Që kur princi i kurorës Mohammed bin Salman erdhi në pushtet në mesin e dekadës së fundit, ai ka filluar të zbatojë ndryshime të mëdha brenda vendit, si dhe në rolin rajonal të Mbretërisë dhe ndërveprimet e saj me fuqitë e mëdha. Një nga shembujt më të spikatur të një transformimi të tillë është formimi i një aleance ushtarake arabe kundër rebelimit Houthi në Jemen për t’i dhënë fund grushtit të shtetit të tyre kundër qeverisë legjitime. Më pas vjen vendosja e bashkëpunimit të naftës me Rusinë dhe thellimi i marrëdhënieve me Kinën, e cila këtë vit ndërmjetësoi Marrëveshjen për normalizimin e marrëdhënieve mes Riadit dhe Teheranit. Ekziston edhe pranimi i pritshëm në grupin BRICS, i cili paraqitet si një bllok i ri që dëshiron të formojë një rend botëror shumëpolar dhe t’i japë fund hegjemonisë së Perëndimit në rendin botëror.
Ngjashmëritë me Turqinë
Këto ndryshime sugjerojnë se politika e jashtme saudite nën princin Mohammed bin Salman ka fituar një diferencë më të madhe pavarësie nga SHBA. Megjithëse përkeqësimi i vazhdueshëm i marrëdhënieve SHBA-Saudi që nga administrata e ish-presidentit Barack Obama luan një rol të madh në këto transformime, ai reflekton ndryshime më të thella në pikëpamjen e Riadit për rolin e tij të jashtëm dhe marrëdhëniet me fuqitë e mëdha. Është gjithashtu një përpjekje për t’u përshtatur me një botë në ndryshim të dominuar nga konkurrenca gjeopolitike midis fuqive të mëdha.
Ngjashëm me ndikimin e madh që kanë figurat kryesore në kryerjen e ndryshimeve të rëndësishme në politikën e jashtme të vendeve të tyre me fuqi të mëdha, si në Turqi nën Presidentin Rexhep Tajip Erdogan, Princi Mohammed bin Salman po punon për të realizuar një transformim të ngjashëm.
Vjen ky krahasim sepse situata në Turqi sot është shumë e ngjashme me atë në Arabinë Saudite. Turqia dhe Arabia Saudite janë, nga njëra anë, të ngjashme për sa i përket përkeqësimit të marrëdhënieve historike me SHBA-në. Nga ana tjetër, të dy vendet janë një shembull i qartë i gjendjes së shteteve të fuqisë së mesme që përpiqen të forcojnë menaxhimin strategjik në politikën e tyre të jashtme, të shndërrohen në një fuqi të pavarur dhe të diversifikojnë partneritetet e tyre të jashtme larg pozicionimit tradicional në anën e Perëndimit.
Ka shumë arsye objektive që kontribuan në këtë transformim saudit. Princi Mohammed bin Salman po punon për të diversifikuar ekonominë saudite përmes Vizionit 2030 duke rritur ndërveprimet ekonomike me ekonomitë në zhvillim si Kina. Nga ana tjetër, ai inicioi ndryshime rrënjësore në politikën rajonale të Mbretërisë në përpjekje për të lehtësuar tensionet me Iranin dhe është i hapur ndaj idesë së vendosjes së marrëdhënieve diplomatike me Izraelin në kushte të caktuara. Për më tepër, duke pasur parasysh faktin se Kina është bërë blerësi më i madh i naftës saudite në vitet e fundit, në vend të SHBA-së, thellimi i marrëdhënieve ekonomike midis Riadit dhe Pekinit duket një gjë logjike për t’u bërë.
Megjithatë, arsyet e ndryshimit në politikën e jashtme të Arabisë Saudite qëndrojnë kryesisht në ndryshimet që kanë ndodhur në aleancën historike midis Riadit dhe Uashingtonit vitet e fundit. Thelbi i kësaj aleance, e cila për dekada bazohej në sigurinë në këmbim të naftës, nuk ka më një ndikim të fortë në dinamikën e këtij partneriteti. Përveç kësaj, SHBA-ja dëshiron të zvogëlojë lidhjen e saj të sigurisë në rajonin e Gjirit, dhe gjithashtu ka një rënie të varësisë amerikane nga nafta saudite. Prandaj, vazhdimi i kësaj aleance në formën në të cilën ka qenë për tetë dekada nuk është më tërheqëse për Arabinë Saudite.
Megjithëse SHBA kërkon të demonstrojë një dëshirë për të vazhduar rolin e saj efektiv në Lindjen e Mesme, Riadi është gjithnjë e më i bindur se Uashingtoni nuk është më i gatshëm të vazhdojë të luajë këtë rol për shumë arsye. Ndërkohë, konflikti ruso-perëndimor mbi Ukrainën, paralelisht me përshkallëzimin e konkurrencës gjeopolitike globale midis SHBA-së dhe Kinës, ka krijuar një nxitje shtesë për fuqitë e mesme, si Arabia Saudite, për të rritur autonominë strategjike dhe për të promovuar partneritete të reja me jo-fuqitë perëndimore. Është një mënyrë për të mbrojtur strategjinë që garanton interesat e këtij vendi dhe për të përmirësuar rolin e tij në rendin e ri multipolar që po formohet.
Duke marrë parasysh rreziqet që shoqërojnë ndryshime të tilla saudite, veçanërisht duke pasur parasysh se Riadi është ende i varur gjerësisht nga Uashingtoni, veçanërisht në fushën e sigurisë, Princi Mohammed bin Salman po punon për të paraqitur ndryshimin në politikën e jashtme brenda konceptit të diversifikimit të partneriteteve me fuqitë e mëdha.
Megjithëse zyrtarët amerikanë argumentojnë se përpjekjet e Arabisë Saudite për të thelluar partneritetin e saj me Kinën synojnë kryesisht të ushtrojnë presion ndaj SHBA-së për të demonstruar një angazhim të qartë ndaj sigurisë së Arabisë Saudite, gjë që në disa aspekte duket e besueshme, ndërveprimet e reja midis Riadit dhe Pekinit në fakt shkojnë përtej këtij qëllimi. Përveç rëndësisë së dimensioneve ekonomike dhe tregtare në partneritetin e ri midis Arabisë Saudite dhe Kinës, Riadi po punon për ta përdorur këtë partneritet për të promovuar interesat e tij rajonale.
Tre parime
Marrëdhëniet e forta të Kinës dhe Rusisë me Iranin e ndihmojnë Arabinë Saudite të përdorë partneritetin e saj me Pekinin dhe Moskën për t’i bërë presion Teheranit që të veprojë me përgjegjësi në politikat e saj në rajon, ndërkohë që partneriteti i saj me SHBA-në ka treguar se nuk ka qenë e mjaftueshme për të arritur këtë qëllim.
Në këtë kontekst, shtyllat e politikës së jashtme të re saudite mund të përmblidhen në tre parime: diversifikimi i partneriteteve ekonomike dhe politike me fuqitë e mëdha, shmangia e hyrjes në konkurrencën gjeopolitike globale dhe menaxhimi i rivalitetit me fuqitë rajonale si Irani dhe Turqia. Efektiviteti i kësaj politike do të varet kryesisht nga aftësia e Arabisë Saudite për të balancuar me kujdes aleancën e saj me SHBA-në dhe partneritetin e saj të ri me Kinën dhe Rusinë. Megjithatë, është një çështje gjithnjë e më e vështirë për shtetet që janë fuqi të mesme në epokën e konkurrencës gjeopolitike globale. /tesheshi.com/
