Në shumë vende anëtare të BE-së, sistemet e shëndetit publik nuk mund të paguajnë çmimet e mëdha për barnat e reja jetike. Sa më i vogël të jetë tregu, aq më të shtrenjta janë barnat. Industria farmaceutike detyron sekretin e çmimeve dhe fitimet.
Çdo mëngjes para se të shkojë në kopsht, Milda trevjeçare duhet të veshë një jelek me motor që e tund për gjysmë ore. Ajo nuk proteston, sepse lejohet të shikojë filma vizatimorë në tablet gjatë procedurës.
Vajza vuan nga fibroza cistike (fibroza cistike), një sëmundje e trashëguar për shkak të së cilës bronket nuk pastrohen siç duhet nga mukoza. Jeleku, të cilin fëmija e vesh dy herë në ditë për gjysmë ore, ndihmon në heqjen e mukusit dhe i zgjat jetën. Shumë fëmijë me fibrozë cistike vdisnin para se të arrinin moshën madhore.
Ka një ilaç që do ta ndihmonte Mildën shumë më mirë se një jelek dhe do t’i zgjaste jetën të paktën 20 vjet. Ilaçi quhet Kaftrio, prodhuesi i vetëm është Vertex, një gjigant farmaceutik me bazë në Boston, SHBA. Është gjithashtu i disponueshëm në BE. Milda jeton me prindërit e saj në Klaipeda, Lituani, një anëtare e BE-së. Megjithatë, në Lituani ai ilaç nuk është i disponueshëm me recetë. Autoritetet po negociojnë, por çmimi i kërkuar nga kompania është i madh.
Teorikisht, prindërit mund t’i merrnin ilaçet jashtë vendit, por nuk e paguajnë dot edhe pse të dy punojnë; babai është kirurg dhe nëna grimiere. Sepse kushton 17,000 euro në muaj. Janë 204,000 euro për vetëm një vit.
Objektivi: Akses i barabartë në barna në BE
Fati i pacientëve si Milda tregon qartë se sa të pabarabarta janë gjasat e jetës deri më sot brenda BE-së.
“Aty ku jetoni në BE nuk duhet të përcaktojë nëse jetoni apo vdisni,” tha Komisionerja e Shëndetësisë e BE-së Stella Kiriakides vitin e kaluar. Të gjithë pacientët në BE duhet të kenë “qasje të hershme dhe të barabartë në barna efektive”.
Por BE-ja është larg këtij qëllimi – tregon hulumtimi i ekipit gazetaresk evropian “Investigate Europe”, në të cilin shërbimet publike gjermane NDR, WDR dhe Zidojce Zeitung kanë punuar me muaj të tërë.
Në mikroskop: 32 barna të reja të shtrenjta
Hapi i parë ishte identifikimi i barnave të reja në treg që janë në fakt më të mirë se ato të vjetrat. Çdo vit, industria farmaceutike nxjerr në treg rreth 40 barna të reja, shumica prej tyre me çmime jashtëzakonisht të larta. Por vetëm disa prej tyre sjellin vërtet përmirësim për pacientët.
Me kërkesë të gazetarëve, Instituti i pavarur për Cilësi dhe Efikasitet në Kujdesin Shëndetësor (IQWiG) përzgjodhi 32 barna nga të gjitha barnat e reja të miratuara në pesë vitet e fundit që kanë një “përfitim të konsiderueshëm” për pacientët. Shumica e tyre janë medikamente kundër kancerit, por në listë përfshihen edhe ilaçet kundër migrenës, fibrozës cistike dhe diabetit.
Gazetarët më pas hetuan disponueshmërinë e këtyre barnave të shtrenjta në secilin prej 27 vendeve të BE-së, pra nëse ato paguhen nga sistemi kombëtar shëndetësor shtetëror.
Nga gjithsej 32 barna vetëm në Gjermani dhe Austri, të gjitha barnat mbulohen nga sigurimet shëndetësore. Në Estoni, Letoni dhe Lituani ka një mungesë prej rreth 30 për qind, në Qipro 50 për qind, në Maltë deri në 59 për qind dhe në Hungari rreth 75 për qind të këtyre ilaçeve.
Fushatat farmaceutike detyrojnë fshehtësinë e çmimeve
Për të arritur çmimet më të larta të mundshme, kompanitë farmaceutike shpesh përdorin një strategji që është e thjeshtë dhe efektive: ato kontraktojnë autoritetet kombëtare shëndetësore dhe siguruesit shëndetësorë për t’i mbajtur çmimet sekrete.
Megjithatë, gazetarët u përpoqën të përcaktojnë çmimet për disa vende të BE-së – për shembull, ilaçi i përmendur Kaftrio për fibrozën cistike të prodhuar nga Vertex: përmes të dhënave të detyrueshme të disponueshme për shitjet e kompanisë, numrin e pacientëve dhe të dhënat e sigurimeve shëndetësore.
Sipas këtyre përllogaritjeve, Italia pagoi rreth 70 mijë euro për pacient, Franca 66 mijë euro, Letonia 135 mijë euro dhe Çekia 140 mijë euro. Pra, sa më i vogël dhe më i varfër të jetë vendi – aq më i shtrenjtë është ilaçi.
Në të njëjtën kohë, New York Times shkruan se kostot e prodhimit të këtij ilaçi, për shembull, në vitin 2022, për nevojat vjetore për pacient, arritën në – vetëm rreth 5700 dollarë.
I pyetur nga një gazetar për të komentuar, Vertex thotë se çmimet janë “të pasakta” dhe theksoi: “Çmimet nuk përcaktohen në mënyrë të njëanshme nga prodhuesi, por negociohen në mënyrë konfidenciale me autoritetet shëndetësore në çdo vend”. Përveç kësaj, “çmimet janë të justifikuara” sepse “ilaçi është hulumtuar për 20 vjet” dhe “ka kushtuar më shumë se dhjetë miliardë”.
Megjithatë, gazetarët deklarojnë se Kaftrio në SHBA me emrin Trikafta është zhvilluar me financim publik, pra nga paratë e taksave, nga një kompani më e vogël, e cila përfundimisht është blerë nga Vertex.
Fitimet e mëdha të industrisë farmaceutike
Industria farmaceutike argumenton vazhdimisht se çmimet e barnave të reja korrespondojnë me vlerën që kanë për pacientët e prekur dhe për sistemin shëndetësor në tërësi.
Një analizë e kryer nga firma konsulente EY tregoi fitimet mesatare të kompanive farmaceutike: kompanitë farmaceutike globale arritën një fitim mesatar prej 25.7 për qind në vitin 2020. Kjo është shumë më lart se të gjithë sektorët e tjerë industrialë. Edhe bankat e mëdha vetëm mund ta ëndërrojnë këtë.
Sipas OECD, asnjë vend tjetër në BE nuk shpenzon aq shumë para për produkte farmaceutike sa Gjermania: kostot e ilaçeve të reja të mbrojtura me patentë u dyfishuan midis 2013 dhe 2022 – nga 13.9 në 27.8 miliardë euro në vit, shkruan Deutsche Welle. /tesheshi.com/
