Nga Bashkim Kastrati
Ligjit për Kontrollin e Duhanit, i cili ka hyrë në fuqi në maj të vitit 2013, nuk po gjen zbatim në praktikë. Në kafiteri, restorante dhe vende të ndryshme publike, konsumimi i duhanit vazhdon të bëhet në vazhdimësi, ndërsa inspektorët që e kanë për detyrë të bëjnë inspektime, pak raste dërgojnë në gjykata.
Edhe për ato raste që i kanë dërguar në gjykata, janë gjobitur klientët dhe menaxherët, e fare pak bizneset. Këto të dhëna dalin nga një monitorim i rasteve që eka bërë organizata Kosovo Advacy & Delevopment Centere (KADC).
Kjo organizatë ka bërë monitorimin e lëndëve të duhanit në gjykata gjatë periudhës dy vjeçare shtator 2015 – 2017 me qellim të përcjelljes se zbatimit të Ligjit për Kontrollin e Duhanit. KADC ka mbledhur të dhëna për lëndët e duhanit nga stafi gjyqësor dhe administrativ i gjykatave në tërë territorin e Republikës se Kosovës. Të dhënat mbi të cilat ndërtohet raporti janë të dhëna në lidhje me numrin e lëndëve për duhanin të dorëzuara në gjykata nga inspektorati sanitar lokal dhe qendror.
Për dy vite vetëm 321 lëndë janë dërguar në gjykata
Sipas raportit të nxjerrë nga monitorimi, gjatë periudhës shtator 2015 – 2017, inspektorati sanitar në gjykatat e Republikës së Kosovës ka paraqitur gjithsej 321 lëndë të shkeljes së Ligjit për Kontrollin e Duhanit. Prej tyre, 177 lëndë janë të përfunduara, 144 lëndë janë ende në procedurë kundërvajtëse, 95 aktvendime janë lëshuar për personin përgjegjës, 34 aktvendime për personin fizik dhe 13 aktvendime për personin juridik (biznesin). Në një rast gjykata ka lëshuar aktvendim për të dy palët – personin përgjegjës dhe personin juridik.
Monitorimi nga KADC tregon se llojet e vendimeve të gjykatave të Kosovës, për lëndët e shkeljes së Ligjit për Kontrollin e Duhanit, janë të ndryshme: hudhjet, cedimet, pezullimet, lirim nga përgjegjësia, qortimet, mbikëqyrja e shtuar e deri te gjoba. Aktvendimet dënuese më të shpeshta të gjykatave janë gjobat e shqiptuara për 144 lëndë, ndërsa qortimi dhe mbikëqyrja e shtuar janë shqiptuar vetëm në një rast.
“Nga 177 vendime të gjykatave, dy prej tyre janë apeluar në shkallën e dytë të sistemit gjyqësor në Kosovë. Dhe për të dy rastet e paraqitura tek gjykata e apelit, vendimet janë vërtetuar edhe nga shkalla e dytë e sistemit gjyqësor në Kosovë. Kur kjo krahasohet me numrin e lëndëve për të cilat janë lëshuar aktvendime dënuese në Kosovë, del të jetë një numër relativisht i vogël”, thuhet ndër të tjera në raport.
Dënohen individët, për bizneset ka më së paku dënime
Sipas dy monitorimeve të mëhershme të KADC (njëri i përfunduar në fund të viti2014, tjetri në fillim të 2015) për zbatimin e Ligjit për Kontrollin e Duhanit, shkelësit më të mëdhenj janë restorantet me 53.8%, kafenetë 71.6% dhe klubet natës me 85.0%. Pra monitorimet kanë treguar se shkelësit me të mëdhenj janë personat juridik, e paradoksalisht në të dy monitorimet e KADC -së për punën e gjykatave mbi zbatueshmërinë të ligjit për duhan, për personat juridik ka më së paku aktvendime dënuese.
Nga aktvendimet dënuese te shqiptuara ne forme te gjobave për 114 lëndë, shihet se më shumë gjoba ka pasur në vlerë prej 50 euro dhe 500 euro. Sipas ligjit për Kontrollin e Duhanit, gjobat në vlerë prej 50 euro lëshohen për persona fizik, gjobat në vlere prej 500 euro lëshohen për personat përgjegjës dhe gjobat në vlerë prej 3000 euro janë gjoba që duhet të lëshohen për personat juridik (bizneset).
Raporti tregon se gjykatat themelore, me më së shumti lëndë të pranuara nga inspektorati sanitar qendrorë dhe lokal në krahasim me periudhën maj 2013 – 2015, janë gjykata themelore në Prizren me 100 lëndë, gjykata themelore në Prishtinë me 65 lëndë, gjykata themelore në Pejë me 25 lëndë, dega e gjykatës themelore në Viti me 24 lëndë dhe dega e gjykatës themelore në Suharekë me 14 lëndë.
Ndërsa gjykatat të cilat kanë shënuar rënie, në krahasim me numrin e lëndëve të dërguara nga inspektorati përgjatë viteve 2013 – 2015, janë dega e gjykatës themelore në Lipjan, dhe gjykata themelore në Ferizaj, gjykata themelore në Gjilan, dega e gjykatës themelore në Istog, Podujevë dhe Shtërpcë.
Ja si duhet të rritet zbatimi i Ligjit për Kontrollin e Duhanit
Në bazë të të gjeturave nga monitorimi vlerësohet se forma më e mirë përmes së cilës mund të rritet efikasiteti i zbatimit të Ligjit për Kontrollin e Duhanit, është përmes lëshimit të gjobave mandatore nga ana e inspektoratit, porsa të jetë evidentuar shkelja.
Monitorimi ka treguar që për zbatimin efikas të Ligjit për Kontrollin e Duhanit dhe sigurimin e mjediseve pa tym duhani, është i domosdoshëm trajnimi i autoriteteve inspektuese dhe zbatuese të procedurave kundërvajtëse, për zhvillimin e procedurave në përputhje me Ligjin.
“Është urgjente dhe i domosdoshëm trajnimi i inspektorëve qendrorë dhe lokal sanitar për zbatimin e procedurës kundërvajtese sipas Ligjit të ri për Kundërvajtje i cili thjeshtëson procedurën dhe fuqizon sanksionet e parapara me Ligjin për Kontrollin e Duhanit”, thuhet ndër të tjera tek rekomandimet. /tesheshi.com/
