Cilët janë njerëzit më të lumtur në botë? Sipas World Happiness Report, këta janë banorët e Finlandës, Danimarkës, Islandës, Izraelit dhe Holandës. Ndërkohë, palestinezët, të cilët prej dekadash jetojnë nën pushtimin ushtarak izraelit, janë në vendin e 99-të.
Çdo vit, organizata e mbështetur nga Kombet e Bashkuara publikon një raport që rendit vendet bazuar në “lumturinë”. Vetë renditja bazohet në sondazhet e Gallup të disa mijëra pjesëmarrësve në secilin vend, të cilëve u kërkohet të vlerësojnë personalisht jetën e tyre në një shkallë nga 0 deri në 10.
Ky “vlerësim i jetës”, me fjalë të tjera, është mendimi personal i dikujt se si disa përmbajtje ndikojnë në jetën e tyre në atë moment të caktuar kohor. Ky informacion më pas kombinohet me faktorë të tjerë dhe paraqitet në Raportin vjetor të Lumturisë Botërore.
Por kritikët kanë vënë në dukje kontradikta të dukshme, pika qorre dhe paragjykime, duke përfshirë një preferencë të dukshme për kombet e pasura perëndimore – Veriu Global – që injoron shekujt e shfrytëzimit kolonial që u mundësoi atyre të grumbullonin atë pasuri.
Në depresion por të lumtur?
Shumica e “vendeve më të lumtura” në vitin 2023 ndodhen në Evropë. Finlanda, për shembull, mban vendin e parë si vendi më i lumtur në botë, siç ka mbajtur gjatë gjashtë viteve të fundit.
Por vendi ka gjithashtu disa nga normat më të larta të përdorimit të antidepresantëve në Evropë. E njëjta gjë vlen edhe për Suedinë, e cila është në vendin e gjashtë dhe Islandën, e cila është në vendin e dytë dhe ka përdorimin më të lartë të regjistruar të antidepresantëve në të gjithë Evropën.
Ndërkohë, India renditet në vendin e 126-të jashtëzakonisht të ulët në Raportin Botëror të Lumturisë, por renditet shumë më lart në një studim të veçantë, i cili gjithashtu merr parasysh variabla të tillë si balanca punë-jetë. Një raport tjetër konkurrues, i njohur si Raporti Global i Lumturisë, e renditi Kinën si vendin më të lumtur në botë.
Të pasur por të pabarabartë?
Ndërsa renditja e lumturisë bazohet në përgjigjet e një pyetjeje të vetme, Raporti i Lumturisë Botërore në vetvete është një analizë e thellë që shpjegon renditjen me ndihmën e të dhënave të tjera. Një nga këto të dhëna është produkti i brendshëm bruto (PBB) për frymë.
Studiuesit kanë vënë re një korrelacion: vendet me PBB të lartë për frymë janë shpesh ato që renditen më lart në shkallën e lumturisë. Ndaj, 20 vendet e para në listë janë kryesisht vende perëndimore me tregues të lartë ekonomikë, gjë që ka bërë që shumë të arrijnë në përfundimin se GDP për frymë është faktori më i rëndësishëm në përcaktimin e lumturisë së përgjithshme të një vendi.
Megjithatë, PBB për frymë nuk merr parasysh pabarazinë e të ardhurave. Është thjesht vlera totale e mallrave dhe shërbimeve të gjeneruara çdo vit në një vend, pjesëtuar me popullsinë totale. Nuk na tregon asgjë se kush e merr pasurinë e vendit dhe kush jo, apo sa është e përqendruar në duart e disave.
Shtetet e Bashkuara, të renditura në vendin e 15-të në indeksin e lumturisë, kanë pabarazi më të madhe të të ardhurave se çdo vend tjetër i zhvilluar, sipas një prej matjeve më të përmendura në botë të pabarazisë së të ardhurave. Është një vend ku zyrtarisht rreth 38 milionë amerikanë jetojnë në varfëri, dhe pothuajse 60 për qind e popullsisë jeton nga pagesa në rrogë.
E kujt lumturia?
Faqja e internetit e Gallup thotë se ata anketojnë “të gjithë popullsinë civile, të rritur të joinstitucionalizuar të vendit” për të dhëna të bazuara në raportin e lumturisë.
