Pjesë nga raporti i Komisionit Europian për problematikat në arsim dhe punësim në vendin tonë
Raporti i kryer nga profesori i London School of Economics, dr. William Bartlett, publikuar nga Komisioni Europian analizon
arsimin e lartë në Ballkanin Perëndimor, ku përfshihet dhe Shqipëria, me objektiv nxjerrjen një perceptimi për punësimin e të sapodiplomuarve në këto vende dhe nivelin e mësimdhënies në universitete.
Studimi tregon se shumë të diplomuar kanë një punë që nuk përputhet mirë me nivelin e tyre të kualifikimit. Më shumë se gjysma (53%) e të diplomuarve të arsimit të lartë mbajnë një punë kërkesat e të cilës janë nën ose mbi nivelin e kualifikimit. Kjo gjë është mbi nivelin e mospërputhjes në BE, ku niveli më i lartë i mospërputhjes, i gjetur në Itali, është rreth 34%. Në Shqipëri, 36% e të diplomuarve janë tepër të kualifikuar për punën që mbajnë (ose mbajnë nëse aktualisht janë joaktive ose të papunë) dhe, interesant është fakti që, 16% janë të pakualifikueshëm. 47% e tjerë mbajnë një punë që iu përputhet shumë. Këto rezultate sugjerojnë se thjesht rritja e numrit të të diplomuarve pa trajtuar shkaqet themelore të mospërputhjes, përmirësimi i arritjeve të shkathtësive dhe cilësisë së ofrimit të arsimit të lartë, nuk ka të ngjarë të sigurojë një shfrytëzim më efektiv të kapitalit njerëzor në dispozicion. Sondazhi i të diplomuarve tregon se të diplomuarit që përputhen mirë kanë të njëjtat të ardhura fillestare pas diplomimit se ata që janë tepër të kualifikuar, me të ardhura mujore mesatare prej € 200, por mbi të ardhurat mesatare mujore të të diplomuarve jo të kualifikuar prej € 150.
Hulumtimi tregon se sistemi i IAL-ve në Shqipëri prodhon shumë të diplomuar në raport me nevojat e tregut të punës. Nga çdo 100 studentë të rinj që hyjnë në sistemin e arsimit të lartë, vetëm 13-të do të gjejnë një punë të mirëpërputhshme që tregon që efikasiteti i brendshëm i sistemeve të kombinuara të Arsimit të lartë dhe të tregut të punës është vetëm 11%. Në mënyrë që sistemi i AL-së të japë një kontribut më të mirë në ndërtimin e kapitalit njerëzor dhe për konkurrencën dhe rritjen e ekonomisë, reforma të rëndësishme të sistemit të arsimit të lartë dhe tregu i punës i të diplomuarve janë të nevojshme. Në vitet e fundit Shqipëria përjetoi një zgjerim të shpejtë të sistemit të tij të arsimit të lartë, që përfshin krijimin e disa IAL-ve të reja publike dhe private. Megjithatë, pas reformave të fundit dhe mbylljes së disa IAL private, Shqipëria tani ka 1.3 IAL për 100,000 banorë që është e barabartë me mesataren për Ballkanin Perëndimor. Edhe pse numri i studentëve në arsimin e lartë pothuajse është trefishuar gjatë dhjetë viteve të fundit, cilësia e tij mbetet e dobët pasi niveli i financimit publik nuk është rritur në përputhje me numrin e nxënësve. Çdo vit regjistrohen rreth 55,000 studentë në të gjitha nivelet e studimeve në 37 IAL, nga të cilat vetëm rreth 30,000 përfundojnë studimet e tyre çdo vit, duke dhënë një raport përfundimi prej vetëm 53%.
Korrupsioni mbi pranimet dhe provimet dëmton ndjeshëm regjistrimin dhe normat e përfundimit dhe normat e ulëta të përfundimit përfaqësojnë një humbje të burimeve të përkushtuara në arsim. Ekziston një tepricë e të diplomuarve të kualifikuar në fushat e studimit të Shëndetit dhe Mirëqenies, Artet dhe Humane, Biznes, Administrim & Ligj dhe Arsim. Këto janë të kombinuara me mungesat e të diplomuarve nga Shkencat e Natyrës, Matematika & Statistikat dhe Shkencat Sociale, Gazetaria dhe Informacioni. Kjo tregon se do të jetë e rëndësishme për të rregulluar përzierjen e të diplomuarve nga këto fusha studimi në të ardhmen.
Rekomandimet për fushën e arsimit të lartë
1.Cilësia e ofrimit të shërbimeve të arsimit të lartë duhet të përmirësohet për t’iu ofruar të diplomuarve aftësitë e kërkuara në tregun e punës. Kurrikula duhet të modernizohet dhe metodat e mësimdhënies u reformuan për të nxitur një përqasje të përqendruar te studentët me të mësuarit më interaktiv. Njohuritë e aplikuara dhe aftësitë kritike-të menduarit duhet të bëhen fokusi kryesor i mësimdhënies, në vend të memorizimit të materialit nga tekstet shkollore. Mësimi duhet të përqendrohet më shumë në klasat e vogla, në punën e ekipit dhe në përdorimin e qasjeve analitike dhe zgjidhjes së problemeve. Leksionet e të ftuarve nga komuniteti lokal i biznesit mund të përfshihen në orarin mësimor. IAL-të duhet të punësojnë më shumë anëtarë të fakultetit të arsimuar jashtë vendit. Një program kombëtar për të mbështetur financiarisht IAL-të në rekrutimin e stafit ndërkombëtar gjithashtu mund të merret parasysh.
