë të konsiderueshme në ditët e sotme, gjë që ngre shumë pyetje në lidhje me përkufizimin e saktë të refugjatëve dhe mbrojtjen që u takon sipas ligjit ndërkombëtar.
Karakteristikat e një refugjati u përcaktuan për herë të parë 100 vjet më parë.
Lidhja e Kombeve themeloi Komisionin e Lartë për Refugjatët në vitin 1921, për të ndihmuar miliona njerëz që humbën pashtetësinë në Luftën e Parë Botërore.
Pas Luftës së Dytë Botërore, Evropa u përball me një krizë refugjatësh edhe më të madhe se ajo që përjetoi në Luftën e Parë Botërore.
Neni 14 i Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, i nënshkruar në OKB në vitin 1948, i detyronte vendet në mbarë botën të mbronin refugjatët, por Konventa e Refugjatëve e vitit 1951 parashikoi një kornizë për këtë mbrojtje.
Versioni i parë i dokumentit ishte i kufizuar për njerëzit që u bënë refugjatë për shkak të ngjarjeve në Evropë para vitit 1951.
Në vitin 1967, Protokolli mbi Statusin e Refugjatëve zgjeroi mbrojtjen e Konventës për refugjatët jashtë kontinentit evropian dhe zgjati vlefshmërinë e saj përtej vitit 1951.
Vitin e kaluar, 26.4 milionë njerëz ishin në mërgim
Midis 1975 dhe 1989, luftërat ndërmjetësuese të epokës së Luftës së Ftohtë shpërngulën miliona dhe numri i refugjatëve në mbarë botën u pesëfishua.
Numri ka vazhduar të rritet që atëherë.
Komisioneri i Lartë i OKB-së për Refugjatët (UNHCR), i krijuar për të monitoruar pajtueshmërinë me shtetet nënshkruese të Konventës, vlerëson se numri i refugjatëve në botë ka arritur në 26.4 milionë deri në fund të vitit 2020.
(Kjo përfshin 20.7 milionë njerëz nën mandatin e UNHCR-së dhe 5.7 milionë refugjatë palestinezë.)
Përveç këtij numri, rreth 56 milionë njerëz janë detyruar të ikin në të gjithë botën, përfshirë miliona persona të zhvendosur brenda vendit.
Konventa e OKB-së e përkufizon refugjatin si “një person i cili nuk është në gjendje ose nuk dëshiron të kthehet në vendin e tij të origjinës për shkak të frikës së bazuar se ai ose ajo do të persekutohet për shkak të racës, fesë, kombësisë, statusit social ose orientimit politik.”
Parimi bazë i mbrojtjes së refugjatëve sipas Konventës është “ndalimi i kthimit të detyruar”, pra ndalimi i kthimit të njerëzve në vendet ku ata përballen me një kërcënim “real” të persekutimit.
Dokumenti gjithashtu kërkon nga vendet e botës që të mos ndëshkojnë refugjatët që kanë hyrë ilegalisht përtej kufijve të tyre, nëse kanë mbërritur “direkt” nga vendi ku janë kërcënuar.
Përjashtohen miliona që ikin nga fatkeqësitë natyrore
Konventa mbron gjithashtu të drejtat e refugjatëve për të punuar, akomoduar dhe arsimuar në vendet në të cilat ata kanë ikur.
Me kalimin e kohës, gjykatat në vende të ndryshme të botës e kanë zgjeruar interpretimin e tyre të Konventës.
Disa, për shembull, pranuan se persekutimi i grave për gjininë e tyre ishte një arsye që ato të njiheshin si refugjate dhe se hyrja e paligjshme nuk duhet të pengonte azilkërkuesit nga marrja e statusit të refugjatit edhe nëse ata kishin kaluar nëpër një vend të tretë.
Të drejtat e dhëna nga Konventa për Refugjatët mbështeten nga traktate të tjera të të drejtave të njeriut, siç është Konventa e OKB-së kundër Torturës.
Megjithatë, shumë njerëz që janë detyruar të largohen nga shtëpitë e tyre nuk mbulohen nga dispozitat e Konventës, thekson The Economist.
Për shembull, miliona njerëz që ikin nga fatkeqësitë natyrore janë të përjashtuar.
Për shkak se ndryshimi i klimës kërcënon të gjitha shoqëritë pa përjashtim, disa ekspertë argumentojnë se “migrantët për shkak të ndryshimeve klimatike” meritojnë mbrojtje ndërkombëtare, ashtu si refugjatët e tjerë.
Reagime të dhunshme kundër detyrimeve të vendosura
Por ideja e zgjerimit të përkufizimit të refugjatëve në këtë masë nuk ka shumë mbështetje politike ndërkombëtarisht, sipas The Economist.
Gjatë viteve të fundit, rritja e numrit të azilkërkuesve në Evropë dhe Shtetet e Bashkuara ka sjellë një reagim të ashpër ndaj detyrimeve të vendosura nga Konventa për Refugjatët.
Shtatëdhjetë vjet pas miratimit të Konventës, numri i refugjatëve në botë vazhdon të rritet.
Shumë nga njerëzit e sotëm të zhvendosur me forcë po ikin nga rreziqet që krijuesit e konventës as që mund t’i imagjinonin 70 vjet më parë. /tesheshi.com/
