Nga Tomislav Marković, Al Jazeera
Këtë verë, Ministria e Brendshme e Serbisë planifikoi të vendoste policë serbë në Republikën Srpska, në bazë të një Memorandumi bashkëpunimi të nënshkruar më 18 qershor në Trebinje. Megjithatë, ministri përkatës, Ivica Dačić, pak kohë më pas njoftoi anulimin e këtij plani, duke akuzuar politikanët boshnjakë për manipulim të një bashkëpunimi normal policor gjatë sezonit turistik, duke krijuar, sipas tij, intriga dhe kërcënime politike.
Në përgjigje, Ministri i Jashtëm i Bosnje-Hercegovinës, Elmedin Konaković, i shkroi një letër të hapur Dačićit, duke e akuzuar për hipokrizi në fjalët e tij për “bashkëpunim normal”, ndërkohë që Serbia strehon kriminelë lufte si “doktori i vdekjes”, Duško Kornjača, i akuzuar për krime të rënda në Çajniçe. Ai i kërkoi Serbisë të dorëzojë Ećimin, Savčićin dhe dhjetëra kriminelë të tjerë që kanë përhapur vdekje dhe shkatërrim në Bosnje-Hercegovinë, duke theksuar se vetëm pas këtij hapi mund të diskutohet për një bashkëpunim të vërtetë dhe normal.
Një shtet i mbushur me kriminelë lufte
Debati midis Konakovićit dhe Dačićit rihapi temën e kriminelëve të luftës që fshihen në Serbi nën mbrojtjen e shtetit. Edhe pse prokuroritë e Serbisë dhe Bosnje-Hercegovinës nënshkruan një marrëveshje bashkëpunimi në vitin 2013, ky dokument ka mbetur vetëm në letër. Një numër i madh personash të akuzuar dhe të dënuar për krime lufte dhe gjenocid vazhdojnë të jetojnë të lirë në Serbi, ku autoritetet refuzojnë t’i dorëzojnë në gjykatat boshnjake, duke penguar kështu drejtësinë në forma të ndryshme.
Shumë prej këtyre kriminelëve janë të njohur për publikun. Për ta kanë shkruar mediat, dhe një ndër emrat më të përmendur është Ljuban Ećim, i cili gjendet në listën e të shumë kërkuare të Interpolit, i akuzuar për krime kundër njerëzimit në Kotor Varoši. Ai vazhdon të jetojë i paprekur në Serbi, i mbrojtur nga organet shtetërore.
Një tjetër emër i njohur është komandanti i luftës në Çajniçe, Duško Kornjača, i cili gjithashtu është në listën e kërkimit të Interpolit. Ai akuzohet për “pjesëmarrje të vetëdijshme në një ndërmarrje kriminale të përbashkët, ku ka planifikuar dhe urdhëruar përndjekjen e popullsisë joserbe nga Çajniçe.” Kornjača, në vend që të përballet me drejtësinë për krimet për të cilat akuzohet, jeton i qetë në Novi Sad si mjek i njohur dhe specialist i gastroenterologjisë.
Në Serbi fshihen edhe persona të tjerë të akuzuar për gjenocidin në Srebrenicë, përfshirë edhe Tomislav Kovaçin, ish-komandant i Shtabit të Forcave Policore të MUP-it të Republikës Srpska. Ndër figurat e tjera të akuzuara për krime lufte janë Milomir Savčić, Milisav Gavrić, Svetozar Kosorić, Momir Savić… Disa prej tyre arritën t’i shmangen përgjithmonë drejtësisë, si në rastin e Milorad Pelemišit, komandantit të Njësisë së 10-të të Diversantëve, i cili më 16 korrik 1995, në Branjevo, ekzekutoi të paktën 1,200 boshnjakë.
Ndryshimi i identitetit
Ndër ata që fshihen në Serbi janë edhe kriminelë të dënuar, dhe një nga më të njohurit është Novak Đukić, i cili vrau rininë e Tuzlës dhe u dënua përfundimisht me 20 vjet burg për masakrën në Kapinë e Tuzlës. Për vite të tëra, procesi për vuajtjen e dënimit të tij është zhvilluar në Gjykatën e Lartë të Beogradit, por ka mbetur pa rezultat. Akademia Ushtarake-Mjekësore lëshon vazhdimisht certifikata që dëshmojnë se Đukić është në trajtim mjekësor, duke e penguar ndjekjen penale.
Numri i saktë i të akuzuarve dhe të dënuarve për krime lufte që kanë gjetur strehë në Serbi mbetet ende i panjohur. Sipas Fondit për të Drejtën Humanitare, rreth 6,000 kriminelë lufte janë të lirë në Serbi, dhe shumë prej tyre nuk janë dorëzuar në gjykatat kompetente.
