Suedia në pragun e NATO-s, ç’përfiton Turqia?

Pas një viti negociatash dhe hezitimit të Turqisë për të mbështetur hyrjen e Suedisë në Organizatën e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO), Ankaraja më në fund ra dakord me kërkesën e vendit skandinav, pasi tha se kishte marrë një premtim nga Stokholmi dhe Perëndimi për të përmbushur kushtet e tij.

Pas një takimi trepalësh midis Presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan, Kryeministrit suedez Ulf Kristersson dhe Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s Jens Stoltenberg në periferi të samitit në Vilnius, Lituani, Stoltenberg tha se Erdogan ra dakord të dërgonte protokollin e pranimit të Suedisë në parlamentin turk, që sa më shpejt të jetë e mundur të sigurojë ratifikimin e tij.

Nga ana tjetër, agjencia Bloomberg, duke cituar një zyrtar turk, thekson se zyrtarët e Bashkimit Evropian kanë rënë dakord të përshpejtojnë negociatat e Ankarasë për anëtarësimin në bllokun evropian dhe se negociatat përfshijnë modernizimin e bashkimit doganor që përfshin Turqinë dhe BE-në, si dhe heqjen e vizave për qytetarët turq.

Pasi Turqia ra dakord për hyrjen e Finlandës në NATO disa muaj më parë, ajo dhe Hungaria mbetën dy vendet e vetme në aleancë me qëndrim kundër  anëtarësimit të Suedisë. Megjithëse Stokholmi tha se kishte bërë atë që duhej të bënte në përputhje me memorandumin trepalësh të nënshkruar në Madrid, duke përfshirë ndryshimin e kushtetutës, miratimin e një ligji të ri kundër terrorizmit dhe ekstradimin e personave të kërkuar në Ankara, ndonëse kjo e fundit beson se ndryshimet në ligj janë jo mjaftueshem.

Edhe pse presidenti turk deri në momentet e fundit i qëndroi fort qëndrimit të tij “jo” për anëtarësimin e Suedisë në NATO, në samitin e Vilniusit ai ra dakord me një kërkesë të mbështetur nga Perëndimi.

Çfarë përfitimesh pati Turqia në procesin që zgjati rreth një vit?

Fitimet dhe kufijtë e manovrimit

Mahmoud Othman, kolumnist turk dhe analist politik për Anadolu Agency, thotë se Turqia ka mundur të arrijë maksimumin që mund të arrihet në rrethana të tilla. Procesi i anëtarësimit të Suedisë në NATO përfaqësonte një mundësi të artë për Ankaranë për të manovruar në disa drejtime, duke rezultuar në shumë përfitime, tha ai.

Othman shpjegoi për Al Jazeera-s se në krye të listës se çfarë përfiton Turqia nga kjo është prezantimi i Turqisë si një vend që përballet me problemin e terrorizmit dhe lufton kundër tij dhe se vendet evropiane dhe NATO-ja e njohin këtë.

Turqia, Suedia dhe NATO lëshuan një deklaratë të përbashkët pas një samiti trepalësh të hënën, në të cilin Suedia u zotua të luftojë terrorizmin në të gjitha format dhe manifestimet e tij dhe të mos mbështesë organizatat që Turqia i liston si terroriste, veçanërisht Njësitë e Mbrojtjes së Popullit Kurd (YPG) në Siri. Sipas Othman, kjo lëvizje mund të shihet si mbështetje e NATO-s, së bashku me Evropën dhe Amerikën, për qëndrimin e Turqisë ndaj kësaj organizate pas mosmarrëveshjeve rreth saj.

Në një deklaratë të lëshuar nga të tre palët, thuhet se Turqia dhe Suedia kanë rënë dakord të vazhdojnë bashkëpunimin në kuadër të mekanizmit të përbashkët të përhershëm trepalësh, i cili u krijua në samitin e NATO-s në kryeqytetin spanjoll Madrid në vitin 2022.

