Hulumtuesit shkencorë të ndërtimit kanë mbetur të çuditur para mureve romake mijëravjeçare, pasi ato kanë arritur të rezistojnë gjatë, në kundërshtim me muret e betonit që hidhen sot në det dhe që nuk rezistojnë dot pasi korrodohen. Ata kanë filluar që të studiojnë elementet kimike të betonit romak që kanë mundësuar jetëgjatësinë e objekteve të ndërtuara në det, duke qenë se janë rezistente edhe sot, pas një periudhe mijëravjeçare.
Studiuesit vërejnë se muret e lashta të konstruktuara në bregdet nga romakët janë të përbëra në strukturë nga një beton prej gëlqereje dhe hiri vullkanik, që ka mundësuar lidhjen e tyre të fortë me shkëmbinjtë përbërës. Shkencëtarët kanë zbuluar se elementët brenda materialit vullkanik kanë reaguar me ujin e detit në favor të forcimit të materialit ndërtues, çimentos romake. Ata besojnë se zbulimi mund të çojë në të ardhmen në përdorimin e materialeve ndërtimore më harmonike dhe më miqësore me mjedisin.
Ndryshe nga përzierja moderne e betonit që korrodohet ose pëson gërryerje me kalimin e kohës, substancat e çimentos romake ka kohë që kanë shqetësuar studiuesit për sekretin që fshehin. Ata kanë zbuluar se betoni romak, në vend që të korrodohet, sidomos në praninë e ujit të detit, duket sikur fiton forcë nga ekspozimi dhe kontakti me këto ujëra. Në testet e realizuara me mostra nga muret në bregdetin antik romak dhe portet, studiuesit mësuan se betoni përmbante një mineral të rrallë të quajtur tobermorite alumini – aluminium tobermorite. Ata besojnë se kjo substancë forcuese eshtë kristalizuar në gëlqere, pasi përzierja romake prodhonte nxehtësi kur ekspozohej në ujin e detit.
Hulumtuesit kanë kryer një ekzaminim më të hollësishëm të mostrave të mureve të portit duke përdorur një mikroskop elektronik për të përcaktuar shpërndarjen e elementeve. Ata gjithashtu përdorën dy teknika të tjera, mikro-difrakcion me rreze X dhe spektroskopi Raman, për të fituar një kuptim më të thellë në lojën kimike të këtyre elementëve. Nga ky studim i fundit, shkencëtarët theksojnë se kanë gjetur shuma të konsiderueshme të tobermoritit në rritje përmes sipërfaqes së kontaktit të betonit me ujin e detit, të lidhur me një mineral poroz të quajtur” phillipsite”.
Studiuesit thonë se ekspozimi afatgjatë ndaj ujit të detit ndihmoi këto kristale të vazhdojnë të forcohen me kalimin e kohës, duke përforcuar betonin dhe duke parandaluar zhvillimin çarjeve në të. “Në kundërshtim me parimet e betonit modern, çimentos”, tha autori kryesor i studimit Marie Jackson nga Universiteti i Utah-s, SHBA, “romakët krijuan një betonim shkëmbor që mbijetoi përmes shkëmbimit të lirë të lëndëve kimike me ujin e detit”.
Dy mijë vjet më parë, ndërtuesit romakë ndërtonin porte me mure të mëdha në det dhe harqe të konstruktuara. Me këto ndërtime që kryen, ata fuqizuan perandorinë e famshme, por ende këto mure ruajnë sekrete inxhinierike që shërbejnë si mësime për inxhinierinë modernë, thonë shkencëtarët. Një fragment nga strukturat e mureve gjysmë të fundosura në bregun italian mund të jetë më shumë mbresëlënës se një arenë gladiatorësh, pasi muret nënujore përbëhen nga një material që janë një mrekulli shkencore.
Konstruksioni i portit, një përzierje e hirit vullkanik dhe gëlqeres, ka përballuar detin për dy mijëvjeçarë. Për më tepër, lidhja e murit është bërë më e fortë se kur është derdhur në fillim. Materiali romak është “një material jashtëzakonisht i pasur në aspektin e mundësisë shkencore”, tha Philip Brune, një shkencëtar hulumtues në DuPont Pioneer i cili ka studiuar inxhinieri.
Përgatiti: Mark Brunga – /tesheshi.com/
