Pse socialdemokratët nuk mund të formojnë qeveri të qëndrueshme në vendet që dolën nga shpërbërja e Jugosllavisë? Edhe kur fitojnë besimin e votuesve, si në rastin e Maqedonisë së Veriut, dëshmojnë se nuk janë një zgjedhje aq e mirë.
Kryeministri i Maqedonisë së Veriut dhe lideri i Aleancës Socialdemokrate (LSDM), Zoran Zaev, i humbi zgjedhjet lokale, përfshirë postin e kryetarit të Shkupit, ndaj partisë nacionaliste VMRO-DPMNE, e cila, sipas analistit Suad Misini, mund të nxisë ndjenjat anti-evropiane dhe të gjithë rajonit të Ballkanit Perëndimor”.
“Për sa i përket politikës së jashtme, ata kanë bërë më të mirën. Megjithatë, brenda vendit, ata nuk kanë arritur të përmbushin premtimet e mëdha, siç është reforma në drejtësi. Mendoj se kjo është arsyeja pse LSDM ka humbur një numër dramatik të votave në krahasim me zgjedhjet e kaluara”, tha Misini, që përkon me mendimet e disa analistëve të tjerë.
Gazetari dhe historiani maqedonas Dejan Azeski shkon një hap më tej me gabimet katastrofike të LSDM-së brenda vendit, ku shkaqet e disfatës së socialdemokratëve maqedonas i sheh në sabotimet e anëtarëve të asaj partie.
“Janë formuar disa lista të pavarura në komunat kryesore në Maqedoninë veriore dhe kjo ka thyer […] rezultatet e SDSM,” tha Azeski.
Kthimi i VMRO-DPMNE-së
Zaev, i parë si lider në ndryshimin e paradigmës politike në Ballkanin Perëndimor, u bë kryeministër në vitin 2017 dhe filloi të udhëheqë Maqedoninë e Veriut në rrugën e saj drejt Bashkimit Evropian, duke rënë dakord që madje t’i shtojë një emër gjeografik emrit të vendit për të zgjidhur një mosmarrëveshje të gjatë me Greqinë, e cila bllokonte perspektivën evropiane të Shkupit.
Nacionaliste VMRO-DPMNE humbi ndaj Zaevit dhe LSDM-së së tij për shkak të skandaleve të shumta korruptive. Ish-udhëheqësi i saj, Nikola Gruevski, i cili shërbeu si kryeministër për 10 vjet, më pas iku në Hungari për të shmangur burgimin dhe mori mbrojtjen e kontroversit Viktor Orban në Budapest.
Megjithatë, VMRO-DPMNE tani është kthyer në pushtetin lokal në Maqedoninë e Veriut dhe premtojnë se do ta marrin edhe qeverisjen qendrore. Kryetari Hristijan Mickoski pohon se përveç pushtetit lokal, ai ka rifituar shumicën në Kuvendin e Maqedonisë. Partitë opozitare, të udhëhequra nga VMRO-DPMNE, kanë paraqitur të hënën një mocion mosbesimi ndaj qeverisë së kryeministrit Zaev. VMRO-DPMNE pretendon se me grupet e tjera opozitare ka siguruar 61 votat e nevojshme në parlamentin prej 120 anëtarësh për të rrëzuar qeverinë. Ai shtoi se pret që parlamenti të mblidhet të enjten sa më parë.
Socialdemokracia nuk është në krizë vetëm në Maqedoninë e Veriut. Partia Social Demokratike (SDP) në Kroaci ka humbur rreth 400,000 vota në 15 vitet e fundit. Në Bosnje, Partia Social Demokratike (SDP) fitoi më shumë se 284,000 vota në zgjedhjet parlamentare në 2010 dhe morri pushtetin në vend, por në zgjedhjet pasuese në 2014 ajo ra në rreth 106,000 vota. Në zgjedhjet e 2018-ës ata u rikthyen me rreth 150 mijë vota, por ende jo të mjaftueshme për të ardhur në pushtet. SDP e Bosnjë është tronditur nga skandale të shumta korrupsioni. Në Serbi dhe Mal të Zi, socialdemokratëve u mungon gjithashtu mbështetja e konsiderueshme e votuesve.
Kriza e socialdemokracisë
Sipas gazetarit kroat Robert Bajrushi, një pjesë e madhe e partive socialdemokrate në Evropë janë në një trajektore në rënie prej 10 vitesh.
SDP-ja është ‘shkombëtarizuar’ për një kohë të gjatë,” tha Bajrushi, duke portretizuar pozicionin e socialdemokracisë në shembullin e SDP-së kroate.
“Po humbasin votues, dhe ata votues që janë në vitet e tyre më të mira. Sondazhet kanë treguar se vetëm tre përqind e atyre nën moshën 30 vjeç janë të gatshëm të votojnë për SDP-në. Pra, ata kanë humbur plotësisht lidhjet me brezat e rinj. Të gjitha hulumtimet tregojnë se votuesit e tyre janë ’50 plus vjeç’. Përveç kësaj, ata janë një parti shumë burokratike”.
Sipas sociologut Jovo Bakiç, socialdemokratët u neoliberalizuan, sidomos pas vitit 1990, dhe sot po mbrojnë interesat e kapitalit dhe shtresave të mesme.
“E djathta ekstreme shfrytëzoi rastin për t’u paraqitur si miq të punëtorëve,” thekson Bakiç.
Edhe socialdemokratët nuk po arrijnë të përshtaten me tendencat e reja klimatike, ndaj një pjesë e konsiderueshme e votuesve të majtë janë tërhequr nga partitë e gjelbra, për të cilat ekologjia është numër një në të gjitha axhendat strategjike. Parti të tilla politike në botë tërheqin një numër të madh të rinjsh.
Çfarë pasojash mund të ketë rënia e socialdemokratit Zoran Zaev në Maqedoninë e Veriut tani për këtë vend në aspektin e politikës së jashtme?
Azeski thotë se kryebashkiakët e zgjedhur nga krahu i djathtë tani refuzojnë të përdorin emrin Maqedonia e Veriut, duke preferuar të përdorin emrin e vjetër Republika e Maqedonisë.
Ndonëse më parë Brukseli ka refuzuar hapjen e negociatave për anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut në Union për shkak të problemeve në vetë BE-në, duket se dallimet mes Shkupit dhe Brukselit tani do të jenë shumë më të mëdha.
Ky historian thekson edhe diçka tjetër – problemi i partive të djathta, në përgjithësi, është se ato këmbëngulin që popujt të jetojnë pranë njëri-tjetrit dhe jo me njëri-tjetrin, gjë që është një potencial i madh për tensione të reja, veçanërisht në perëndimin multietnik, siç është Ballkani. /tesheshi.com/