Por kjo përjashton popullsinë që jeton në institucione të tilla si burgje, shtëpi pleqsh dhe qendra të të moshuarve, për të përmendur disa. Për më tepër, anketuesit nuk i marrin në pyetje qytetarët në zonat që ata besojnë se janë të pasigurta (p.sh. “ku siguria e personelit pyetës është në rrezik”). Është e paqartë se sa qendra popullsie mund të përjashtojë kjo, veçanërisht në shoqëri thellësisht të pabarabarta ose në vende me popullsi të konsiderueshme të burgjeve, si SHBA dhe Brazili, ku një pjesë disproporcionale e të burgosurve janë me lëkurë të errët.
Ekziston edhe çështja e paragjykimeve kulturore, një kritikë e zakonshme e raporteve të lumturisë. Ideja bazë shprehet mjaft qartë në një studim të vitit 2023: “Si mund të arrihet në përfundimin se mirëqenia është më e madhe në vendin A sesa në vendin B kur mirëqenia matet nga mënyra se si njerëzit në vendin A mendojnë për mirëqenien?” Problemi me raportimin e lumturisë, thonë këta studiues, është se t’u kërkosh njerëzve të vlerësojnë se sa të lumtur ose të kënaqur janë, është e ngjashme me shikimin e problemeve përmes një lenteje perëndimore, të arsimuar, të industrializuar, të pasur dhe demokratike, ose “të çuditshme”, të cilën ata e përshkruajnë si sa më individualiste dhe të orientuara drejt arritjeve personale.
E thënë thjesht, duke pyetur dikë “Sa jeni të kënaqur me jetën tuaj?”, në fakt, mund të jetë duke i kërkuar atij personi që të mendojë për lumturinë pasi lidhet me arritjet individuale të jetës dhe jo me faktorë të tjerë, siç janë marrëdhëniet e tyre ndërpersonale dhe harmonia sociale. Një sondazh tregon se “lumturia e ndërvarur”, e rrënjosur në marrëdhëniet ndërpersonale të dikujt me familjen dhe bashkëmoshatarët, është një faktor më i fortë në përcaktimin e “lumturisë”, një përgjigje e zakonshme në të dhënat e sondazhit nga Japonia, Nigeria dhe Polonia. Sa e ndryshme mund të dukej shkalla botërore e lumturisë nëse pyetja kryesore ishte: “A ndihesh i dashuruar dhe i kujdesur për të?” ose “A ndiheni sikur i përkisni shoqërisë?”
Lumturia e vjedhur?
Raportit të lumturisë i mungon gjithashtu perspektiva se si lumturia e një grupi mund të lidhet pazgjidhshmërisht me pakënaqësinë e një tjetri. Mbretëria e Bashkuar renditet si vendi i 17-të më i lumtur në botë, por prosperiteti i vendit është ndërtuar pjesërisht mbi shfrytëzimin shekullor kolonial të afrikanëve të skllevëruar në tregtinë e sheqerit në Karaibe dhe plaçkitjen e Indisë.
Belgjika është vendi i 19-të më i lumtur, por ajo nxori pasuri të jashtëzakonshme dhe shkaktoi vuajtje të jashtëzakonshme përmes kolonizimit të asaj që tani quhet Republika Demokratike e Kongos.
Ndërkohë, India, vendet e Karaibeve dhe vendet afrikane në përgjithësi renditen mjaft të ulëta në raportin e lumturisë.
Ose marrim faktin që Izraeli këtë vit është në vendin e katërt, ndërsa palestinezët janë renditur 95 vende më poshtë. Palestinezët u larguan me forcë nga atdheu i tyre si para dhe pas vitit 1948, një ditë që palestinezët e kujtojnë si “Nakba” ose “Katastrofë”.
Që atëherë, ata kanë jetuar nën okupimin ushtarak dhe një regjim që praktikon atë që shumë grupe ndërkombëtare të të drejtave të njeriut e përshkruajnë si një sistem aparteidi të drejtuar nga qeveria izraelite.
Pra, çfarë na tregojnë në të vërtetë renditja e Raportit Botëror të Lumturisë? A është një hierarki njerëzish që deklarojnë hapur se janë të kënaqur me jetën e tyre, bazuar në konceptin perëndimor të “kënaqësisë”? A është një renditje e vendeve me GDP të lartë për frymë? Apo është një renditje e vendeve të pasura që u pasuruan duke shfrytëzuar të tjerët?
Në finale, mbetet shumë filozofike që të përcaktosh se cila është lumturia e vërtetë në këtë jetë, ashtu siç dhe vetë jeta është tejet e vështirë në përkufizime të thjeshtuara. /tesheshi.com/
