Nga Bekim Laci
Kush ka shkuar në Shkup dhe nuk shijuar simit-pogaçen, ta dijë se nuk ka shijuar vetë Shkupin, atë pjesë të “gastronomisë monumentale” të saj mes shumë monumenteve që ofron.
Simit-pogaçja është një gatim origjinal shkupjan, i thjeshtë për t`u përgatitur: vetëm me miell, vaj, kripë dhe ujë, por ama shijen, ose thënë ndryshe lezetin, e ka shumë mbresëlënës.
Simitja është buka, ndërsa pogaçja është pitja, që i ngjan byrekut, por më e yndyrshme, ndërsa në brendi është e zbrazët, pa mish apo djath.
Kur serviret si një tërësi në formë sanduiçi, merr emrin simit-pogaçe, që për ata që nuk janë shkupjanë, paraqet sintagmën “bukë në bukë”, por ja që pikërisht ky specialitet gastronomik e veçon Shkupin, ndërsa e konsumojnë të gjithë, pavarsisht dallimeve sociale, etnike apo fetare. Është pikërisht pra një mishërimi i multikulturës që e karakterizon kryeqytetin maqedon, një lloj simboli përbashkues kur e sheh të depërtojë tek organizimi i të gjithëve pa dallim.
Ramadan Ramadani, që me shkrimet e veta ka aftësinë të përçojë zërin urban, në një rast ka shkruar: “Ata të cilët nuk e dijnë çka është simit-pogaçja nuk duhet të ndihen të ofenduar. Mund të jenë qytetarë të vonuar, mund të kenë jetuar në tjetër qytet, por sidoqoftë, ata nuk janë shkupjanë”.
Emri tingëllon turqisht, por ja që në vet Turqinë nuk ka simit-pogaçe, së paku jo te dyqanet e turqve autoktonë. Në Stamboll mund ta bleni si “yskyp simit pogace” (simit-pogaçe Shkupi), por vetëm nëse rastisni në ndonjë furrë, pronari i të cilës ka origjinë nga Shkupi, ndërsa së fundmi, si gatim ka depërtuar edhe në Prizren.
Origjina e këtij prodhimi gastronomik konfirmohet nga shkrimet e udhëpërshkruesit Evliya Celebi (1611-1682), të cilit gjatë kalimit nëpër Çarshinë e Shkupit, i bëri përshtypje aroma e këndshme e ‘nautit’, ku më pas i tregojnë se kjo përdoret për ‘maja’ gjatë gatimit të brumit për simit-pogaçe; dhe është pikërisht ‘nauti’ që i jep shije specifike simitit. Por për fat të keq, në Shkup është vetëm një gatues që me fanatizëm e ruan këtë recetë të moçme dhe pjek në furrë me dru.
Ky është Marijani, dhëndëri i të ndjerit xhaxhi Ilija, nga i cili thotë se ka trashëguar zanatin e gatimit të brumit me ‘maja nauti’, për çka nevojitet mjeshtri e veçantë dhe kohë, pasi për ta përgatitur duhet një natë e tërë, dhe kjo është arsyeja përse shitësit tjerë të simit-pogaçes, i ikin mënyrës tradicionale të gatimit.
“Unë nuk di, është një veçori të cilën e kanë ditur vetëm të moçmit. Pastaj, është çështje tjetër që merr shumë kohë dhe mund”, tha një furrtar, i cili e shet trefish më lirë simit-pogaçen.
Vitin e kaluar, shoqata “Esnafi” që tubon zejtarët e Çarshisë së Shkupit, ka marë një inciativë për ta brenduar simit-pogaçen, pasi siç thotë për portalin ‘tesheshi.com’ kryetari i saj Muhedin Brava, e kanë identifikuar atë si një vlerë me çka synojnë ruajtjen e karakteristikave gastronomike të qytetit për ta bërë gastro – suvenir të kësaj zone: “Synimi ynë është që përveç brendimit, prodhimi të subvencionohet nga shteti, që simit-pogaçja të gatuhet me recetën origjinale, pra, me ‘maja nauti’, që është punë e rëndë së cilës i ikin prodhuesit që vrapojnë pas profitit”, tha Brava, i cili sqaron se iniciativa është dorëzuar në muzeun e qytetit, organ kompetent për të proçeduar më tutje, por që akoma nuk kanë marrë përgjigje.
Ne kontaktuam Entin Shtetëror për pronësi industriale, aty ku patentohen prodhimet, por na thanë se nuk kanë pranuar kërkesë për simit-pogaçen. Si duket nuk janë nga Shkupi. /tesheshi.com/