Mosndëshkimi i krimeve
Shoqëria serbe duket se e ka pranuar strehimin dhe mbrojtjen e këtyre individëve si diçka normale, duke ndërtuar një kulturë të pandëshkueshmërisë. Në këtë klimë, është e qartë se Serbia ka ndërtuar një sistem që nuk kërkon përballje me të kaluarën e saj kriminale, duke shpresuar në mënyrë naive se reformat politike dhe ekonomike do të sjellin përmirësim. Pa u përballur me krimet e së kaluarës dhe pa i dënuar ato, është e pamundur të krijohet një shoqëri e drejtë dhe normale. Pandëshkueshmëria e krimeve të luftës nuk është vetëm një çështje ligjore, por edhe një problem i madh moral për një shoqëri që nuk dëshiron të përballet me të kaluarën e saj të errët.
Vazhdimi i mendësisë vrastare
Në Serbi, pushteti është i mbushur me figura që kanë qenë pjesë e politikave të dhunshme të viteve ’90. Në krye të shtetit është Aleksandar Vuçiç, një ndjekës besnik i Shesheljit, ndërsa Ivica Dačić, ish-zëdhënës i Partisë Socialiste të Milosheviçit, dhe Aleksandar Vulin, një funksionar i Jugosllavisë së bashkuar të majtë të Mirjana Marković, mbrojnë pozicione ideologjike që kanë justifikuar dhe mbështetur krimet e luftës. Për ta, vrasësit nuk janë kriminelë lufte, por heronj kombëtarë, dhe kjo është arsyeja pse i mbrojnë me kaq kujdes.
Kjo mbrojtje e kujdesshme bën që të akuzuarit për krime lufte të ndihen të sigurt në Serbi, ku ata nuk presin që të ekstradohen në gjykatat e Bosnje-Hercegovinës. Ata ndihen si në shtëpinë e tyre, të respektuar si qytetarë dhe patriotë të vërtetë.
Jo vetëm që shteti serb shërben si strehë për të akuzuarit dhe të dënuarit, por ka shkuar edhe një hap më tej. Në Zyrën e Prokurorisë për Krime Lufte janë depozituar prej vitesh rreth 2,500 raste, por asnjë prej tyre nuk ka përparuar nga pika e vdekur, siç përmendet edhe në raportet e Komisionit Evropian. Sipas Sandrës Orlović, ish-punonjëse e Fondit për të Drejtën Humanitare, në Serbi janë të lirë rreth 6,000 kriminelë lufte. Pra, Serbia mban dhjetëra, në mos qindra, të akuzuar për krime lufte, dhe nuk i ekstradon ata në gjykatat përkatëse. Mijëra kriminelë jetojnë të qetë midis nesh, pa frikën e ndjekjes penale.
Pandëshkueshmëria e krimeve
Në Serbi, duket se fshehja e kriminelëve të luftës nga drejtësia është pranuar si normë. Ky realitet rrallëherë trajtohet në media dhe as nuk bëhet objekt i debatit politik apo i revoltës qytetare. Shumica e njerëzve nuk dëgjojnë për këtë çështje, ndoshta sepse nuk është e pëlqyeshme për publikun. Si mund të presim që Serbia të bëhet një vend normal kur vazhdon të jetë një strehë e sigurt për kriminelët e luftës?
Kjo është një pyetje e drejtë për pjesën antiregjim të publikut, e cila rrallëherë merret me këto tema të pakëndshme. Shoqëria jonë (serbe, shp.) është ndërtuar mbi parimin e pandëshkueshmërisë së krimeve, ndërkohë që ende shpresojmë në mënyrë naive se gjithçka do të përmirësohet duke luftuar korrupsionin, duke liruar mediat dhe duke reformuar institucionet, pa u ballafaquar me fantazmat e së kaluarës – me kriminelët e luftës që lëvizin lirshëm dhe ideologjinë që ka nxitur dhe justifikuar këto krime.
Në shoqërinë tonë (serbe) mbizotëron një dezorientim total etik; busulla morale është thyer, dhe tani endemi si një mizë pa kokë. Kjo humbje e orientimit nuk është rastësore, por një pasojë logjike e një vendimi të vullnetshëm për të shmangur të vetmen rrugë të drejtë – rrugën e së vërtetës, pendesës, empatisë me viktimat dhe dënimit të pakushtëzuar të projektit kriminal të shtetit të madh serb. Herët a vonë, do të duhet të marrim guximin e të shihemi në pasqyrë, sado e frikshme të jetë ajo pamje që do të shohim. /Tesheshi.com/
Tomislav Marković është gazetar dhe shkrimtar nga Beogradi. Një nga themeluesit dhe redaktor i Kompletit Kulturor-Propagandistik “Beton” dhe zëvendës kryeredaktor i portalit “XXZ Magazin”.
