Statuja madhështore “zotash”, mbretërish e krijesash të çuditshme vështrojnë plot mister drejt e në sytë lutës të atyre që zgjedhin të udhëtojnë në vendndodhjen e shpallur trashëgimi botërore nga UNESCO, por që njihet pak, në Turqinë juglindore.
Gjatë shekullit të parë të erës sonë, mbreti Antiochus I sundonte një mbretëri të vogël të quajtur Commagene në atë që sot është provinca Adiyaman në Turqi. Kur ai vdiq rreth vitit 34 të erës sonë, u varros nën një sasi kolosale gurësh mbi majën e rrahur nga era të malit Nemrud, që sundon mbi pjesën e sipërme të lumit Eufrat.
Të pushosh mes “zotave”
Sipas shkrimeve të lëna pas përpara se të ndërronte jetë, Antiochus kishte thënë se dëshironte të varrosej në një vend të lartë, të izoluar dhe të shenjtë. Sipas gjithë gjasave ai ia ka dalë mbanë: ai ndërtoi panteonin e vet në këtë majë olimpike dhe e varrosi veten midis zotave. Sot, koka dhe rrënoja janë gjithçka ka mbetur nga statujat gjigande prej guri që dekorojnë tarracën perëndimore.
Panoramë si nga parajsa
Për në malin Nemrud, ekziston një rrugë ku era rreh nga të gjitha anët, e cila varet në anë të malit ndërsa ngjitesh drejt majës. Pavarësisht disa kthesave të frikshme, rruga të ofron panorama fantastike të maleve të thepisura rreth e përqark.
Nemrut është afër me pjesën juglindore të vargut malor Taurus dhe vizitorët mund t’u afrohen rrënojave nga qytetet e afërt Adiyaman dhe Malatya.
Ikona nga Lindja dhe nga Perëndimi
Tarraca lindore e malit Nemrud, e njohur nga arkeologët edhe si Hierotezioni i Antiochus I, shfaq kryesisht pjesë gjoksore të paprekura të “zotave”, me kokat e vendosura përpara. Panteoni i “zotave” është me interes të veçantë për historianët për ikonat e shkrira kulturore dhe fetare. Duket se këto statuja kanë shërbyer si sintezë e kulturave që kufizonin mbretërinë
Commagene: figura fetare perse dhe zoroastriane, si “zoti krijues” i Zoroastrianizmit dhe “perëndesha supreme”, Ahura Mazda, janë të kombinuara me homologët e tyre grekë, si Zeusi.
Ngecur mes perandorive
Edhe pse koka e Antiochus sot qëndron përpara statujës së tij, ai ende përbën një figurë impozante, rrethuar në dy krahët nga një shqiponjë dhe nga “perëndesha mbrojtëse” e mbretërisë së tij, Commagene.
Antiochus I mbretëroi në Commagene nga viti 69 para erës sonë, që nga momenti që pasoi në fron të atin. Një nga disa mbretëritë që dolën pas ndarjes së perandorisë së Aleksandrit të Madh, Commagene zinte një pjesë të vogël të juglindjes së Anadollit, ngecur midis mbretërive të tjera më të mëdha, përfshirë Romën në perëndim dhe Parthian në lindje.
Një varr me guralecë
Tuma e lartë rreth 50 metra e përbërë nga material që duken si gurë të vegjël, të papërcaktuar është në fakt një strukturë varri piramidale (njohur edhe si tumulus) ndërtuar për mbretin Antiochus.
Si mbret i Commagene, ai ishte pasardhës i një linje të gjatë mbretërore si nga perandoria helenistike Seleucid (nga ana e nënës) dhe gjithashtu, nga Achaemenids e Persisë (nga ana e babait).
Një dhomë e pazbuluar varrimi
Commagene-s i erdhi fundi kur romakët e aneksuan mbretërinë në vitin 72 para erës sonë, 106 vjet pasi vdiq Antiochus. Monumenti i tij në Nemrud, sidoqoftë, mbeti i pazbuluar deri në vitin 1881, kur udhëtarë gjermanë u ndeshën rastësisht me të. Ndërsa arkeologët besojnë se dhoma e varrimit të Antiochus qëndronte poshtë grumbullit të gurëve, varri në të vërtetë nuk është gjetur akoma. Madje, edhe me përpjekjet e fundit me përdorimin e radarëve, gjatë të cilave arkeologët u treguan të kujdesshëm të mos shkatërronin tumulusin e brishtë piramidal.
Nderim për Antiochus
Skulptura e një luani ruan rrasë guri në afërsi të tarracës lindore të varrit. Në këtë platformë, pjesëmarrësit në ceremonitë e nderimit të mbretit ndiznin zjarret ritual në ditët e festave për të kënaqur “zotat” që vështronin nga fronet e tyre gjigandë pak metra më tutje.
Sigurisht, të gjitha sakrificat për këto “zota “nderonin edhe Antiochus – mbreti i Commagene me zgjuarësi e kishte vendosur statujën e tij pranë asaj të Zeusit në mënyrë që të fitonte sakrificat, pasi të kishte ndërruar jetë.
Origjina e Eufratit
Alpinistët symprehtë në malin Nemrud mund të shquajnë pikënisjen e lumit Eufrat, që fillon rrjedhën në Adiyaman, zhvendoset në jug përgjatë qytetit turk, Gaziantep, kalon në Siri e më në fund derdhet në gjirin Persik. Nemrudi është gjithashtu afër me zonën aktive për tërmet në lindje të Anadollit: UNESCO aktualisht po e monitoron vendndodhjen për shkak të druajtjes së një tërmet mund të dëmtojë ndonjë ditë, skulpturat edhe kështu delikate të varrit.
Sytë në qiell
Mali Nemrud arrin një lartësi prej 2,134 metrash dhe saktësimet më të fundit po shqyrtojnë mundësinë që statujat të jenë rreshtuar duke u orientuar nga kalendari hënor. Përveç domethënies astronomike, maja e malit ofron pamje spektakolare – si për vizitorët tokësorë ashtu edhe për statujat e mendueshme.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