Në njoftimin për shtyp thuhet se Suedia do të paraqesë një udhërrëfyes për zbatimin e plotë të të gjitha dispozitave të memorandumit trepalësh në takimin e parë të Paktit të Sigurisë, duke përfshirë nenin 4 si bazë për luftën kundër terrorizmit në të gjitha format dhe manifestimet e tij.

Edhe pse Othman beson se do të debatohet shkalla në të cilën do të zbatohen këto angazhime, ajo që u arrit “mbetet një fitore e madhe politike dhe diplomatike për Turqinë,” tha ai, duke pasur parasysh se aftësia e Turqisë për të imponuar një mekanizëm të përbashkët sigurie me vendet evropiane “është një gjë jo e lehtë”.

Pasi presidenti turk e lidhi hapjen e derës për anëtarësimin e Turqisë në Bashkimin Evropian me pranimin e pranimit të Suedisë në NATO, në një deklaratë të përbashkët nga të tre palët thuhej se Suedia u zotua të mbështesë përpjekjet për të ringjallur rrugën e Turqisë drejt anëtarësimit në BE. Në këtë mënyrë, Ankaraja kujtoi ankesat e saj në këtë drejtim, sipas Othman. Ai beson se përfitimet në këtë rast mund të reduktohen në masa të tilla si liberalizimi i regjimit të vizave, ose të paktën marrja e koncesioneve të mëdha në këtë drejtim.

Sa i përket kërkesave të tjera të Turqisë, ajo shënoi një “fitore të madhe” duke marrë një premtim të SHBA-së se administrata e Presidentit Joe Biden do të mbështeste një marrëveshje për shitjen e avionëve modernë F-16 pas një vonese të gjatë. Analisti politik beson se një premtim i tillë e merr fuqinë e tij nga fakti se Biden ka autoritetin të marrë vendime në këtë drejtim pa u konsultuar me Kongresin.

Othman theksoi se marrëveshja e Vilnius-it ndryshoi pozicionin e Turqisë nga një vend që “u mbështet në një cep dhe u refuzua” në një vend fleksibël dhe pozitiv që qëndron në mbrojtje të interesave të NATO-s. Sidomos po të kihet parasysh se disa vende të aleancës kanë vite që bëjnë thirrje që Turqia të përjashtohet nga NATO. Ndaj Turqia është rikthyer për të zënë sërish vendin e saj në krye të vendeve kryesore në Aleancë, si një vend që nuk mund të lihet jashtë.

Miratimi me kusht në këmbim të pranimit teorik të përgjegjësisë

Edhe pse këto u arritën falë angazhimit me shkrim të Suedisë në komunikatën trepalëshe, gazetari dhe analisti politik i specializuar në çështjet turke Ali Asmar beson se nuk ka pasur zhvillime të reja në këtë drejtim.

Duke folur për Al Jazeera-n, Asmar tha: “Turqia ka paraqitur të njëjtat kushte që ka parashtruar më parë, ndërsa palët suedeze dhe amerikane, si zakonisht, janë pajtuar me ato kushte në teori.”

Analisti politik theksoi se Turqia nga ana e saj ka pranuar kërkesën e Suedisë për anëtarësim, por miratimi i saj është i kushtëzuar dhe kërkon hapa praktikë në terren. Si argument për këtë, ai përmend një fjali që Erdogan tha teksa shtrëngonte duart me Kristersson dhe Stoltenberg para shtypit. “Pra, faza tjetër është faza e zbatimit të dispozitave të projekt-memorandumit, mirë?”

Sekretari i NATO-s buzëqeshi dhe kryeministri suedez pohoi me kokë, duke treguar se e kuptonte qëllimin e Erdoganit.

Sipas Asmar, parlamenti turk ka një afat prej 45 ditësh për të miratuar një vendim për anëtarësimin e Suedisë, sipas nenit 37 të rregullores së brendshme të Asamblesë së Madhe Kombëtare të Turqisë, e cila përcakton se prezantimi i projektligjit dhe pranimi në parlamenti mund të zgjasë këtë periudhë. Prandaj, Ankaraja do të testojë se sa të sinqerta janë synimet e Perëndimit për të zbatuar pikat e marrëveshjes në periudhën e caktuar. /tesheshi.com/