Turqia po zgjeron fushën e kërkimit rajonal dhe ndërkombëtar për partnerë kryesorë në programet e zhvillimit të industrisë ushtarake, e cila zë një vend të rëndësishëm për Ankaranë për sa i përket ndërtimit të marrëdhënieve ndërkombëtare.
Monitorimi i strategjive turke në këtë drejtim tregon se ato tentojnë të ringjallin partneritetet e vjetra në programet e armëve dhe të ndërtojnë marrëdhënie me partnerë të rinj.
Ankaraja ka miratuar gjithashtu një qasje të thellimit të marrëdhënieve me furnizuesit e rregullt të armëve konvencionale, me hapjen e tregjeve të reja për eksportet e armëve, e cila ka provuar cilësinë dhe epërsinë e saj në shumë konflikte të fundit.
Partneritetet e vjetra
Në sipërmarrjen e parë, Turqia shpreson të forcojë partneritetin e saj me Shtetet e Bashkuara në projektin e prodhimit F-35, i cili ka qenë i ngrirë nën shumë trazira që pllakosën marrëdhëniet me Uashingtonin gjatë mandatit të Presidentit të SHBA Donald Trump.
Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan thotë se vendi i tij ka paguar shuma të mëdha për avionët luftarakë F-35. Përkundër kësaj, asnjë nuk është dorëzuar ende, gjë që ai e sheh si një gabim serioz, siç shprehet, nga “aleati ynë Amerika ndaj nesh”.
Që nga zgjedhjet e fundit në SHBA, të mbajtura në 3 nëntor, treguesit thonë se marrëdhëniet me Ankaranë po lëvizin në drejtim të afrimit gradual. Turqia ka zgjedhur rastin e avionëve luftarakë strategjikë të jetë shkak për këtë afrim, pasi Erdogan shprehu shpresën se problemi i shpërndarjes së avionëve do të zgjidhej pasi Biden të marrë detyrën.
Ekziston një atmosferë optimizmi midis vëzhguesve turq rreth përmirësimit të marrëdhënieve të vendit të tyre me Shtetet e Bashkuara gjatë epokës së Biden-it, e cila tregoi, gjatë mandatit të paraardhësit të tij demokrat Barack Obama, një qëndrim dukshëm më të ashpër ndaj Ankarasë.
Në Lindje, Turqia nuk hezitoi të tregonte shenja të qarta të drejtimit të saj për të vazhduar koordinimin me Moskën në mënyrë që të përfundonte ndërtimin e mburojës së saj mbrojtëse me sistemin e raketave anti-ajrore S-400.
Pavarësisht nga shumë mosmarrëveshje midis “dy rivalëve dhe fqinjëve”, çështja e armëve është një fushë pjellore për bashkëpunim midis Moskës dhe Ankarasë, e cila është afër nisjes së reaktorit të saj bërthamor në Akkuyu në Mersin në 100-vjetorin e themelimit të Republikës në 2023.
Në nivelin rajonal, ministri i Jashtëm turk dhe homologët e tij nga Azerbajxhani dhe Pakistani nënshkruan të ashtuquajturën “Deklarata Islamabad” në kryeqytetin pakistanez, e cila parashikon thellimin e bashkëpunimit në shumë fusha, me politikën, ekonominë, paqen dhe sigurinë në ballë.
Brenda rajonit arab, Turqia ka nënshkruar një marrëveshje për të furnizuar Tunizinë me dronë Anka, të cilat kanë treguar efikasitet të jashtëzakonshëm operativ në luftimet në Libi dhe rajonin e Nago-Karabakut, të cilin Azerbajxhani ka rimarrë nga Armenia me ndihmën politike dhe mbështetjen e hapur ushtarake turke.
Themelet e marrëdhënies
Raportet dhe studimet lokale tregojnë se prodhimi, eksporti dhe importi i teknologjisë ushtarake është një nga bazat mbi të cilat Turqia po skicon drejtimin që po merr në krijimin e marrëdhënieve të saj ndërkombëtare.
