Nga Izlem Arsıya
Stambolli është konsideruar për shekuj një qendër tregtie, si dhe një parajsë për gjurmuesit e pazarbërjes. Të mësosh të hahesh në pazar është hapi i parë për të marrë një çmim më të mirë nga dyqanxhinjtë.
Stambolli ka qenë për shekuj me radhë një qendër për tregti. Mallra dhe shërbime nga e gjithë bota mblidhen në qytet për t’u shpërndarë në pjesë të tjera të Turqisë, si dhe në Europë. Kësisoj, është e pashmangshme që kultura e bërjes pazar t’i ketë rrënjët të ngulura thellë në shpirtin e qytetit.
Bërja pazar është e njohur për blerësit e përditshëm si një mënyrë e negociimit të çmimit të një artikulli a të një shërbimi përmes një diskutimi. Ky lloj negocimi është një akt i zakonshëm në Stamboll mes turistëve dhe dyqanxhinjve vendas, si dhe banorëve të qytetit. Ndonëse domethënia e fjalës ka një kuptim të qartë, vetë akti i bërjes pazar nuk mund të jetë aq i lehtë për një person që kërkon një ulje çmimi. Të hahesh në pazar është diçka universale, por ka ca fraza dhe veprime të veçanta, të përdorura posaçërisht në Stamboll, që mund t’ju ndihmojnë të bleni artikuj për një çmim më të mirë.
Kur vjen puna te të bërit pazar, hapi i parë është ta përgatisni veten për negociata. Ashtu si gjithçka tjetër në këtë qytet historik, edhe akti i bërjes pazar është thellësisht i ndikuar nga kultura otomane. Jini të përgatitur për të shkëmbyer përshëndetje miqësore me poseduesit, si edhe të pini çaj apo kafe turke. Kujtoni se do të ketë sjellje të çmimit lart e poshtë, e mbase dyqanxhiu ka për të harxhuar shumë kohë duke ju treguar me një zë miqësor mbi cilësinë e produkteve dhe se si janë bërë ato. Eshtë e udhës ta kini parasysh se këto janë teknika për t’ju blerë mendjen, kështu që mbajtja e një fytyre pa shprehje gjatë këtyre bisedave mund t’ju ndihmojë në negociatën përfundimtare.
Pas kësaj, hapi i ardhshëm dhe më i rëndësishëm është të bërit e detyrës suaj të shtëpisë. Më parë se të nisni kërkimin për çmime më të ulëta për artikuj apo shërbime, silluni nëpër qytet për të krahasuar çmimet dhe cilësinë. Shkoni të paktën në ca dyqane përpara se të bleni artikujt, për t’u siguruar se po bëni pazarin më të mirë, ndërsa kjo do t’ju bëjë të kuptoni para se t’i hyni një lloj negociate se sa po paguajnë vendasit. I bërë siç duhet, ky hap i parë mund t’ju japë dorë ndërsa përfshiheni në ujdinë e fundit monetare për artikuj apo shërbime; çka mbetet është diçka fare e kollajtë.
Rregulli i parë i të bërit pazar është të mos e tregoni kurrë se sa e doni vërtet një artikull. Përpiquni të mos e shfaqni emocionin se keni gjetur gjënë e duhur, sepse nëse shitësi mendon se artikulli nuk ju intereson, ka për të qenë më e lehtë për një zbritje çmimi. Ndërsa pyesni se sa është një artikull, silluni të shkujdesur. Zini me duar dhe ca artikuj të tjerë që mund ta shpërqendrojnë shitësin, e pyesni dhe për çmimin e tyre. Nëse nuk e dini nëse është e pranueshme të negocioni për një artikull, thjesht thoni se është shumë i shtrenjtë dhe prisni që dyqanxhiu të japë një çmim më të ulët. Mos ngurroni të largoheni apo të dilni nga dyqani; zakonisht shitësit do t’ju vinë pas, e do t’ju përgjërohen të ktheheni për artikullin me një çmim të ulur.
Çmimi i vendosur në artikuj në zonat e njohura se tërheqin turistë është rëndom 30-40 për qind më i lartë se vlera e tyre. Ndërsa negocioni, gjithmonë ofroni pak më shumë se gjysma e çmimit në etiketë. Shitësi i rrit çmimet duke e ditur se ju do të donit t’i ulte, kështu që mos u shkurajoni nëse ata qeshin me ofertën tuaj apo ngjajnë të ofenduar. Kujtoni se ata janë mjeshtra për këtë gjë, dhe indinjata e tyre është thjesht shfaqje në të shumtën e kohës.
Pazarllëku është një lojë që luhet nga të dyja palët. I thoni të zotit të dyqanit se do të hidhni sytë përreth dhe se çmimet e tij janë shumë mbi çmimin normal të kërkuar. Ky është momenti kur hyn në punë kryerja siç duhet e detyrës suaj të shtëpisë. Mos druani t’i tregoni shitësit emrat e dyqaneve dhe zonave në qytet që kanë çmime më të ulëta. Le ta marrë vesh ai se nuk ua ha qeni shkopin në blerje dhe se e dini çmimin normal për artikullin apo shërbimin. Po ashtu kujtoni se blerja e një numri artikujsh nënkupton gati gjithmonë ulje çmimi, kështu që ju mund të doni të merrni dhe ca gjëra të tjera aty.
Zgjedhja e momentit të volitshëm është çelësi; largimi apo dalja nga dyqani në kohën e duhur është pjesa vendimtare e pazarllëkut. Po qe se e bëni dyqanxhiun të besojë se është gati të humbasë një klient e një shitje, ai do të hidhet nxitimthi për t’ju tërhequr rishtas në lojë. Jini të vendosur dhe mos shfaqni ngurrim në lënien pas të artikullit. Dyqanxhinjtë vendas e kanë për zemër një sfidë për së mbari, dhe pas një negociate të mirë, të dyja palët kanë për të qenë të lumtura me pazarin!
Përktheu: Bujar M. Hoxha – tesheshi.com
