Nga Bashkim Kastrati
Edhe pse Kosova vazhdon të jetë një vend me probleme të shumta socio-ekonomike si papunësia dhe varfëria, një pjesë e qytetarëve kanë para të depozituara në bankat komerciale që veprojnë në Kosovë. Sipas Bankës Qendrore të Kosovës (BQK), vlera e kursimeve apo depozitave të klientëve në dhjetë bankat komerciale në Kosovës deri në mars të vitit 2017 ka arritur në 2.9 miliardë euro.
Nga kjo shumë, më shumë se 2.1 miliardë euro janë para të kursyera nga ekonomitë familjare, që përbëjnë rreth 72 për qind të totalit të depozitave dhe që pasohet nga korporatat jo financiare me mbi 500 milionë euro.
Po sipas BQK-së, 95 për qind e depozitave janë në vlerën valutore të euros por qytetarët e Kosovës mjete të kursyera kanë edhe në valuta tjera shuma e të cilave arrin në 133 milionë.
Sipas të dhënave të BQK-së, rritja vjetore e depozitave është 8.5 për qind, derisa norma e interesit në depozita për ekonomi familjare është 0.9 për qind dhe për ndërmarrje 1.2 për qind. Rreth 24 për qind e totalit të depozitave janë të afatizuar.
Sipas ekspertëve të çështjeve ekonomike dhe financiare në Kosovë, mbajtja e parave në bankat komerciale nga ekonomitë familjare, tregon një pasiguri për të investuar, por edhe një besueshmëri dhe qëndrueshmërinë të banka komerciale që veprojnë në Kosovë. Ata thonë se për shkak të ambientit jo të mirë për investime, ekonomitë familjare nuk investojnë, por i mbajnë të ngrira partë, e që në ekonomi paratë të cilat nuk janë në qarkullim nuk sjellin ndonjë zhvillim ekonomik.
Milazim Abazi, ekspert për çështje financiare ka thënë për tesheshi.com se një nivel i tillë i kursimeve bankare prej 2,9 miliardë euro, nuk është ndonjë shumë për të cilën duhet të krenohemi. Ai thotë se krahasuar me vendet që na rrethojnë, Kosova ka dy herë me pak kursime për kokë banori. Njëjtë është edhe me kreditë bankare, niveli total i kredive është 2-3 herë më i ultë se në regjion.
“Kursimet dhe kreditë janë të lidhura direkt njëra me tjetrën dhe të dyja bashkë me nivelin e zhvillimit ekonomik. Nuk mund të ketë nivel të lartë të kredive aty ku kursimet bankare janë të ulëta dhe kur këto të dyja janë të ulëta, zhvillimi ekonomik është në krize, siç është rasti me Kosovën”, thotë Abazi.
Por në këtë aspekt sipas tij Kosova dallon nga vendet fqinje. “Mirëpo Kosova dallon nga vendet në regjion për dallimin e madh mes kursimeve dhe kredive. Depozitat janë për 30% më të mëdha se kreditë. Ky fakt tregon se ekonomia është në restikcion, klima e biznesit është e keqe dhe investitorët nuk kanë guxim të investojnë”, u shpreh Abazi.
Institucionet nuk kanë krijuar ambient të mirë të të bërit biznes
Ekonomisti Mustafë Kadriaj struktura e depozitave për ekonomitë familjare mbi 50 % e depozitave janë në kategorinë depozitave të transferushme (1 miliard euro) dhe rreth 23% në kategorinë e kursimeve plus 26% në kategorinë e depozitave tjera pra depozitave me afat. Sipas tij, sipas strukturës së depozitave dominojnë depozitat e transferueshme që vijnë kryesisht nga diaspora ndërsa kategoritë e kursimeve dhe depozitave vendore janë më pak që do të thotë se zhvillimi ekonomik i Kosovës nuk i lejon që të kursejnë më shumë.
“Sipas BQK-së depozitat në valutën euro janë mbi 2.8 miliardë euro dhe në valutën jo euro mbi 100 milionë, pra raportet e BQK nuk kanë një shpjegim ekonomik se pse vlera e depozitave janë të larta për ekonominë e Republikës së Kosovës e veçanërisht për ekonomitë familjare (individ fizik) ku marrin pjesë rreth 70 % e totalit të depozitave, d.m.th rreth 2 miliardë euro”, thotë Kadriaj.
Ai thotë se në lidhet me këtë çështje është e domosdoshme që të realizohet një hulumtim serioz dhe një raport ekonomik i detajuar mbi shkaqet të cilat i shtyjnë si diasporën poashtu edhe qytetarët vendor që të orientohen në depozitim të mjeteve të kursyera në bankat komerciale në Kosovë.
“Si profesionist mendoj se qytetarët kursejnë për arsye të sigurisë së tyre dhe mungesës vullnetit për të investuar në biznese. Shumica e depozitave janë kryesisht nga diaspora që i afatizojnë në bankat komerciale në Kosovë për një të ardhme që të investojnë kryesisht në objekte banimi që kur të kthehen në pushime të kenë shtëpitë tyre që të kalojnë pushimet, por ende te gjenerata e shtyrë dhe e mesme e diasporës ekziston ndjenja e altruizmit që në njëfarë mënyre shtetet ku punojnë nuk e ndjejnë si vendin e ku mund të investojnë”, thotë Kadriaj.
Kadriaj thotë se arsye tjetër pse ka kursime të bankat komerciale të Kosovë është sepse bankat në Kosovë kanë një stabilitet financiar, nga 10 banka që veprojnë në Kosovë 8 prej tyre janë me kapital të huaj që do të thotë se për tregun e Kosovës kanë stabilitet financiar. Kjo është vërtetuar edhe në raportet financiare qoftë ato nga institucionet vendore dhe ndërkombëtare që janë bërë, kështu që qytetarët kanë gjetur rrugën më të lehtë sipas tyre që në mungesë të ideve për të investuar në një biznes të mundshëm.
“Hezitimi për investime të mundshme nga ana e diasporës është si rezultat që ende qeveritë e Republikës së Kosovës nuk kanë treguar që kanë krijuar një ambient të të bërit biznes si në aspektin ligjor, të sigurisë, taksave të favorshme si dhe infrastruktura teknike e dobët sidomos furnizimi me energji elektrike edhe mbas 17 viteve çlirim dhe mbi nëntë vite si shtet i pavarur ende ka reduktime”, theksoi Kadriaj. /tesheshi.com/
—
