Nga Blendi Gashi
Eshtë një dukuri negative fakti që në gjuhën e tyre urbane, kosovarët përdorin shumë shprehje banale, që rrënjët i kanë tek gjuha e rëndë e serbëve, posaçërisht ajo banale.
Kjo gjuhë përdoret prej tyre pa asnjë drojë etike dhe në komunikimin ndërfamiljar, që po ashtu në raste të veçanta e has dhe në Kosovë.
E veç kësaj, ende në gjuhën e shqiptarëve të Kosovës, kanë mbetur fjalë serbe, pse jo barbarizma, ngase është fjala për fjalë të një pushtuesi barbar; ndërkohë që fare mirë duhet të zëvëndësohen me fjalë shqipe, edhe në kontekst të shkëputjes njëherë e mirë nga Serbia.
Profesori i Universitetit të Prishtinës, Milazim Krasniqi, ka thënë për portalin “Te Sheshi”, se fatkeqësisht pushtimi 1-shekullor i shqiptarëve nga serbët në Kosovë, ka lënë edhe pasojat e veta kulturore. Sipas tij, të jetuarit në një shtet të përbashkët ku administrata ka qenë në gjuhën serbe, shkollimi një pjesë në gjuhën serbe, ka bërë që gjenerata të ndryshme të shqiptarëve të huazojnë me apo pa vetëdije leksikë dhe shprehi nga gjuha dhe kultura serbe.
“Përdorimi i gjuhës serbe nga shqiptarët e Kosovës më shumë vërehet tek gjeneratat e vjetra që kanë qenë pjesë e administratës dhe shërbimit ushtarak e aktiviteteve shoqërore. Kjo dukuri është më e theksuar në zonat veriore dhe verilindore të Kosovës, kurse më pak e theksuar në zonën e Dukagjinit sepse kontaktet kanë qenë më të pakta”, pohon ai.
Profesor Krasniqi thotë se pas çlirimit të vendit gjeneratat e reja kanë një diskontinuitet me këtë mënyrë komunikimi dhe ata janë të ekspozuar te përdorimi i anglicizmave por jo të sllavizmave, sepse ka ndodhur shkëputja e fortë me administratën serbe ashtu që gjeneratat e reja më nuk e kanë si problem.
“Normalisht se për ta luftuar këtë dukuri negative që ka mbetur si pasojë e periudhës së okupimit do të duhej të zhvillohej një ndjenjë e veçantë tek nxënësit dhe rinia për gjuhën shqipe, për vlerat dhe leksikun e saj, në mënyrë që të shkëputet përfundimisht i arsenali i përdorimit të gjuhës shqipe nga sllavizmat dhe përdorimi i tyre. Unë besoj se në këtë aspekt proceset janë duke ecur, por problem mbetet niveli i ultë i arsimit publik në të cilin periudha serbe ka pasur pozitë dominante në kohën e okupimit. Tash gradualisht po zëvendësohet nga gjuha angleze që po merr pozitë dominante edhe pse prap është problematike, sepse gjuha dominante dhe kultivimi i ndjenjës për gjuhën do të duhej të ishte për gjuhën amtare”, ka deklaruar professor Krasniqi.
Sociologu, Ferdi Kamberi, ka deklaruar për portalin “Te Sheshi”, se diskursi socio – kulturor dhe socio – linguistik lidhur me përdorimin e shprehjeve të ndryshme në publik dhe media në gjuhën shqipe nuk është i ri. Sipas tij, ky diskurs daton më herët dhe me të janë marrë studiues, analistë, gjuhëtarë, sociologë dhe të tjerë qysh herët.
“Ideja e kësaj çështje ndërlidhet me shumë aspekte:
Së pari, në përgjithësi shprehjet e ndryshme që ia atribuohen sot fjalorit të gjuhës shqipe si në publik po ashtu edhe në media (pa të drejtë), janë si rezultat i procesit të globalizimit i cili si një proces shumë dimensional nga sociologët konsiderohet si proces i cili me një dorë merr dhe me tjetrën jep.
Së dyti, kur flasim për shprehjet e ndryshme sidomos në Kosovë, nga moshat më të vjetra vërehen shprehje të gjuhës serbe dhe turke, gjë që nënkupton edhe ndikimin e pushtimeve të ndryshme që kanë ndodhur në trojet shqiptare. Gjuha shqipe si pjesë e gjuhëve indo – evropiane është mjaftë e pasur për shumë shprehje dhe nuk ka nevojë për shprehje shtesë. Mirëpo, rasti si tek gjeneratat më të vjetra kjo pothuajse është ngulitur në kokë për shkak të rrethanave shoqërore, politike dhe ekonomike të asaj kohe, ku kushtet socio – ekonomike kanë qenë të këqija, papunësia e lartë, pastaj varfëria, mungesa e shkollimit, mungesa e kontaktit me kultura të tjera, represioni serb, mungesa e kontaktit me kulturat e zonave urbane, si dhe faktorë të tjerë kanë bërë që këto gjenerata (gjeneratat e vjetra) t’i absorbojnë shumë shprehje të cilat janë në gjuhë serbe apo turke dhe shpeshherë kur ndeshemi me shprehje të tilla, kemi vështirë të analizojmë se çfarë do të thotë apo kujt po ia atribuohet! Andaj, përdorimi i shprehjeve të tilla më shumë vërehet tek gjeneratat më të vjetra se sa ato më të reja, tek ato më të reja më shumë vërehen shprehjet nga gjuha angleze ose gjermane”, ka deklaruar Kamberi.
Ai thotë se është interesante të analizohet fakti që edhe pas 15 viteve nga hegjemonizmi dhe obskuntarizmi serb, ende vërehen shumë shprehje serbe në gjuhën shqipe. Kjo sipas tij ndërlidhet me faktorin e pushtimit të shqiptarëve të Kosovës dhe punën e Akademisë serbe që shqiptarët e Kosovës sa më shumë të asimilohen dhe të harrojnë gjuhën e tyre dhe së dyti kjo na ndërlidhet edhe me mungesën e vetëdijes shoqërore se shprehjet e tilla duhet zëvendësuar dhe duhet eliminuar. /tesheshi.com/
