Nga Bardha Nergjoni
Historinë e ëmbëlsirës tradicionale të Ditës së Verës, ballakumes, pak kush arrin ta sjellë në kohët e sotme. Por ajo që mbrohet me fanatizëm në Elbasan është receta qindravjeçare. Emërtimi është tipik elbasanas dhe sipas më të vjetërve, vjen nga krahasimi që të parët kanë bërë me një tjetër ëmbëlsirë, llokumet.
Drejtori i Trashëgimisë Kulturore në Bashkinë Elbasan, thotë se ky emërtim ka ardhur më vonë pasi në fillim është quajtur kulaç. “Në traditën tonë, për Ditën e Verës gatuhen ushqime dhe embëlsira tipike. Në mote të shkuara, në fazën përgatitore gatuhej kulaçi i ditës së verës, që e ëmbëlsonin me mjaltë, ose me musht. Këto kulaçë, fillimisht përgatiteshin me miell gruri, ndërsa pas vitit 1620 dhe në vazhdim, kur në trojet tona filloi të kultivohej masivisht misri, që e sollën turqit, banorët e Elbasanit e zëvendësuan me kulaç mielli misri. Kulaçi ishte një ëmbëlsirë e veçantë dhe shumë e shijshme, e gatuar me maja mielli misri, e njohur masivisht me emrin e famshëm “ballokume Elbasani”.
Musai sjell edhe sekretin e recetës për të shijuar ato ballokume që gatuhen nga amvisat elbasanase. “Miku im i fëmijërisë, Kadri Çopja dhe bashkëshortja e tij Gjyljana, më treguan se për të gatuar ballokumet, në një familje me 5 persona, duhen 7 – 8 kg miell misri, që kalohet në sitë disa herë, për të marrë 1 kg majë mielli të imët.
Si kuptohet, ballokumja është një ëmbëlsirë e veçantë, që përgatitet me delikatesë dhe mjeshtëri të rrallë. Mielli i sitës së fundit, përzihet me gjalp deleje, me vezë dhe sheqer, që përzihen dhe ngjishen me dorë, deri sa të përgatitet brumi, ndahet në kulaçë të vegjël, që piqen me kujdes në furrë me zjarr prej drurit. Pas këtyre proçedurave, ballokumet e ëmbla me shije të rrallë dhe me aromë të këndshme dhe delikate, është e gatshme të shijohet Ditën e Verës më 14 mars”. Ai vazhdon t’i mëshojë idesë se emri origjinal nuk është “ballokume”.
“Emri origjinal i kësaj embëlsire është “kulaçi i verës”, ndërsa emri “ballokume” është shumë i vonshëm, rreth fundit të shekullit te XVIII. Ky emër j’u dha nga Sanxhakbeu i Elbasanit, i cili pasi i shijoi ëmbëlsinë dhe butësinë e kulaçit të vogël të gatuar me miell misri, gjithë kënaqësi thirri: “është ba si llokume”. Kësisoj, ballokume u bë emri “zyrtar” i kësaj ëmbëlsire tradicionale elbasanase.
Për festën Ditës së Verës, elbasanasit gatuajnë dhe një ëmbëlsirë tjetër të rrallë: revaninë me miell misri. Madje kush e ka provuar, e preferon më shumë këtë ëmbëlsirë se sa ballokumet”.
Elbasani është kthyer tashmë në qytetin që prodhon më shumë ballokume. Llogariten deri në 200 mijë copë të prodhuara, një pjesë e madhe e të cilave niset drejt kryeqytetit. /tesheshi.com/
