Bisedoi: Memedali Jusufi
Sulejman Rushiti njihet si ndër figurat publike shqiptare të Maqedonisë me shumë protagonizëm shoqëror e politik. Ai është regjisor në profesion, por i ka takuar të jetë për njëfarë kohe dhe ish-ministër i Arsimit dhe Shkencës. Për momentin, është njeriu mbase më aktiv i lëvizjes “Ka ardhmëri”. Ai ka kurajon qytetare që së bashku me intelektualë maqedonas dhe të tjerë të ngrejë zërin kundër keqqeverisjes së Gruevskit, duke kërkuar një model qeverisjeje ndryshe për Maqedoninë…
La ta nisim nga ajo pyetja mëse e zakonshme: si e vlersoni situatën nëpër të cilën po kalon vendi?
Kriza në këtë moment ka precipituar deri në një situatë absurde. Kjo krizë nuk është aspak krizë politike, por është krizë sistemore dhe morale. Është krizë vlerash. Them që nuk është krizë politike për shkak se natyra e saj nuk është për kontradikta politike, për kundërthënie platformash ose vizionesh politike. Kjo krizë është morale, sepse ata që duhet të përballen me drejtësinë vazhdojnë të sillen sikur nuk ka ndodhur asgjë, sikur e keqja e shtetit vjen nga jashtë; vjen nga armiqtë e huaj që ia duan të keqen shtetit (lexo: qeverisë) së suksesshme. Ky arsyetim është lajtmotivi i çdo autokrati kleptoman.
Po partitë shqiptare si po i përgjigjen kësaj situate, këtij momentin politik për Maqedoninë?
Partitë parlamentare shqiptare në këtë krizë vlerash i dëshmuan dyshimet se janë paterica të VMRO-së. Ato nuk përfaqësojnë shqiptarët, por kujdesen ta mbajnë gjallë politikisht Gruevskin. Nuk meritojnë më tepër analizë.
Do të pranohet kësaj rradhe raporti i Pribe-s, dhe në përgjithësi si e vlersoni këtë raport?
Raporti është grafi e sistemit të dekompozuar të Maqedonisë. Ky raport, më tepër do t`u shërbejë ndërmjetësuesve ndërkombëtarë për të patur mozaik më të plotësuar. Vlerësoj që nuk është me rëndësi pranimi formal i këtij raporti. Në fakt kjo krizë nuk kërkon qasje formale, por kërkon qasje më fundamentale. Këtu tashmë nuk bëhet fjalë për krizë të lokalizuar. Kjo krizë ndikon dhe do të ndokojë edhe në rajon. Nëse faktori ndërkombëtar do të parapëlqente stabilitetin në vend të drejtësisë dhe demokracisë, atëherë kjo krizë do të përhapet në tërë rajonin dhe më gjerë. Çfrarë raport-progresi do të dërgonte Brukseli në Serbi, Bosnjë, Kosovë, Shqipëri etj., për të plotësuar standardet, nëse do të mbyllte sytë përpara shkeljes me të dy këmbëve të të gjitha standardeve në Maqedoni. Andaj vlerësoj që kriza e Maqedonisë është problem i Brukselit tashmë.
Pse nuk arrijmë të bëjmë një opozitë të fortë kundër qeverisë?
Kujtoj që të gjitha zhvillimet që ndodhin janë tipike si në çdo vend totalitar. Qytetarët janë zgjuar dhe po shprehin revoltën e tyre qytetare. Ata shprehin qartë tashmë pakënaqësinë në forma të ndryshme. Vlerësoj se ka oponencë. Por një opozitë në kuptimin politik tek pjesa e shqiptarëve, akoma është për të dëshiruar.
Si e vlerësoni faktorin civil te shqiptarët gjatë gjithë kësaj krize?
Unë jam i prirur t`i shoh gjërat jashtë grupimeve formale, jashtë organizimeve anakronike në shoqata me direktiva politike. Dhe në këtë drejtim shoh se ka disa shoqata anemike me emra të mëdhenj por me aspak aktivitet, si dhe ka disa organizime të reja, ku do veçoja ‘Eko Guerila’ përshembull që merret me një cështje jetike. Ka edhe shumë individë që janë aktiv në rrjete sociale dhe në media, që japin shpresë dhe optimizëm. Unë jam optimist. Vjen një gjeneratë më e pjekur dhe më mendjehapur për të ndërtuar shoqëri të shëndoshë.
A besoni se Rajhart Pribe do jete me i suksesshëm se Han–i?
Unë nuk dëshiroj t`i vë emër të përveçëm sistemit evopian të vlerave. E përsëris atë që e kam thënë dikur që, ndërhyrja për krizën e Maqedonisë do të thotë dy alternativa: ose ballkanizimi i Europës ose europianizim i Ballkanit. Them se e para ka pak mundësi të ndodhë.
Si e sheh daljen nga kjo krizë?
Me ndihmën e Evropës dhe SHBA-ve , përmes krijimit të qeverisjes së ekspertëve , krijimit të një gjykate speciale për dekriminalizimin e politikës. Kështu do të këndellej shoqëria dhe do të krijohen kushtet për ndërtim të institucioneve të qëndrueshme.
Si i vlerësoni politikat shqiptare “viz a vi” bombave te Zaevit, ose “viz a vi” Lidhjes Socialdemokrate?
“Bombat: e Zaevit dëshmuan që shqiptarët janë të papërfaqësuar, që kanë dy organizata private që me pseudopatriotizëm e folklorizëm, kanë patur si synim vetëm përfitimet materiale. Ndërsa opozita reale shqiptare më duket se nuk e shfrytëzon sa duhet, nuk artikulon mjaftueshëm, nuk është mjaftueshëm prezente me kërkesat dhe me ofertat. Them se një periudhë neutral, gjatë një qeverisjeje ekspertësh, do të krijohente një mundësi për t`u organizuar më fuqishëm opozita. Nuk duhet injoruar fakti që në sistemet totalitare shërbimet sekrete e kanë bërë të pamundur veprimin e opozitës. Andaj, opozitës i duhet kohë për t`u këndellur. /tesheshi.com/