2.Duhet të ndërmerren hapa për të përmirësuar normat e përfundimit të studentëve. Studentët të cilët nuk arrijnë të përfundojnë punën e tyre në kohë, duhet t’u jepet mbështetje shtesë dhe klasa përmirësuese, ndërsa për studentët që përfundojnë me sukses programin e tyre të studimit mund të jepet një zbritje e pjesshme në tarifën e tyre të shkollimit për vitin pasues akademik. Kjo mund të subvencionohet nga qeveria. Arsimi i lartë duhet të publikojë shkallët e përfundimit për programet individuale të studimit dhe kjo duhet të përdoret si kriter për vendimet e financimit nga shteti.
3.Përvoja e punës që fitohet përmes skemës së praktikës mund të jetë e dobishme në rritjen e shkathtësive të të diplomuarve dhe sigurimin e përvojës së punës për të përmirësuar 54 perspektivat e ardhshme të punës së të diplomuarve. Nevojitet një fokus më i madh në trajnimin praktik, duke përfshirë një periudhë intershipesh të rregulluar në konsultim me punëdhënësit vendorë.
4.Akreditimi i të gjitha IAL-ve dhe programeve studimore duhet të vazhdojë dhe duhet të zbatohen masa rigoroze të sigurimit të cilësisë për të ngritur cilësinë e shërbimeve të ofruara. Kualiteti i mësimdhënies së disa profesorëve i cili gjykohet si i pakënaqshëm nga studentët dhe kolegët duhet të kërkohet që të ndjekë kurse të specializuara për përsëritjen e metodave të mësimdhënies.
5.Me qëllim frenimin e korrupsionit në IAL, komitetet e etikës duhet të monitorojnë pajtueshmërinë me rregulloret e vlerësimit dhe gradimit. Angazhimi i profesorët në institucione të shumëfishta duhet të reduktohet. Kriteret për indeksimin e botimeve, si dhe për zgjedhjen dhe promovimin e stafit mësimdhënës duhet të bëhet më shumë transparent. Roli i profesorëve në kryerjen e provimeve duhet të rishikohet dhe një organ i pavarur duhet të monitorojë vlefshmërinë e provimeve të studentëve.
6.IAL-të duhet të ofrojnë kurse sipërmarrjeje për studentët. Kurse të tilla mund të bazoheshin në lidhje me komunitetin lokal të biznesit. Ata mund të përfshinin projekte në grup në të cilat studentët synojnë të zgjidhin një problem të botës reale për një klient publik ose privat, duke aplikuar aftësitë e tyre në një kontekst profesional dhe duke fituar përvojën praktike të biznesit.
7.Studentët duhet të pajisen me më shumë informata rreth punës në dispozicion në fushën e tyre të studimit përmes përmirësimit të shërbimeve të këshillimit për karrierë në IAL dhe në Shërbimin Kombëtar të Punësimit. Paralelisht, IAL-të duhet të kërkojnë të ndjekin destinacionet e punësimit të të diplomuarve të tyre nga fusha e studimit, si një mënyrë për të vlerësuar më mirë nevojat e tregut të punës.
Rekomandime për tregun e punës
1.Nevojitet një politikë e re industriale për të lidhur investitorët vendës dhe të huaj me zinxhirët e furnizimit të ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme vendore që punësojnë të diplomuar (për shembull në Prodhim dhe sektori i TIK-ve). Kjo duhet të rrisë kërkesën për punë të kualifikuar, të stimulojë studentët e ardhshëm të zgjedhin lëndë që kanë kërkesa të larta dhe të mbështesin nivelin e lartë të aftësive të nevojshme për të mbështetur konkurrencën dhe rritjen e ardhshme.
2.Punëdhënësit duhet të mbështeten për të bashkëpunuar më ngushtë me IAL-të, mbi kombinimin e kurseve në ofertë, kurrikulave, metodave të mësimdhënies dhe praktikave. Vëmendje e veçantë duhet t’i kushtohet mundësisë për një bashkëpunim më të ngushtë midis IAL-ve dhe NVM-të (Ndërmarrjet e vogla dhe të mesme), të cilat momentalisht kanë më pak bashkëpunim me IAL-të se sa kanë punëdhënësit e mëdhenj. Bashkëpunimi i tillë universitet-biznes duhet të synojë modernizimin dhe përshtatjen e kurrikulave dhe rezultateve të të nxënit me ato që nevojiten nga tregu i punës.
3.Programet e sipërmarrjes duhet të zhvillohen për të ndihmuar të diplomuarit në ngritjen e bizneseve të tyre me subvencione për pajisje. Siç tregohet nga ky raport, kompanitë mikro dhe të vogla që punësojnë të diplomuar kanë një dendësi të diplomave të larta dhe duhet të ushqehen për të ofruar më shumë vende pune për të diplomuarit.
4.Qeveria duhet të mbështesë punëdhënësit, sidomos SME-të, për të zgjeruar programet e trajnimit për rekrutët e rinj të diplomuar përmes stimujve financiarë. Ligji i ri për Arsimin e Lartë hapi mundësinë që IAL-të të ofrojnë kurse të shkurtra profesionale, të cilat mund të promovohen me mbështetjen e punëdhënësve për punonjësit e tyre.
5.Punëdhënësit duhet të pajisen me stimuj për të marrë praktikantët dhe programi aktual qeveritar duhet të zgjerohet./tesheshi.com/
