Prillin e këtij viti, kur gjykata më e lartë administrative e Francës mbështeti një vendim për t’i mohuar shtetësinë një gruaje algjeriane për shkak se ajo refuzoi të shtrëngonte dorën e një zyrtari, vendimi pothuajse kaloi pa u vënë re në Francë. Jashtë vendit, vendimi u përcoll me dyshim, dhe akuza nga disa qarqe se vendi po shtrëngonte të drejtat civile dhe liritë fetare. Incidenti shërben si një shembull për llojin e vendimmarrjes nga një demokraci liberale që për disa vazhgues, përbën intolerancë, por për të tjerët një formë vigjilence ndaj vlerave jo-tolerante.
Gruaja, e përcaktuar në vendim si Madam B.A, ishte martuar me një qytetar francez në qytetin algjerian, Nédrona në vitin 2010. Pesë vjet më pas, ajo kishte aplikuar për shtetësi franceze mbi bazën e martesës, ashtu si ka të drejtën ligjore. Gjatë ceremonisë së natyralizimit, në qytetin Grenoble në kodrinat në këmbë të Alpeve, ajo refuzoi të shtrëngonte duart me dy zyrtarët e pranishëm, dhe më pas, shpjegoi se kjo kishte të bënte me arsye fetare. Qeveria franceze më pas vendosi se refuzimi i saj përbënte “dështim asimilimi”, që duhet kryer sipas një parashikimi në ligjin francez, dhe për këtë arsye, i mohoi asaj shtetësinë franceze. Kur aplikantja e apeloi vendimin mbi bazën e së drejtës së saj për liri fetare, Këshilli i Shtetit e mbështeti vendimin e qeverisë.
Për ata që e gjykojnë nga jashtë, një vendim i tillë mund të duket absurd, në mos jo-liberal. Në vendim nuk ishte përmendur Islami, por sigurisht që ai u supozua nga të gjithë si besimi të cilit i referohej gruaja. Sigurisht, vendimi i një gruaje për të ndjekur besimin e saj në refuzimin për t’i dhënë dorën një burri është e drejta e saj? Francezët mund të argumentojnë se besimi duhet mbajtur jashtë jetës publike. Por, kur kryebashkiakët e disa qytet-resorteve turistike franceze në vitin 2016 u përpoqën të ndalojnë “burkinin”, veshjen e plazhit që mbulon kokën dhe trupin, ata u hodhën poshtë nga gjykatat.
Në këtë qëndrim, Franca po aplikonte ligjet e saj sekulare në kontekstin jo të veshjes së plazhit, por të së drejtës së shtetësisë. Në vendimin e vet, Këshilli i Shtetit iu referua saktësisht një ligji të vitit 1905 që ishte dizenjuar të mbante fenë jashtë çështjeve publike pas një beteje të gjatë anti-klerikale me kishën Katolike. Ishte mbi këtë bazë që francezët ndaluan shaminë dhe simbole të tjera “të spikatura” fetare në shkollat shtetërore në vitin 2004 dhe mbulesën e fytyrës në të gjitha vendet publike në vitin 2010. Një kredo e tillë, e njohur si laicitet, gëzon konsensus politik nga të gjitha palët.
Interpretimi i saktë i vendimeve të tilla është çështje e vazhdueshme debati në Francë. Presidenti Emmanuel Macron ka argumentuar për nevojën e të qënit më pak të ngurtë, dhe i pëlqen t’u kujtojë francezëve që në vitin 1905, ligji u miratua edhe për të ruajtur të drejtën e praktikës fetare. Ai ka thënë se “nuk është i lumtur personalisht” për gratë franceze që mbajnë shami. Por, ai nuk do dhe as nuk do kufizojë mbajtjen e saj edhe më tej, siç do të donin disa politikanë.
Në përgjithësi, francezët e konsiderojnë laicitetin si një pengesë kundër mbjelljes së praktikave të forta fetare, sidomos atyre që imoponojnë kode konservatore sociale mbi gratë, që francezët i konsiderojnë një kërcënimin më të madh ndaj tolerancës dhe shoqërisë së hapur sesa vendimet e tyre sekulare.
Mund të mos ketë zgjidhje të thjeshtë për kontradiktën që e gjitha kjo përfaqëson për ata që ruajnë vlerat liberale. Kërkimi nga Franca i një balancimi më të mirë midis mbrojtjes së lirisë fetare nga njëra anë dhe të drejtave individuale kur ato kërcënohen si pasojë e këtyre lirive, nga ana tjetër, ka vënë në testim një pjesë qendrore të vetë identitetit të saj.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
