Sistemi zgjedhor që aplikon Shqipëria që prej vitit 2008 e bën të vështirë për parti jashtë koalicioneve që të nxjerrin deputetë. Ato mund të marrin dhjetra-mijëra vota në rang kombëtar por mund të mos përkthehen në mandate.
Një sistem proporcional rajonal i ndërtuar për të favorizuar koalicionit po zbatohet për herë të parë pa koalicione, por me parti që futen vetëm në zgjedhje dhe provojnë forcën në elektorat.
Instituti i Studimeve Politike që drejtohet nga politologu Afrim Krasniqi, mundohet të zbardhë “djallin që fshihet në detaje” të këtij ligji zgjedhor dhe të formulës me të cilën llogariten votat e 25 qershorit.
Duke marrë në analizë vetëm qarkun Tiranë, ky institut, ka arritur të ngrejë një skemë llogaritjeje bazuar në votat e secilës parti në zgjedhjet e mëparshme të vitit 2013 dhe si rezultat; PS-ja mund të marrë një deputet më shumë se para 4 vitesh, ndërsa PD-ja e cila i ka përfshirë në siglën e saj partitë e vogla të djathta arrin të rrisë potencialin duke i përkthyer votat në 2 mandate më shumë.
Çuditërisht, LSI qëndron në kuotën e 3 mandateve në Tiranë, ndërsa PDIU e cila është vetëm në këto zgjedhje humbet edhe atë mandat që ka arritur të marrë në 2013-ën në koalicion me PD-në.
Sipas analizës së ISP-së, asnjë nga partitë e mëdha nuk arrin dot numrin magjik të 71 mandateve.
“Mund të ndodhë që partitë e vogla të jenë përcaktuese për koalicionet post-zgjedhore pasi dy partitë e mëdha kanë pamundësi reale të fitojnë të vetme mazhorancën qeverisëse. Ekzistojnë 50% shanse që njëra nga partitë e mëdha të marrë e vetme 70 mandate, por në thelb, ato janë mandate edhe për shkak të votave të partive aleate që palët kanë përfshirë në listën e saj shumëemërore (PD) ose partive aleate që kanë rënë dakord ta delegojnë votën dhe përgjegjësinë tek partia kryesore (PS)”- thekson ISP.
Formula e votave: Çfarë ndodh në Tiranë
Loja për mandat luhet me pragun 3 për qind, prag që penalizon partitë e vogla dhe favorizon partitë e mëdha, të cilat mund të nxjerrin një mandat deputeti me më pak vota se sa partitë e vogla që garojnë vetëm.
Në zgjedhjet e 2013-ës LSI mori 3 deputetë, PDIU dhe PR nga 1 mandat. Dy të fundit përfituan nga qenia në koalicion me PD. PDIU mori një mandat edhe pse kishte më pak vota sesa FRD, e cila për shkak se konkurroi e vetme dhe nuk kaloi pragun 3% dhe nuk mori asnjë mandat. Nëse të njëjtat vota do të përkthehen në formulën e vitit 2017 (konkurrim pa koalicione, por secili subjekt politik më vehte) atëherë kemi një shpërndarje të re të mandatave: PS merr 17, PD 13, LSI mbetet me 3, PR dhe PDIU nuk fitojnë mandat.
Nëse PDIU dhe LIBRA fitojnë mbi 14 mijë vota, atëherë ato sigurojnë automatikisht nga një mandat parlamentar, mandat që merret nga PS dhe PD, në varësi nga ndarja e votave fundore të tyre.
Formula e llogaritjes: Shifrat e partive pjesëtohen me numrin e mandateve derisa arrihet mandati i fundit parlamentar, numri 34 në Tiranë. E njëjta logjikë vlen edhe në qarqet e tjera. Formula është penalizuese për partitë e reja dhe partitë e vogla politike dhe është e favorshme për dy partitë e mëdha politike. Votat e humbura (nën 3%) të partive të tjera de facto përkthehen në mandate për dy partitë e mëdha, kryesisht për shkak të uljes së numrit të votave të vlefshme në kalkulim dhe koeficientit të lartë të tyre.
“Partitë e treta dhe të vogla politike duhet të shfrytëzojnë kohën në dispozicion për të maksimaluzuar shanset për mandat në qarqet ku kanë koeficient të lartë votash dhe kanë shanse për mandat. Votat kombëtare janë kujtim personal dhe i vlejnë historikut të zgjedhjeve, kurse mandatet parlamentare përkthehen në fuqi politike, mandat qeverisës dhe rol aktiv në vendimmarrjen politike”- rekomandon ISP.
Partitë do të duhet ta analizojnë e kalkulojnë formulën e përkthimit të votave në mandate.
Kjo formulë ka treguar se mijëra vota mund të shkojnë dëm pa arritur të sjellin përfaqësim në Kuvend, pasi edhe kur një parti fiton 3-5% të votave në nivel kombëtar, nuk fiton asnjë mandat deputeti. E kundërta, mund të ndodhë që një parti të fitojë 0.4% të votave kombëtare por mund të fitojë mandat parlamentar, siç ndodhi realisht me PKD më 2013 ose me 0.8% siç ndodhi me PBDNJ më 2013. Një parti mund të fitojë votat kombëtare, por mund të mos jetë partia më me shumë mandate parlamentare (më 2009 PS kishte 10 mijë vota më shumë se PD, por kishte 3 mandate më pak sesa PD, partia e dytë politike në votat proporcionale)./tesheshi.com/
