“….Të bën me krahë”. Kjo frazë është ndoshta një nga më të famshmet në të gjithë planetin dhe lidhet me gjigantin e pijeve energjike Red Bull. Nuk është për t’u habitur, duke pasur parasysh se kjo kompani, e cila nëse do të ishte një vend do të kishte një GDP më të madhe se Mali i Zi, ekipet e saj të garave dhe sporteve, pistën e saj Grand Prix, mediat, sukseset e panumërta, madje edhe programin e saj hapësinor, u themelua nga dy njerëz, njëri prej të cilëve ishte i fiksuar pas rritjes së…rosave.
Më pak se 24 orë më parë, kompania, e cila vitin e kaluar shiti 9.8 miliardë kanaçe Red Bull, mbeti jetime. I dyti nga themeluesit e saj, 78-vjeçari austriak Dietrich Matesich, ndërroi jetë. Disa vite më parë, në vitin 2012, partneri i tij, tajlandezi Saleo Juvidia, ishte larguar nga kjo botë. Aksionet e tyre tani janë marrë nga fëmijët e tyre, djali i vetëm i Dietrich, Mark Matesich dhe tre djemtë e tij, nga të cilët djali i madh, Sallerm, 72 vjeç, është “komandant”.
Austriaku Dietrich Matesich
“Magjistari i marketingut”. Kështu e quanin. Dhe jo e padrejtë. Austriaku filloi karrierën e tij në departamentin e marketingut të Unilever në 1972 dhe më vonë do të transferohej në Blendax të P&G, duke marrë përsipër marketingun e pastave të dhëmbëve. Pikërisht atëherë, duke udhëtuar shpesh në Azi për punë, ai do të takonte pijen e famshme që do t’i ndryshonte jetën.
Saleo Juvidia
Në mesin e viteve 70, në Tajlandë, themeluesi i farmaceutikës T.C. Pharmaceuticals, Saleo Jiuvidia, e cila tregtonte kryesisht antibiotikë, mendoi të krijonte një pije që përmbante sheqer, kafeinë dhe taurinë dhe mund të stimulonte trupin. Ai e quajti atë “Krating Daeng”, që do të thotë “Red Bull” (Daeng është një lloj buall i ujit të Tajlandës). Pija freskuese e lirë u bë shpejt e njohur me shoferët e kamionëve të vendit që kërkonin të largonin përgjumjen gjatë udhëtimeve të tyre të gjata gjatë natës.
Në atë kohë, gjatë një udhëtimi pune në Tajlandë, Matesich “zbuloi” Krating Daeng si një pije që mund ta ndihmonte atë të shpëtonte nga përgjumja, pasi kafeja thjesht nuk i mjaftonte. Ai u bë menjëherë një fans i saj. Disa vite më vonë, atij iu dha mundësia të takonte shpikësin e pijes, Juvidia.
Juvidia, edhe pse një biznesmen dhe investitor i fuqishëm, ishte një njeri shumë i thjeshtë. I përkushtuar ndaj budizmit, ai jetoi jashtë vëmendjes së publikut. Ishte modest, nuk jepte kurrë intervista dhe preferonte të jetonte në një fermë ku rriste rosa. Matesich i sugjeroi që ta hidhnin pijen së bashku në Evropë dhe biznesmeni tajlandez, duke vlerësuar humorin dhe natyrën e shkathët të austriakut, pranoi. Ata vendosën secili 500,000 dollarë dhe themeluan Red Bull në Austri.
Dizajni i Matesich ishte vërtet inovativ. Austriaku investoi në një program të zgjuar reklamash me një slogan të pandryshueshëm (“Red Bull të bën më krahë”), karikaturë dhe humor. Shumë humor – i cili është i popullarizuar në të gjitha profesionet, grupmoshat, grupet sociale dhe në të gjitha vendet. Por më shumë se kaq, ai investoi në “ndërtimin” e markës mbi sportet ekstreme, duke krijuar, në një mënyrë, një kulturë.
Red Bull u bë sponsor i çdo sporti ekstrem që mund të imagjinohet, duke e promovuar atë te publiku i gjerë dhe në të njëjtën kohë duke lidhur sportin dhe sportistët me produktin e tij. Ndërsa zgjerohej, bleu skuadra sportive në të gjitha sportet, sponsorizoi sportistë dhe në fazën përfundimtare u përfshi shumë aktivisht në sportet motorike, fushë në të cilën Matesich bastonte shumë. Dhe ai nuk gaboi, siç dëshmohet nga popullariteti dhe garimi i dy ekipeve të Red Bull në Formula 1.
Nën sponsorizimin e Felix Baumgardner, Red Bull zhvilloi dhe programin e vet hapësinor (Red Bull Stratos Project) për të dërguar njerëz në stratosferë. Prej aty, ai, i veshur me kostum hapësinor do të hidhej në hapësirë dhe do të bëhej personi i parë që do të thyente barrierën e zërit pa qenë brenda një anijeje, do të thyente rekordin botëror për fluturimin me balonë të drejtuar dhe lartësinë për uljen me parashutë. Arritja do të transmetohej në mbarë botën, me logon e Red Bull në plan të parë…
Skandalet
Por nga motorsporti, erdhi skandali më i madh që do të errësonte reputacionin e Red Bull. Pasi Red Bull fitoi kampionatin e Formula 1 vitin e kaluar në një mënyrë që shkaktoi zemërim dhe akuza për padrejtësi në “kampin” e Mercedesit, këtë vit ekipi i garave të Red Bull është në qendër të një skandali. Dhe kjo pasi po qarkullojnë informacione sipas të cilave skuadra e Red Bull ka tejkaluar kufirin buxhetor, pra buxhetin e vitit të kaluar të vendosur si limit nga FIA.
