Kur udhëheqësit e 28 anëtarëve të BE-së u mblodhën për të diskutuar mbi kërkesat e anëtarësimit nga Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut, ekzistonte optimizëm se procesi i pranimit do të merrte dritë jeshile.
Por një grup i vogël vendesh, të udhëhequra nga Franca, kundërshtuan të fillojnë bisedime të hollësishme me vendet e Ballkanit Perëndimor derisa BE-ja të “reformohej” – një vendim që Presidenti i Komisionit Evropian, Jean-Claude Juncker e përshkroi si “një gabim historik”.
Atëherë, çfarë tjetër mund të gjendet në Ballkanin Perëndimor? Webfaqja e Forumit Ekonomik Botëror na propozon t’i hedhim një sy anës së ndritur.
Rritja dhe punësimi
Të gjashtë vendet tashmë po rrisin përpjekjet e bashkëpunimit ndërsa kërkojnë të mbyllin hendekun ekonomik me Evropën Perëndimore. Ato kanë gëzuar rritje të qëndrueshme gjatë dy dekadave të fundit.
Sipas Bankës Botërore, papunësia në Ballkanin Perëndimor pati një rënie historike në gjysmën e parë të vitit 2019, e mbështetur nga një rritje e fortë ekonomike në vitin 2018.
Ajo që mbetet ende shqetësuese është përqindja e papunësisë me dy shifra. Por perspektiva e integrimit me BE ka çuar në reforma të tregut të punës në shumë vende të lira pune.
Kosova është vendi më i ri në rajon, me më shumë se një të katërtën e popullsisë nën 15 vjeç. Punësimi mbetet jashtëzakonisht i ulët, veçanërisht në mesin e grave, me vetëm 18% të grave në fuqinë punëtore.
Të bërit biznes
Të dhënat nga Raporti Global i Konkurrencës së Forumit për vitin 2019 tregojnë përmirësime në lehtësinë e të bërit biznes në rajon. Drejtuesit e biznesit të anketuar për raportin e FEB thanë se sfidat kryesore të rajonit ishin disponueshmëria e ulët e kapitalit të sipërmarrjes dhe joefikasiteteti në disa tregje të punës dhe të produkteve.
Shqipëria ka bërë përpjekje të mëdha për të zvogëluar kohën dhe koston e nevojshme për të filluar një biznes – vetëm pesë ditë me një kosto ekuivalente me vetëm 11% të të ardhurave mesatare vjetore. Disponueshmëria e kapitalit të sipërmarrjes ka shënuar rritje, megjithëse mbetet e ulët sipas standardeve ndërkombëtare.
Maqedonia e Veriut ka bërë përparim të konsiderueshëm në ndihmën hapjes biznes, me shpenzimet e ulura në vetëm 1% të të ardhurave mesatare dhe një proces që zgjat rreth 14 ditë. Mali i Zi gjithashtu ka taksë minimale për të filluar një biznes të ri.
Në Serbi, krijimi i një biznesi të ri zgjat pesë ditë, kushton 2% e të ardhurave mesatare dhe tregu i kapitalit të vendit është rritur vitet e fundit. Pothuajse 1% e Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB), shpenzimet për kërkime dhe zhvillim (R&D) janë deri tani më të lartat në rajon, falë investimeve të huaja në rritje.
Teknologjia dhe e ardhmja e punës
Megjithëse drejtuesit e biznesit ishin të shqetësuar mungesa e teknologjive të përparuara si robotika dhe Inteligjenca Artificiale (AI), Mali i Zi ka qenë një udhëheqës në zhvillimin e teknologjisë së rajonit.
Qeveria ka qenë një nga më aktivet në krijimin e një vizioni afatgjatë për vendin me një fokus të fortë në inovacionin. Drejtuesit e biznesit e vlerësojnë Malin e Zi si pikën më të mirë teknologjike në rajon.
Mali i Zi ka udhëhequr zhvillimin e Institutit Ndërkombëtar të Evropës Juglindore për Teknologji të Qëndrueshme, i cili po krijon një strukturë më të mirë për përdorimin e protoneve për trajtimin e kancerit, në partneritet me CERN.
Miratimi i teknologjisë në Bosnje është rritur ndjeshëm, duke e fituar statusin e më të mirit në Raportin e Konkurrencës së Forumit, për shkak të përmirësimeve të ndjeshme gjatë viteve 2017 dhe 2019.
Shqipëria ka bërë përpjekje të mëdha për të zvogëluar kohën dhe koston e nevojshme për nisjen e një biznesi – vetëm pesë ditë me një kosto ekuivalente me vetëm 11% të të ardhurave mesatare vjetore. Disponueshmëria e kapitalit të sipërmarrjes ka qenë gjithashtu në rritje, megjithëse mbetet e ulët sipas standardeve ndërkombëtare.
Infrastruktura
Raporti i Konkurrencës i Forumit theksoi “dobësi të vazhdueshme” në infrastrukturën themelore, veçanërisht hekurudhat dhe portet. Drejtuesit e biznesit gjithashtu thirrën për përmirësime në sistemet ligjore, duke përfshirë pavarësi më të madhe gjyqësore dhe aftësi për të kundërshtuar rregulloret e padobishme dhe për të zgjidhur mosmarrëveshjet.
Në veçanti, udhëheqësit duan të shohin përmirësime në mbrojtjen e pronësisë intelektuale për të inkurajuar marrjen e teknologjive në zhvillim nga kompanitë vendase. Ata gjithashtu bënë thirrje për masa për të lejuar shfaqjen e tregjeve të reja pasi risia krijon produkte dhe modele të reja biznesi.
Rreziqet Rajonale të Forumit për Raportin e Bërjes së Biznesit për vitin 2019 zbuluan se çmimet e energjisë ishin shqetësimi më i madh në rajon, duke u renditur më i lartë në Serbi.
“Edhe pse çmimet në rajon u rritën pak, dhe në disa raste ra në 2018, drejtuesit e biznesit në Ballkan duken shumë të shqetësuar në lidhje me rritjen e çmimeve të energjisë, pasi ato parashikohen të rriten deri në 40% në 2019, “tha raporti.
Hendeku gjinor
Rajoni ka bërë përparim në mbylljen e hendekut gjinor – veçanërisht në arsim dhe shëndetësi.
Sidoqoftë, raporti i Forumit Ekonomik Botëror për Gender Global Gap 2018 tregon se ende ka boshllëqe të konsiderueshme për sa i përket pjesëmarrjes ekonomike dhe fuqizimit politik. /tesheshi.com/