Sipas një studimi të botuar nga Instituti i Ankarasë për Studime Politike, panairet e armëve dhe teknologjisë ushtarake turke janë bërë një nga vendet më të rëndësishme për marrëveshjet ndërkombëtare dhe Turqia ka vendosur bashkëpunimin ushtarak në krye të protokolleve të bashkëpunimit që ka nënshkruar me vende të ndryshme.
Eksportet e armëve të Turqisë janë rreth 3 miliardë dollarë, ose rreth 4.6 përqind e eksporteve të saj totale dhe blerësit më të rëndësishëm janë shtetet e Gjirit dhe vendet turqishtfolëse, veçanërisht Azerbajxhani, Kazakistani dhe Turkmenistani.
Studimi tregon se prodhimi, eksporti dhe importi i armëve janë bërë një kriter i vërtetë në menaxhimin e marrëdhënieve të jashtme të Turqisë që nga rritja e industrisë së saj ushtarake pas vitit 2000, kur Ankaraja i dha përparësi vetë-mjaftueshmërisë në ndërtimin e aftësive të saj ushtarake.
Në këtë drejtim, Ismail Demir, kreu i Zyrës Turke të Industrisë së Mbrojtjes, i tha Yeni Safak në fillim të kësaj jave se vendi i tij do të përfundonte prodhimin e një sistemi me raketa anti-ajrore me rreze të gjatë në nivelin e raketave S-400 dhe madje edhe më të përparuar.
Raportet e gazetave gjithashtu deklarojnë se avionët e përparuar të brezit të pestë turk – të cilët do të punojnë me një motor të fundit – do të jenë në gjendje të fluturojnë brenda një viti.
Nevoja për të dy drejtimet
Vëzhguesit dhe ndjekësit e çështjes turke besojnë se nevoja e Ankarasë për të siguruar kërkesat e saj për armë dhe pajisje është rritur në vitet e fundit, së bashku me zgjerimin e saj në mjedisin rajonal.
Taha Odehoglu, një studiues mbi zhvillimet politike në Turqi dhe marrëdhëniet ndërkombëtare, thotë se Ankaraja i është përgjigjur kësaj nevoje duke punuar për të zhvilluar industrinë e saj ushtarake, si diçka që e kërkonte koha me patjetër.
Nga një këndvështrim strategjik, Odehoglu beson se turqit janë të bindur se këto nevoja mund të plotësohen vetëm duke u mbështetur në prodhimin ushtarak lokal, i cili është demonstruar qartë gjatë dy viteve të fundit të epërsisë turke në industrinë e mbrojtjes dhe në shumë vende.
Studiuesi thotë se Ankaraja ka arritur të prodhojë lloje të ndryshme të pajisjeve në vitet e fundit, por që industria e saj ende varet nga importet në disa fusha të teknologjisë së mbrojtjes. Ai shpjegon se ambiciet e Turqisë janë shumë më të mëdha se kaq, sepse ajo dëshiron të marrë një pozitë të shquar në këtë fushë.
Megjithëse eksportet e armëve kanë hapur linjat e marrëdhënieve ndërkombëtare në Ankara për ta vendosur atë në treg, ekziston gjithashtu një nevojë për të hapur rrugën në drejtim të kundërt për shkak të importit të gjërave të nevojshme për zhvillim të mëtejshëm. Odehoglu thotë se ka një numër pengesash kryesore me të cilat përballet Turqia që e ndalojnë atë të arrijë pavarësinë e plotë në nevojat e saj ushtarake.
Studiuesi turk beson se ndër pengesat kryesore është paaftësia e Ankarasë për të prodhuar sisteme komplekse armësh deri më sot, të tilla si aeroplanë lufte dhe nëndetëse pa ndihmë të huaj, e cila zvogëlon shanset e krijimit të suksesshëm të partneriteteve të mëdha ndërkombëtare në industrinë e mbrojtjes, pavarësisht sukseseve të dronëve turq në muajt e fundit, të cilat luajtën një rol të madh në përmbysjen e ekuilibrit të fuqisë në terren në Libi, Azerbajxhan dhe Sirinë veriore. /tesheshi.com/
