Elita e pasur e botës e ka origjinën në pronarët e parë të tokës që përdorën buajt apo kuajt për të tërhequr plugun. Përfundimi është shkencor dhe përfshin gjithë civilizimet antike.
Punimi i tokës, e madje, me buaj, krijoi super të pasurit, ata që janë në majë të zinxhirit të njerëzve të fuqishëm të botës. Një studim shkencor ka gjurmuar ngjitjen e super-të pasurve deri thellë në të kaluarën historike për të zbuluar burimin e lashtë të pabarazisë sociale. Përfundimi? Me mijëra vjet më parë, ishte mbarështimi masiv i kafshëve në ferma – kuaj dhe buaj që mund të tërhiqnin mjetet e plugimit – që krijoi të ngjashmit e multi-miliarderëve të sotëm.
Studimi, botuar në revistën “Nature”, është përpjekja e parë për të vlerësuar sesi lindën diferencat e mëdha e domethënëse mes njerëzve sa i takon pasurisë, që në kohët e paraardhësve tanë të hershëm. Këto diferenca nisën kur nisi për herë të parë mbjellja e tokës dhe ideja e zotërimit të tokës – edhe pse pabarazi të vogla rezultuan nga vetë procesi i mbjelljes dhe vjeljes së të mbjellave.
Vetëm kur nisi zbutja e buajve dhe kuajve – ndonjëherë kjo shkon deri në mijëra vjet pasi nisi kultivimi i tokës – që u shfaqën edhe ndasitë serioze midis atyre që kishin dhe atyre që nuk kishin, duke krijuar me gjasa, të ngjashmit e miliarderëve të sotëm që zotërojnë ishuj dhe avionë privatë.
“U bë e mundshme që fushat të zgjeroheshin larg prej shtëpisë së bujqëve duke përdorur kafshët për plugim, sidomos buajt, për të punuar tokën dhe për të mbjellë më shumë”, thotë profesori që drejtoi studimin, Tim Kohler, nga Universiteti i Uashingtonit. “Disa fermerë ishin në gjendje të rrisin produktivitetin në mënyrë domethënëse dhe u bënë shumë të pasur”.
Sidoqoftë, kafshët si kuajt apo buajt, nuk ishin të pranishëm në Botën e re – ku kultivimi i tokës u shfaq në mënyrë të pavarur nga ai në Lindjen e Mesme. Si rezultat, ky zgjerim i fermave nuk ndodhi dhe pabarazitë pasurore në shoqëri ishin më pak të theksuara.
“Kafshët e vetme të mëdha në Botën e Re ishin qentë dhe gjelat e detit dhe nuk mund të plugosh ndonjë gjë me ta”, thotë një tjetër ekspert, pjesëmarrës në studim, profesori Michael Smith nga universiteti i Arizonës. “Në fund, ato patën një ndikim domethënës në shoqëri. Dhe kishte më pak pabarazi”.
Për të matur pasurinë relative në shoqëri, ekipi punoi me arkeologët që studiojnë 62 shoqëri të ndryshme në Europë, Azi, dhe Amerikën e Veriut. Disa prej tyre janë më shumë se 10 mijë vjet të vjetra dhe përfshijnë gërrmime në Babilonia, Katalhyjuk (tashmë në Turqi) dhe Pompej.
Kërkuesit analizuan madhësinë e shtëpive në këto vendndodhje dhe i përdorën si tregues për variacionin e pasurisë që ekzistonte në to në kohë të ndryshme. “Madhësia e banesës përbën një tregues të mirë të pasurisë”, shprehet Smith. Kjo pikëpamje gjen mbështetje nga ekipi.
Shifrat e dala nga këto analiza mundësuan që ekipi të kishte një tregues për pasurinë e veçantë të shoqërive. Sa më i madh diversiteti në madhësinë e shtëpive, aq më e madhe pabarazia. Më pas, kjo pabarazi u mat duke përdorur sistemin që mbështetet në koeficientin Gini.
“Koeficientët Gini variojnë nga zero për shoqëritë në të cilat secili pjesëtar ka saktësisht të njëjtën sasi pasurie deri tek shoqëritë në të cilat një person i vetëm zotëron burimet e gjithë shoqërisë. Një shoqëri e tillë do ta kishte një koeficientin Gini”, shpjegon Kohler.
Ekipi gjeti që shoqëritë e lashta që kultivonin tokën kishin pabarazi në nivelin 0.35. Ky koeificinet është në nivel më të lartë pabarazie sesa ka gjasa të ketë ekzistuar më mijëvjeçarët e hershëm kur njerëzit jetonin si mbledhës gjahu dhe kishin të përbashkëta pothujase të gjitha burimet natyrore.
“Sidoqoftë, kjo pabarazi midis fermerëve të parë, është shumë shumë më pak sesa pabarazia që gjen në Shtetet e Bashkuara sot”, thotë Kohler. “Këtu, ne kemi koeficientin Gini që shkon rreth 0.8”.
Në fermat e lashta të Botës së Re, pabarazia qëndroi pak a shumë e njëjtë. Sidoqoftë, në Euro-Azi nisi të rritej me kalimin e kohës deri sa arriti në nivelin 0.6 disa dekada më parë. Kjo rritje përkon me nisjen e punës me buaj dhe kuaj dhe shfrytëzimin e tyre për të punuar fushat.
“Në Botën e Vjetër, të pasurit e kafshëve për tërheqjen e plugut, ishte vërtet diçka, të lejonte të zgjeroje prodhimin pa rritje masive të energjisë që hidhje në të”, thotë Smith. “Që prej asaj kohe, pabarazia ka variuar shumë gati në çdo vend”, shton Kohler. “Ashtu si tregojnë matjet e koeficientit Gini, ishte e vogël nga vitet 1930 deri në vitet 1960 në të dyja anët e Atlantikut, për shembull, gratë zunë vendet e punës në fabrika gjatë luftës dhe taksat mbeteshin të larta për shumë të pasurit.
“Nga ana tjetër, në Shtetet e Bashkuara, pabarazia pasurore ishte e lartë në vitet 1920 dhe po ashtu në Britani në kohën viktoriane. Pabarazia më serioze e pasurisë ka variuar shumë në epoka të ndryshme që prej fillimit kur nisi kultivimi i tokës”.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
