RETRO/ Nga Ben Blushi: Reportazh pa drita (Koha Jonë, 1992)

Kur u pyet një fëmijë shqiptar se si e kupton demokracinë, ai u përgjigj se e kupton si dritë. Fëmija tetëvjeçar sigurisht që nuk pati parasysh kuptimin filozofik të fjalës kur përdori sinonimin e dritës për demokracinë. Duke qenë prej një jave në bllek-aut, nuk flitet veçse për mungesën e energjisë elektrike, e cila e pengonte fëmijën që të shihte përallat çdo ditë në TV shqiptar. Ndoshta në këtë dimër, për fat jo aq të fortë sa ç`pritej, edhe më të rriturit nuk do ta kishin përkufizuar më saktë demokracinë se fëmija i vogël.

Tash dy vjet, shqiptarët e presin dimrin me frikën e ngulitur të mungesës së dritave. Kjo histori e bllek-autit shqiptar ka nisur që vjet në fillim të dhjetorit për të vazhduar sistematikisht gjatë janarit dhe shkurtit të këtij viti e më pas sot e kësaj dite. Ky defekt është i trashëguar për qeverinë e sotme demokratike e cila nuk qortohet pothuajse aspak nga njerëzit e duruar. E keqja i ka rrënjët shumë vite më parë, në kohën e konsolidimin industrial të ish-sistemit komunist. Duke qenë se gatimi dhe ngrohja  e popullatës i ishin besuar për vite vetëm lëndëve të drurit, rrjeti elektrik i vendit ishte projektuar të përballonte një ngarkesë shumë më të vogël energjie  se sa kjo që aktualisht iu duhet sot shqiptarëve.

Por si ndodhi që nga konsumatorë modestë të energjisë elektrike shqiptarët u kthyen brenda stinës në superkonsumatorë të saj? Si pasojë e djegjeve të pyjeve, e shpëdorimeve dhe ç`organizimit sistematik të punës nën qeverinë e parë socialiste dhe më pas në atë të koalicionit, rreshtën furnizimet me lëndën e drurit. Të favorizuar dhe nga lulëzimi i menjëhershëm i tregëtisë së mallrave elektronikë, njerëzit filluan të gatuajnë  me soba dhe furra elektrike që mbajnë stampën e doganave të të gjitha shteteve të Ballkanit dhe Europës. Njëkohësisht sobat e vjetra me dru u zëvëndësuan sa hap e mbyll sytë me kaloriferë dhe termostatë elektronikë.

Në një aspekt mungesa e lëndëvë drusore u kompensua në një drejtim tjetër. Ato i dhanë një orientim raportit midis kërkesës dhe ofertës për mallra elektronikë dhe shumë vetë u pasuruan në mënyrë të rrufeshme  duke i shitur mallrat e veta me çmime dy ose tri herë më të larta sesa ato që mund të gjeje në Turqi ose Bullgari. Megjithëse ata që u pasuruan ishin të shumtë, më së shumti sigurisht ishin ata që e pësuan nga kjo futje mallrash dhe sidomos nga përdorimi i tyre. Duke vënë në punë dhe sobat elektronike, edhe kaloriferët e rinj për të mos përmendur pastaj televizorët dhe lavatriçet e vjetra  që përgjithësisht shqiptarët i kanë patur, rrjeti shumë i dobët elektrik shkoi drejt shkatërrimit. Në fillim ishin transformatorët ata  që filluan t`i linin në baltë shqiptarët.

Por sidoqoftë, me një ndërhyrje të qeverisë që shfrytëzoi ndihmën e vendeve të komunitetit e sidomos të Italisë, këta u arrit të zëvëndësohen. Ishte qeveria e stabilitetit ajo që nënshkroi vjet një marrëveshje me firmën shtetërore italiane Enel që konsistonte në rikonstruktimin e krejt rrjetit elektrik të vendit. Shuma e nevojshme për riparimin e këtij rrjeti do të lëvrohej nga nja kredi prej afro 100 miliard liretash italiane për tetë projekte të ndryshme.  Megjithatë kjo kredi akoma nuk është lëvruar dhe me ardhjen në pushtet të qeverisë demokratike edhe marrëveshja e nënshkruar me Enel u prish, ndoshta për t`iu besuar dikujt tjetër. Para një muaji me rastin e vizitës së ministrit të jashtëm Serreqi në Itali, qeveria e këtij vendi i akordoi Shqipërisë një kredi tjetër edhe më të madhe, një pjesë e së cilës është parashikuar për rikonstruktimin e rrjetit. Megjithatë, dhe sot e kësaj dite, një spinë më shumë e future në prizë rrezikon të lërë një zonë të tërë në errësirë.

Kokteje qeveritare, mbledhje e konferencva të ndryshme duhet të ndërpriten në mes, ose dhe të mos fillojnë fare, për shkak të bllek-autit. Atehërë njerëzit mundohen të mos i fusin duart e shtrira në sy të shoqi-shoqit dhe ashtu në errësirë kthehen nëpër shtëpi kur presin rikthimin e energjisë. E njëjta gjë ndodh në Tiranë, Korçë, Lezhë, Shkodër, Durrës e kudo. Shqiptarët e duruar janë pajtuar me këtë duke e ditur se i vetmi solucion është ndërrimi i stinëve.

Tani, lufta e vjetshme me transformatorët e amortizuar që pjesërisht janë rinovuar, është shndërruar në luftë më kabllot që përçojnë energjinë elektrike. Ato janë gjithashtu të dobëta dhe duke mos e përballuar dot ngarkesën, shumë shpesh digjen duke krijuar avari serioze në të gjithë rrjetin. Për t`i zëvëndësuar është shumë e vështirë, pasi kabllot janë fshehur shumë nën tokë dhe duhen ditë të tëra gërmime për të gjetur pjesën e dëmtuar. Për të ekuilibruar përdorimin e rrymës, autoritetet kanë qysh prej muajit të kaluar që ushtrojnë një politikë zonash.

Të ndërgjegjshëm për impotencën e rrjetit, por dhe për fatkeqësinë e konsumatorëve të tij, ata e heqin dhe e japin energjinë herë në një zonë të qytetit e herë në një tjetër. Sikur t`i hedhësh një sy nga larg kryeqytetit natën, atëherë errësira dhe ndriçimi i pjesshëm, do të krijojnë imazhin e një koke të qethur vende-vende. Megjithëse njerëzit përpiqen që këtë situatë ta kalojnë dhe me humor, në fakt gjendja është shumë serioze. Mjaft familjeve, ardhja me tension të lartë të energjisë u ka djegur pajisjet elektrike të shtëpisë, që në varfërinë e përgjithshme është e pamundur t`i riblesh.

 Marrë nga: ‘Udhërrëfyesi i Reportazhit Shqiptar’ – një përmbledhje nga Sokol Shameti