Shembet miti i epokës së artë viktoriane: ja fotot e kalbëzimit urban dhe varfërisë në Angli

Imazhet e fabrikave, shkollave, universiteteve dhe ndërtesave civile që ngrihen midis rrugëve të vjetra, por gjithashtu edhe të shtëpive në kalbëzim, fëmijëve të zbathur dhe fytyrave të mpiksura me varfëri. Janë këto disa nga fotografitë e zbuluara mes miliona të tillave që përshkruajnë Anglinë e fundit të shekullit të 19 dhe fillimit të shekullit të 20-të, imazhe që nuk konfirmojnë aspak ndjesinë e njerëzve për atë kohë “aristokratike” në ishull.

Philip Davies, historian i arkitekturës, kaloi shtatë vjet duke zhbiruar përmes fotografive të kohës për të hartuar një koleksion me 1500 më të mirat të cilat i ka shpjeguar në librin e tij prej 558 faqesh të titulluar “Anglia e humbur”.

Ai thotë: “Shumë nga ndërtesat janë të bukura, por  nëse ky libër rrëfen për diçka, ajo është një sfidë ndaj mitit të “Downton Abbey”, mitit të një moshe të artë viktoriane. Fakti që më tronditi më së shumti ishte se jetëgjatësia për një djalë të lindur në periferitë e Liverpulit në vitet 1840 ishte 15 vjeç. Shumë jetë u shuan në kushte të tmerrshme në hijen e sëmundjeve vrasëse epidemike si tifoja, kolera, turbekulozi apo difteria.

“Gjithashtu, u trondita sesa bashkëkohore duken shumë çështje të atyre kohërave: emigracioni, strehimi, varfëria, rrëmuja urbane, kushtet e punës. Mund të shihni gjëra të tilla përtej tërheqjes sipërfaqësore të shumë prej këtyre imazheve fotografike”.

Një nga fotografitë e tij më të preferuara është e realizuar në vitin 1895 dhe tregon një grup djemsh të mbledhur rreth një shatërvani të ri me ujë të pijshëm në Liverpul. Davies vë në dukje se edhe pse djemtë janë duke punuar si lustrues këpucësh, përveç dy prej tyre që kanë veshur këpucë mrekullisht të shkëlqyeshme, të tjerët janë të gjithë me këmbë të zbathura. Shatërvani, me kupën e tij të bronztë që shkëlqen, ishte ndërtuar për t’u ofruar të varfërve të qytetit një alternativë ndaj joshjes së pubit “Morning Star” që duket në sfond.

Si një planifikues urban i specializuar përveçse historian, Davies shprehet i dëshpëruar sidomos nga imazhet e Birmingamit të periudhës viktoriane dhe eduardiane. Pjesa më e madhe e ndërtesave masive që ai ka përfshirë në libër – të përfunduara me kulla, spirale e gurë të gdhendur apo ornamente prej hekuri të rrahur – u shembën në vitet 1960.

“Mund të shohësh çfarë qyteti magjepsës ishte, duke shpërthyer nga krenaria civile, e megjithatë, gjithë qyteti tashmë qëndron si një monument i planifikimit të keq, kufizuar nga unazë e brendshme, e cila në shumë vende e bën të pamundur rigjenerimin”, thotë ai.

Gjatë kohës që kaloi në “Trashëgiminë Angleze”, Davies ishte përgjegjës për regjistrimin e ndërtesave historike në rrezik në Londër. Puna e tij u zgjerua për t’u shndërruar në një inventor të ndërtesave dhe vendndodhjeje të rrezikuara të zhduken në Angli.

Shumë nga ndërtesat e humbura në librin e tij ishin subjekte të betejave vërtet pasionante të atyre që kërkonin t’i ruanin dhe disa që kanë arritur të mbijetojnë janë ende të kërcënuara. Një fotografi e vitit 1912 tregon kalimtarët që ndalojnë për të studiuar posterat jashtë kinemasë me drita të shkëlqyeshme në rrugën Lime, në Liverpul: ndërtesa ka arritur të vijë në kohën tonë vetëm si një fasadë e mbetur në rrugë, pjesë e një blloku ndërtesash që qëndrojnë sipas projeksionit të propozuar për rizhvillim.

Fotografitë në libër janë marrë nga arkivat historike të Anglisë, në një përzgjedhje nga më shumë se 9 milionë imazhe. Në libër përfshihet puna e disa prej pionerëve të fotografisë dhe në të janë përthithur punime nga shumë arkiva kërkimore tregtare, industrial e të specializuara, duke u shndërruar në një koleksion me rëndësi ndërkombëtare.

Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/