Po aq i sigurtë sa fakti që dielli agon në lindje, një parti politike amerikane nuk mund kurrë të nominonte Donald Trump për president. Kjo ishte siguria e të “dhënave” dhe “shpjegimeve” gazetareske në organe të tilla të medias si Vox (“Ja përse Trump nuk do të fitojë”), FiveThirtyEight (“E dashur media, mjaft u frikësuat nga sondazhet për Donald Trump”), New York Times, “Upshot” (“Donald Trump…me gjasa do të ndjekë gjurmën klasike të tatëpjetës në parti”), e madje edhe në vetë “The Economist” që parashikonte paaftësinë e Trump për të impresionuar të mëdhenjtë e partisë Republikane.
Parashikues të tillë tashmë e kanë të vështirë të shpjegojnë kryesimin e pabesueshëm të Trump në numrin e delegatëve. Atij tashmë i jepen edhe dy në tre shanse nga tregjet e basteve në favor të faktit se do të mbajë fjalimin e pranimit të nominimit në konventën e Klevelandit këtë verë.
Për çdo person që mund të shihte numrat e sondazheve të verës së kaluar, ngjitja e Donald Trump drejt nominimit duket se nuk duhej të ishte fare surprizë: ai ka kryesuar sondazhet vazhdimisht që nga korriku i kaluar. Por përse këto organe të medias që supozohet se kanë një mendim analitik e që drejtohen nga empirizmi, ishin kaq të sigurta për shansin e pamundur të Trump, dhe çfarë kuptuan ato gabim?
Argumentet e skeptikëve të Trump më së shumti bazohet në traktatin “Partia vendos”, një libër i shkencës politike për primaret presidenciale në SHBA publikuar në vitin 2008. Retorika historike e primareve është se partitë politike – të përcaktuara gjerësisht si koalicione të njerëzve të të njëjtit mendim për të intensifikuar nevojat politike që nuk është se thjesht zgjedhin zyrtarë e funksionarë. Partitë politike përgjithësisht janë përpjekur të koordinojnë përpjekjet e tyre për të zgjedhur një të nominuar që nga njëra anë të përfaqësojë prioritetet kolektive dhe së dyti të ketë edhe mundësinë më të madhe për të fituar.
Gjatë gjithë pjesës më të madhe të shekullit të njëzetë, këto konstatime u konkretizuan në mënyrë famëkeqe në dhoma të mbytura me tym të hoteleve gjatë konventave partiake. Por, pas protestave të dhunshme që shkallmuan konvetën e demokratëve në vitin 1968, të dyja partitë vendosën zgjedhjet brenda partisë si përcaktuese në marrjen e vendimit, duke ia dorëzuar të drejtën votuesve.
Teza qendrore e “Partia vendos” është se edhe pse partitë u detyruan të pranojnë këtë reformim, ato ishin të shqetësuara se publikut nuk mund t’i besohej selektimi i kandidatëve të pranueshëm për zgjedhjet e përgjithshme. Si rezultat, ato nisën të shtrijnë ndikimin e tyre në media, në fushatat e financimit dhe mbështetjen e fushatave të zyrtarëve të tjerë të zgjedhur si mënyrë për të drejtuar votuesit drejt kandidatëve të favorizuar prej tyre.
Manuali pretendon se u deshën tetë vjet që kjo politikë të jepte frute: që nga 1980, thuhet në libër, partitë institucionale mposhtën me sukses reformën dhe rimorrën kontrollin e procesit, duke i lënë primaret brenda partive si një vulë llastiku. Autorët e manualit thonë se kandidatët që sigurojnë një mbështetje të mëdha që herët në fushatë e kanë të sigurtë fitoren, kurse ata që vetëm kryesojnë në mbledhjen e fondeve, në sondazhe apo në mbulimin mediatik nuk fitojnë. Bazuar në këto kërkime, shumë gazetarë dolën në përfundimin se “të mëdhenjtë” e partisë e kishin zhvendosur kaq shumë kontrollin nga publiku saqë kandidatët “pre së jashtmi” nuk kishin asnjë shans. Ata ia vunë veshin rasteve të mëparshëm si
Michelle Bachmann dhe Herman Cain që kryesonin në sondazhe por u rrëzuan në tokë e këto i morën si provë se edhe Trump shpejt do të rrëzohej.
Sidoqoftë, parashikime të tilla lexuan në manual një pretendim që në fakt, nuk ekzistonte. “Partia vendos” thotë se nëse partia vendos për një kandidat (bazuar në mbështetjen që ai merr), zakonisht ajo e merr atë që dëshiron. Këtë vit, gara brenda demokratëve, në të cilën kandidatja e rrymës qendrore, Hillary Clinton po korr një kryesim të sigurtë ndaj “të huajit” majtist Bernie Sanders, është një situatë më shumë në mbështetje të këtij trendi. Ndonjëherë fraksionet brenda partive nuk arrijnë në marrëveshje dhe e ndajnë mbështetjen e tyre midis kandidatëve rivalë. Kjo është ajo që ndodhi me republikanët në vitin 2015, kur kandidati me mbështetje partiake, Jeb Bush mori vetëm një fraksion të deklaratave të mbështetjes që më parë kishin shkuar me kryesuesit e garës.
Për shkak se partia nuk arriti të vendosë, nuk kishte asgjë që mund ta ndalonte një të huaj për politikën si Trump nga marshimi pa pengesa drejt nominimit.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