Gjithçka “shkatërrua” kur “bosët” e Mercedes-it dhe Ferrarit, të inatosur për pushimet nga puna dhe shkurtimet që bënë për të mos tejkaluar kufirin buxhetor prej 415 milionë euro vitin e kaluar dhe 410 milionë këtë vit, kërkuan ndëshkimin më të rreptë ndaj Red Bull-it nëse do të rezultonte se ata në fakt e tejkalonin atë. Edhe skuadra austriake u përgjigj me zemërim duke folur për “shpifje”, me tone të ulura vetëm dje dhe ndërkohë që FIA po negocion me Red Bull dënimin për tejkalimin e kufirit buxhetor, për shkak të vdekjes së Matesichit – i cili megjithatë kontrollonte gjithçka në plan të parë dhe prapavijë, në ekipin e garave që ai vetë themeloi.
Por skandalet që përfshijnë kompaninë austriake nuk kufizohen vetëm në Formula 1. Vitin e kaluar, Red Bull ofroi të paguante 13 milionë dollarë si një zgjidhje për të zgjidhur një padi që e akuzonte atë për mashtrim me anë të reklamave dhe mashtrim të konsumatorëve në SHBA. Çuditërisht, mosmarrëveshja ligjore ka të bëjë me sloganin e famshëm “me krahë”, pasi paditësit thonë se Red Bull nuk ofron më shumë se një kafe apo një pilulë kafeine, ndërsa kompania mohon se është reklamë mashtruese.
“Më i rëndë” nga skandalet ka të bëjë me familjen e Juvidia. Nipi i bashkëpronarit të Red Bull dhe djali i bashkëpronarit aktual, Salerm Jiuvidia, i quajtur ndryshe si “Bos”, akuzohet se në orët e para të 3 shtatorit, ka përplasur motorin e një polici me Ferrarin e tij të zi, duke tërhequr zvarrë trupin e tij për një distancë të konsiderueshme, derisa ta linte të vdekur. Autoritetet policore ndoqën gjurmën e vajit të lënë nga Ferrari i aksidentuar, duke çuar në vetë makinën e parkuar në pallatin e Jiuvidias dhe tek vetë “Bosi”, i cili u deklarua fajtor dhe u arrestua. Nga atje, megjithatë, pasoi një skandal që poshtëroi drejtësinë dhe të gjitha institucionet e Tajlandës.
“Bosi”, megjithëse doli të ecte me një shpejtësi prej 177 km-h në një rrugë me shpejtësi maksimale 80 km-h dhe e la viktimën e gjakosur në asfalt, u lirua disa ditë më vonë, me një garanci prej 16 mijë dollarësh. Për pesë vjet, ai nuk u paraqit kurrë në gjykatë, me avokatët e tij duke përmendur “sëmundje” dhe “udhëtime pune”. Deri në vitin 2017, mes zemërimit popullor, u lëshua një urdhër arresti, por ishte tepër vonë. Juvidia kishte ikur jashtë vendit.
Tre vjet më vonë, fotografia e tij do të hiqej nga lista e të kërkuarve të Interpolit, pasi prokurorët tajlandez do ta “shfajësonin” atë, bazuar në “prova të reja” që nuk u prezantuan kurrë. Polici përgjegjës për llogaritjen e shpejtësisë ndryshoi dëshminë e tij, tani duke llogaritur se shpejtësia e Ferrarit fatal nuk ishte 177, por 79 km/h. Kjo pasi u gjetën dy “dëshmitarë okularë” të rinj, të cilët dëshmuan se e panë ngjarjen dhe se Ferrari nuk ishte duke lëvizur me një shpejtësi prej më shumë se 60 km/h, ndërkohë që analiza e një universiteti britanik që konkludoi me prova shkencore se shpejtësia e makinës ishte rreth 180 km/h, thjesht nuk u përfshi në dosje. Dhe dosja u mbyll.
Atë vit, “Bosi” do të vendosej në shtëpinë e familjes në Londër, e cila megjithatë do të përfshihej, si një pjesë e madhe e pasurisë së trashëgimtarëve Thai Red Bull, në Panama Papers.
Gjithashtu, kompania tajlandeze e Red Bull do të vuante në gjykatë për disa vite me filialin e saj kinez për çështje të markës. Më në fund, raportet tregojnë se familja Juvidia ka vite që dëshiron të rinegociojë kushtet e bashkëpunimit të saj me Matesich. Dhe sigurisht, Red Bull gjithashtu përballet me një çështje serioze të trashëgimisë, të cilën as Matesich dhe as familja Juvidia nuk kanë arritur ta zgjidhin deri më tani. Në çdo rast, të dyja palët sigurojnë se marrëdhëniet e tyre janë të shkëlqyera nga ana profesionale por edhe të ngrohta, në planin personal. /tesheshi.com/
