Donald Trump, presidenti populist amerikan kërkon të deportojë emigrantët pa dokumente; Podemos, partia populiste spanjolle dëshiron t’u japë emigrantëve të drejtën e votës; Geert Wilders, politikani populist hollandez dëshiron të eleminojë ligjet kundër nxitjes së urrejtjes; Jaroslaw Kaczynski, politikani populist polak fushatoi për një ligj që e bën të paligjshëm përdorimin e frazës “kampet polake të vdekjes”; Evo Morales, presidenti populist i Bolivisë ka zgjeruar të drejtat e fermerëve indigjenë për të kultivuar kokainën; Rodrigo Duterte, presidenti populist i Filipineve, ka urdhëruar policinë e tij të ekzekutojë trafikantët e dyshuar të drogës.
Populistët mund të jenë militaristë, pacifistë, adhurues të Che Guevara-s apo të Ayn Rand; ata mund të jenë kundërshtarë të gazsjellësve që përpijnë pyjet, ose mohues të ndikimit klimaterik të shpimeve nëntokësore.
Çfarë i bën të gjithë ata “populistë”’ dhe a ka ndonjë domethënie kjo fjalë?
Përdorimi i gjerë i termit “populizëm” daton që në vitet 1890, kur lëvizja populiste e Amerikës vendosi popullsitë rurale dhe Partinë Demokratike kundër republikanëve më urbanë. (Termi përdorej gjithashtu edhe për t’iu referuar lëvizjes së shekullit të 19-të në Rusi narodnichestvo, që përbëhej gjerësisht nga intelektualë vetë-urryes me një grusht të fortë ndaj fshatarësisë).
Në vitet 1950, akademikët dhe gazetarët nisën ta aplikojnë më gjerësisht për të përshkruar çdo gjë që nga lëvizjet fashiste e komuniste në Europë e deri tek Mekartizmi anti-komunist në Amerikë dhe peronistët e Argjentinës. Ashtu si shpjegon Benjamin Moffitt në librin e tij “Rritja globale e populizmit”, një konferencë në shkollën Ekonomike të Londrës në vitin 1967 ra dakord që termi, edhe pse i dobishëm, ishte shumë i squllët për t’u lidhur me një përshkrim të vetëm. Disa akademikë e lidhin atë me frustrimin për rënien në status apo mirëqënie, të tjerë me nostalgjinë nacionaliste. Të tjerë e panë më shumë si një strategji politike në të cilën lideri karizmatik apelon masat ndërsa anashkalon mënjanë institucionet (edhe pse jot ë gjithë lëvizjet populiste e kanë një lider të tillë). Pavarësisht konfuzionit, përdorimi i termit është shtuar në vite.
Në vitin 2004 Cas Mudde, ekspert i shkencave politike në universitetin e Xhorxhias, ofroi një përcaktim që mori ndikim me kalimin e kohës. Në pikëpamjen e tij, populizmi është një “ideologji e hollë”, e tillë që nuk përbën me vështirësi një kornizë: atë të njerëzve të pastër, kundër elitës së korruptuar. “Ai kontraston me pluralizmin, që pranon legjitimitetin e shumë grupeve të ndryshme). Kjo ideologji e hollë mund të bashkëngjitet me çfarëdo ideologjie “të plotë” me shumë pjesë lëvizëse, si socializmi, nacionalizmi, anti-imperializmi apo racizmi, në mënyrë që të shpjegojë botën dhe të justifikojë axhenda specifike.
Kaczynski i Polonisë, një populist fetaro-nacionalist, nxit marrjen e pushtetit nga katolikët në institucionet e vendit të tij, prej duarve të elitës liberale sekulariste. Hollandezi Wilders, populist sekularist-nacionalist kërkon shtypjen e Islamit (në mbrojtje të të drejtave të homoseksualëve) dhe shantazhon elitat multi-kulturaliste. Podemos e Spanjës, një parti populiste anarkisto-socialiste, nxit për të pushtuar ndërtesat bosh të zotëruara nga bankat dhe shpërndarjen e tyre të varfërve, sikundër edhe sulmet ndaj “kastës”, apo kastës së elitës.
Ky përcaktim i “ideologjisë së cekët” për populizmin duket i përshtatshëm në Britani ku fushatuesit e Brexit denoncuan ekspertët, iu referuan vetes si “populli” dhe u mburrën se kishin “shtypur elitën”. Në të vërtetë, Brexit duket se i mungon “ideologjia solide” e unifikuar: mbështetësit e tij kanë qëndrime të ndryshme ndaj tregtisë, konkurrencës, shpenzimeve qeveritare dhe pothuajse gjithçkaje tjetër.
Jan-Werner Müller, ekspert i shkencave politike në universitetin Princeton mendon se populistët përcaktohen nga pretendimi i tyre se vetëm ata përfaqësojnë popullin, dhe se gjithë të tjerët nuk janë legjitimë. Dhe ka ndryshime të rëndësishme brenda kësaj kategorie, të cilla që lidhen me variacionin përfshirës apo përjashtues. Populizmi përjashtues fokusohet në mbylljen ndaj grupeve të stigmatizuara si refugjatët, komuniteti rom, dhe është më i zakonshëm në Europë.
Populizmi përfshirës kërkon që politika të hapet ndaj grupeve të stigmatizuara, të varfërve, pakicave, dhe është më i përhapur në Amerikën Latine. Eksperti Mudde argumenton se ndërsa pjesa më e madhe e opinionistëve e neverisin populizmin, pika e tij pozitive qëndron në detyrimin e elitave për të diskutuar çështje që ato do preferonin t’i injoronin. Por bindja e populizmit se populli ka gjithnjë të drejtë është lajm i keq për dy element të demokracisë liberale: të drejtat e pakicave dhe sundimin e ligjit.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
