Dymbëdhjetë vjet më parë, menaxheri i kompanisë në Lituani, Rokas Masiulis, mori një punë të re me një qëllim ambicioz: të thyente varësinë e vendit të tij nga gazi rus.
Në pozicionin e tij të ri si kreu i Klaipedos Nafta, operatori i terminalit të naftës të kontrolluar nga shteti, Masiulis do të mbikëqyrte shpërndarjen dhe vënien në punë të një terminali lundrues të gazit natyror të lëngshëm (LNG) në brigjet e Lituanisë, raporton Politico.
Anija, e quajtur Independence dhe që hyri në shërbim në 2014, u ndërtua për të siguruar
që konsumatorët lituanezë mund të marrin ende gaz edhe nëse marrëdhëniet politike me Rusinë prishen në atë masë saqë furnizimet nga lindja do të duhej të ndërpriteshin.
Në fillim të këtij muaji, ndërsa brutaliteti i agresiont ndaj Ukrainës nga Moska u bë më i qartë, qeveria lituaneze shtrëngoi ndryshimin, duke njoftuar se ishte bërë vendi i parë evropian që ndaloi të gjitha importet e gazit “toksik” rus. Pavarësia e ka dëshmuar vlerën e saj dhe furnizimi me gaz i Lituanisë ka mbetur i qëndrueshëm.
“Isha i emocionuar për projektin e pavarësisë kur e nisëm, por nuk mund ta imagjinoja se
sa i madh do të ishte në fund”, tha Masiulis, i cili më vonë u bë ministër i energjisë dhe transportit i Lituanisë dhe është një menaxher i rrjetit elektrik të kontrolluar nga shteti.
Sfida kryesore
Për Perëndimin, sfida kryesore është se si të zvogëlohen furnizimet fitimprurëse të gazit rus, ndërsa liderët evropianë po mendojnë se si t’i përgjigjen sulmit të Moskës ndaj Ukrainës dhe të kërkojnë të shkatërrojnë potencialin luftarak të Kremlinit.
“Shumë vite më parë, vendi im mori një vendim që sot na lejon të ndërpresim lidhjet energjetike me agresorin pa vështirësi. Nëse ne mundemi, pjesa tjetër e Evropës mund të bëjë të njëjtën gjë!”, shkroi presidenti lituanez Gitanas Nausėda në Twitter.
Vendi ka njoftuar gjithashtu se do të ndalojë blerjen e naftës ruse, megjithëse është ende e lidhur me rrjetin elektrik rus.
Një fokus i veçantë është Gjermania, e cila prodhon rreth 15 për qind të energjisë elektrike nga gazi rus e jo vetëm kaq. Ministri gjerman i Klimës dhe Ekonomisë Robert Habeck tha se Gjermania nuk do të jetë në gjendje t’i japë fund varësisë së saj nga gazi rus deri në vitin 2024, gjë që shkaktoi zhgënjim të madh në Kiev.
“Për sa kohë që Perëndimi vazhdon të blejë gaz ose naftë ruse, ai mbështet Ukrainën me njërën dorë ndërsa mbështet makinën ruse të luftës me dorën tjetër,” tha ministri i Jashtëm ukrainas Dmitro Kuleba në Bruksel në fillim të prillit. “Ne nuk e kuptojmë se si mund të fitoni para me gjakun e dikujt tjetër”, tha presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky për BBC.
Fabrika e Lituanisë Independence, e ashtuquajtura njësia e depozitimit lundrues dhe ri-gazifikimi i gazit të lëngshëm (FSRU), mund të ofrojë informacion të dobishëm për ata që duan të largohen nga gazi rus. LNG pompohet në anije nga një anije transporti ku kthehet në gaz për përdorim ose ruajtje.
Sistemet FSRU mund të ndërtohen relativisht shpejt – kohëzgjatja e projektit vlerësohet nga një deri në tre vjet – dhe në përgjithësi kërkojnë më pak leje planifikimi sesa funksionimi i përhershëm në tokë. Ato mund të zhvendosen nga një vend në tjetrin dhe, nëse është e nevojshme, relativisht lehtë mund të zëvendësohen nga njësi më të mëdha ose më të vogla.
Më e rëndësishmja, impiante të tilla gjithashtu i lejojnë vendit të zgjedhë se nga vijnë furnizimet e tij me LNG: Lituania aktualisht furnizon pjesën më të madhe të LNG-së së saj nga Norvegjia, SHBA dhe Katari.
Projektet e FSRU konsiderohen zgjidhje të mira për vendet më të vogla si Lituania, e cila konsumon rreth dy deri në tre miliardë metra kub gaz në vit, tha Zongqiang Luo, një analist i tregut të gazit në firmën konsulente me bazë në Norvegji, Rystad Energy.
