Nga Blendi Gashi
Braktisja e shkollës nga fëmijët dhe angazhimi i tyre në punë dhe kërkim lëmoshe, vazhdon të jetë akoma një fenomen shqetësues në Kosovën e katandisur nga gjendja e rëndë social-ekonomike.
Shkaqet që i detyrojnë fëmijët të braktisin shkollën janë nga më të ndryshmet: si problemet familjare, ekspozimi ndaj skenave të dhunës në familje dhe në rrjetet sociale, por shkaku që mbizotëron është gjendja e rëndë ekonomike në familjet e tyre.
Fëmijët me probleme të ndryshme sociale, fëmijët nga komunitetet rom, ashkali dhe egjiptas, fëmijët që punojnë për t’i kontribuuar të ardhurave të tyre në familje, janë grupe të rrezikuara të fëmijëve, të cilët janë të rrezikuar më shumë të mbesin jashtë bankave shkollore.
Njohësit e çështjeve të arsimit thonë se fëmijët më të rrezikuar nga brakstisja e bankave shkollore janë tek komunitetet rom, ashkali dhe egjiptian derisa faktorët janë të natyrës ekonomike.
Ata thonë se Ministria e Arsimit dhe institucionet tjera përgjegjëse të arsimit duhet të punojnë në mënyrë proaktive, të identifikojnë dhe parandalojnë rastet e braktisjes së bankave shkollore nga fëmijët.
Dukagjin Pupovci, udhëheqës në Qendrën për Arsim të Kosovës thotë se rastet e braktisjes dhe mosvijimit të shkollës në arsimin e detyrueshëm nuk janë aq të shpeshta, ndërsa më shumë braktisje ka në shkollën e mesme, në veçanti në shkollat profesionale.
“Është interesante se në Kosovë më shumë braktisin shkollën djemtë sesa vajzat dhe kjo mund të shpjegohet me faktorët ekonomikë, pra njerëzit kanë nevojë për të ardhura dhe djemtë janë ata që mund t’i sigurojnë më lehtë. Po ashtu, vijimi i shkollës është shumë më i ulët tek komunitetet rom, ashkali dhe egjiptian, por edhe në këtë rast faktorët janë të natyrës ekonomike. Për shembull, vetëm 80% e fëmijëve të këtyre komuniteteve vijojnë shkollimin e detyrueshëm, ndërsa në shkollimine mesëm pjesëmarrja bjen në 20%. Pastaj, një kategori tjetër që, në masë të madhe mbetet jashtë sistemit të arsimit, janë fëmijët me aftësi të kufizuara për të cilët nuk ekzistojnë kushte të përshtatshme për shkollim”, ka deklaruar Pupovci për tesheshi.com.
Qasja e institucioneve përgjegjëse të arsimit të jetë proavktive dhe parandaluese
Petrit Tahiri, koordinator i projektit, Qendra për Arsim e Kosovës (KEC), thotë se faktorët që ndikojnë apo që çojnë fëmijët drejt braktisjes janë të shumtë dhe dallojnë nga konteksti.
Tahiri thotë se në përgjithësi faktorët ndahen në individual, familjar, shkollor dhe social.
“Faktorë individual janë: sëmundjet kronike, aftësia e kufizuar, martesat e hershme, përfshirja në dukuri negative etj.
Kur flasim për faktorët familjar kryesisht lidhen me përkrahjen që familja i jep fëmijës për shkollim, mungesa e kujdesit prindëror etj.
Faktorët shkollor janë: pozita gjeografike e shkollës, marrëdhëniet me bashkëmoshatarët dhe mësuesit, mungesa e shërbimeve profesionale brenda shkollës për të trajtuar problemet që mund të paraqiten, dhuna apo ngacmimet nga bashkëmoshatarët dhe stafi shkollor etj.
Krejt në fund, faktorët social që ndikojnë apo ndihmojnë braktisjen e shkollimit nga ana e nxënësve janë: varfëria, gjendja ekonomike-sociale, migrimet, niveli i ulët i bashkëpunimit etj”, ka deklaruar Tahiri për tesheshi.com.
Ai thotë se fëmijët që janë më të rrezikuar nga dukuria e braktisjes së shkollës janë: fëmijët që punojnë, ata që janë të përfshirë në dukuri negative (narkomani, trafikim, që shfrytëzohen për punë të detyrueshme etj.), fëmijët, familjet e të cilëve nuk e dinë vlerën e arsimit; fëmijët me nivel të ulët të arritjes në mësim-nxënie; fëmijët si viktima të dhunës dhe të dukurive tjera negative; fëmijët e grupeve të margjinalizuara shoqërore.
I pyetur se sa është duke punuar Qeveria konkretisht Ministria e Arsimit për të parandaluar këtë dukuri shqetësuese, Tahiri thotë se MASHT ka hartuar udhëzimin adiministrativ UA 19/2012 për themelimin dhe fuqizimin e ekipeve për parandalim dhe reagim ndaj braktisjes dhe mosregjistrimit në arsimin e obliguar, por, zbatimi i këtij UA nga Komunat dhe shkollat nuk është në nivelin e kënaqshëm.
“Mendoj që të gjitha institucionet përgjegjëse (MASHT, DKA, Shkolla, QPS etj) me përkrahjen edhe të organizatve dhe mekanizmave tjerë qeveritar, komunal e joqeveritar, duhet që në mënyrë të vazhdueshme të punojnë në këtë fushë, me theks të vecantë duhet punuar në vetdijësimin e prindërve, por edhe në fuqizimin e bashkëpunimit të komunitetit me shkollën në mënyrë që rastet potenciale të identifikohen me kohë dhe të punohet në trajtimin e tyre. Qasja ndaj kësaj dukurie duhet të jetë proaktive – parandaluese”, është shprehur Tahiri.
Sidoqoftë, zyrtarë të Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, kanë deklaruar për media se në Kosovë, vetëm 0.1 për qind e fëmijëve nuk arrijnë të shfrytëzojnë të drejtën për shkollim fillor dhe 0.5 për qind për shkollim të mesëm.
Në vitin shkollor 2002/2003 shkollën e kishin lënë 1,554 nxënës pas një dekade në vitin 2011/2012 shkollën e kanë braktisur 2,642 nxënës.
Rritja e numrit të nxënësve që braktisin shkollën vërehet që nga viti 2007, kur numri ka qenë 2,425, duke u rritur në vitin 2008 në 3,321, në vitin 2009 -3,246, në vitin 2010 numri i nxënësve që për arsye të ndryshme kanë lënë shkollën ishte 3,208, kurse në vitin 2011, shkollën e braktisën 3,135 nxënës. /tesheshi.com/
