Arkeologët mjeko-ligjorë kanë zhvarrosur 53 trupa nga varret e cekëta në qytetin bask të Orduna-s, të gërmuar në vitin 1941, si pjesë e procesit të shërimit të plagëve nga diktatura e gjeneralit Francisco Franco në Spanjë.
Hetuesit do të përpiqen të identifikojnë eshtrat dhe t’ua kthejnë të afërmve në mënyrë që ato të mund të varrosen zyrtarisht, tha për Reuters patologu spanjoll Francisco Etxeberria.
Më shumë se 500,000 njerëz u vranë gjatë Luftës Civile Spanjolle nga viti 1936 deri në 1939.
Historianët vlerësojnë se më shumë se 100,000 njerëz janë ende të zhdukur, shumë në varre masive të pashënuara.
Në vitin 2020, qeveria e koalicionit të majtë miratoi Ligjin për financimin e zhvarrimeve nga varret pa shenja, si pjesë e një përpjekjeje më të gjerë për të zbuluar të vërtetën për krimet e diktaturës dhe për të shëruar plagët ende të hapura, katër dekada pas vdekjes së Frankos.
“Gjyshi im nuk mund të jetë këtu”
Naiara Garmendia tha se ajo e kuptoi më mirë familjen e saj, veçanërisht gjyshin e saj të ndjerë, pasi mësoi në fillim të viteve 1940 se çfarë ndodhi me stërgjyshin e saj Bernardo Rodriguez, një anëtar i sindikatës UGT nga Extremadura në perëndim të vendit.
Vdiq në Orduna, në veri.
“Gjyshi im nuk mund të jetë këtu, nuk e ndjen dot këtë qetësi dhe nuk mund ta gjejë se ku është babai i tij. Mirëpo, në një farë mënyre ende mund t’ia sigurojmë”, tha Naiara.
Dokumentacioni historik mbi varret në Orduna dhe dëshmitë sugjerojnë se mbetjet njerëzore u përkasin të burgosurve që vdiqën midis shkurtit dhe qershorit 1941 në burgun qendror atje, tha qeveria rajonale baske.
U vlerësua se të paktën 225 njerëz vdiqën në atë që ishte “së pari një kamp përqendrimi” gjatë luftës civile midis 1937 dhe 1939, dhe më pas një burg midis 1939 dhe 1941.
“Ata vdiqën nga uria, ndonjëherë nga sëmundjet”
Etxeberria tha se ata ishin republikanë që ishin burgosur në kushte të tmerrshme nën regjimin e Frankos.
“Ata vdiqën nga uria, mungesa e veshjeve, ndonjëherë nga sëmundje si tuberkulozi… Ne merremi me viktimat e represionit të Frankos,” shtoi ai.
Një ekip ekspertësh të mjekësisë ligjore do të mbledhë eshtrat e varrosura në varrezat lokale, pranë burgut të vjetër dhe do t’i dërgojë në laboratorë për analizë të ADN-së.
Të afërmit do të marrin eshtrat pasi të identifikohen.
Ky zhvarrim është pjesë e “Gogora”-s (Kujtime), një program i qeverisë baske të quajtur “Kërkimi i personave të zhdukur nga lufta civile”, në bashkëpunim me Shoqërinë Shkencore Aranzadi dhe pushtetin vendor të Orduna-s. /tesheshi.com/