Italia po planifikon një projekt të ngjashëm
Për vende si Gjermania, të cilat kanë nevojë për rreth 90 miliardë metra kub gaz në vit, një sistem i tillë mund të jetë ende i dobishëm si pjesë e një grupi më të gjerë zgjidhjesh që mund të përfshijnë gjithashtu gazin nga fushat e gazit norvegjez dhe holandez.
Italia, Holanda dhe Estonia kanë thënë se po planifikojnë projekte të ngjashme, ndërsa Berlini planifikon të hapë tre njësi të tilla që mund të japin 27 miliardë metra kub gaz në vit.
Ministri gjerman Habeck vizitoi së fundmi Katarin për të diskutuar furnizimin me LNG. “Mund të funksionojë”, tha ai për Deutsche Welle pas vizitës.
Letonia dhe Estonia kanë thënë gjithashtu se do të ndërpresin importet e gazit rus. Rajoni nuk është ende i lidhur me rrjetin evropian të gazit, por kjo do të ndodhë në maj kur të përfundojë pjesërisht lidhja me Poloninë. Megjithëse Lituania nuk blen më gaz rus për konsum të brendshëm, gazi rus vazhdon të rrjedhë përmes rrjetit të saj të tubacioneve në enklavën ruse të Kaliningradit.
Tensionet midis Rusisë dhe Lituanisë mbi furnizimet me energji datojnë në fillim të viteve 1990, kur të dy vendet kërkuan të rindërtonin ekonomitë e tyre pas rënies së Bashkimit Sovjetik. Në dimrin e vitit 1992, në një seri përpjekjesh për presion politik mbi Vilniusin, Presidenti rus Boris Jelcin ndërpreu furnizimin me naftë për fqinjin e tij baltik pas mosmarrëveshjeve për pagesat.
Në vitet që pasuan, Vilniusi akuzoi gjigantin rus të gazit Gazprom për shpërdorim të pozicionit të tij monopol duke u ngarkuar klientëve lituanez çmime të fryra. Lituania përfundimisht humbi një padi të gjatë për dëmshpërblim në Stokholm për pretendimin, por në të njëjtën kohë, udhëheqja e shtetit baltik shpiku një mënyrë tjetër për t’i dhënë fund marrëdhënieve të saj me Gazprom: projektin e Pavarësisë.
Në vitin 2010, ish-ministri i Energjisë, Arvydas Sekmokas e ftoi Masiulisin në zyrën e tij në rrugën Gedimino Avenue në kryeqytetin Vilnius dhe i ofroi një punë kryesore në Klaipedos Nafta, të cilën ai e pranoi. Kontrata e Lituanisë me Gazprom duhej të skadonte në vitin 2015 dhe Masiulis kuptoi se deri atëherë njësia e re FSRU duhet të ankorohej dhe të ishte gati për t’u nisur për në portin e Klaipedas.
Masiulis filloi të hulumtojë kompanitë që kanë njohuri për anijet FSRU. Në fillim të vitit 2012, norvegjezi Hoegh LNG njoftoi se kishte nënshkruar një kontratë me Lituaninë dhe udhëzoi ndërtuesin e anijeve koreano-jugore Hyundai të fillonte punën në Independence.
Për projektin prej 330 milionë dollarësh, janë porositur një sërë komplete speciale, duke përfshirë një sistem përmbledhjeje nga Kina dhe një sistem docking nga Danimarka. Në vetë Lituani, pjesëmarrësit e sektorit publik dhe privat ishin nën presion të madh për të siguruar që projekti të përfundonte në kohë, gjë që kërkonte vendimmarrje të shpejtë dhe shumë punë.
Vend i sigurt për energjinë
Ky ritëm vazhdoi deri më 27 tetor 2014, kur Pavarësia më në fund ankoroi skelën e re në Klaipeda ku u mirëprit nga Masiulis, i cili u emërua ministër i Energjisë nga presidentja e atëhershme Dalia Grybauskaitė, një mbështetëse kryesore e projektit.
“Tani jemi një vend i sigurt për energjinë,” tha ajo.
Ndërsa gazi nga anija filloi të rrjedhë, ligjvënësit në Vilnius vunë re një përfitim dytësor që nuk po llogarisnin. Përveç sigurimit më të madh të energjisë, konkurrenca e re nga projekti i Pavarësisë e detyroi Gazprom-in të ulë çmimin e gazit të çuar në Lituani me rreth një të pestën.
“Ishte një fitore politike dhe ekonomike,” tha Masiulis. /tesheshi.com/
