Nga Radwan Ziadeh
Shumë media perëndimore e shtrojnë shpesh këtë pyetje. Në të vërtetë, duhet të shqyrtojmë me kujdes këtë pyetje, sepse revolucioni sirian nuk përfundoi për 11 ditë – koha e betejës “Parandalimi i Agresionit” që e nisi opozita siriane – por zgjati për më shumë se 13 vjet, që është dhe mosha e revolucionit sirian. Gjatë gjithë kësaj kohe, revolucioni kaloi nëpër faza të shumta dobësie dhe fuqie, si dhe periudha të gjata të konflikteve ushtarake dhe negociatave politike. Por asgjë nga këto nuk e arriti qëllimin e revolucionit për të rrëzuar presidentin sirian Bashar al-Asad.
Megjithatë, ishte befasuese shembja e regjimit me një shpejtësi të pabesueshme me fillimin e operacionit “Parandalimi i Agresionit”, të shpallur nga opozita siriane më 27 nëntor të këtij muaji.
Si u zhvilluan ngjarjet?
Kush është opozita e armatosur që filloi operacionin “Parandalimi i Agresionit”?
Disa fraksione të opozitës siriane morën pjesë në këtë betejë, që ishte sulmi më i madh i opozitës që nga viti 2020, kur u arritën marrëveshjet për uljen e tensioneve në procesin e Astanës, të drejtuar nga Rusia, Irani dhe Turqia. Këto fraksione krijuan një dhomë qendrore për menaxhimin e operacioneve ushtarake me një komandë të unifikuar për të koordinuar përpjekjet. Opozita e armatosur ka përvojë të gjatë në këtë lloj dhomash operacionale, por ato ishin gjithmonë të përkohshme dhe dështonin plotësisht me përfundimin ose edhe me fillimin e betejës.
Fraksionet udhëhiqeshin nga Hay’at Tahrir al-Sham (HTS), një grup islamik i armatosur, i formuar në janar 2017, i cili më parë qe pjesë e Al-Kaedës deri në shkëputjen e tij në korrik 2016. SHBA-ja e konsideron HTS-në si një organizatë terroriste. Ky grup ishte më i madhi dhe më i organizuari ndër fraksionet militare dhe luajti një rol kryesor në menaxhimin e të gjithë operacionit ushtarak “Parandalimi i Agresionit”. Abu Muhammad al-Xhulani (i njohur më vonë si Ahmed al-Shar’) deklaroi se kishte filluar përgatitjet për këtë betejë një vit më parë. HTS, duke kontrolluar zona të gjera në Idlib që nga viti 2017, investoi me burimet e saj ushtarake për këtë betejë, duke përfshirë zhvillimin e dronëve që luajtën një rol vendimtar në rrëzimin e regjimit të Asadit.
Një tjetër fraksion pjesëmarrës ishte Ushtria Kombëtare Siriane, e cila trajnohet dhe financohet nga Turqia. Ky grup përbëhet nga luftëtarët e Ushtrisë së Lirë Siriane, të cilët u bashkuan në formacione të trajnuara mirë nën qeverinë e përkohshme siriane.
Hareket Ahrar al-Sham, një grup islamik i formuar nga bashkimi i katër fraksioneve islamike siriane, “Brigadat Ahrar al-Sham”, “Lëvizja Islame Agimi”, “Grupi Pararojës Islamik” dhe “Brigadat Luftuese të Besimit”.gjithashtu mori pjesë në këtë betejë. Ky grup kishte qenë më parë ndër më të fuqishmit në zona si Idlib, Alepo dhe Hama, por ishte dobësuar pas një serie vrasjesh të liderëve të tij. Megjithatë, ai luajti një rol të rëndësishëm në këtë operacion, veçanërisht në kontrollin e Alepos.
Fraksione më të vogla si Fronti Kombëtar për Çlirim, Ushtria e Nuredin Zenki dhe Ushtria e Islamit gjithashtu kontribuuan, duke marrë pjesë në komandën qendrore ushtarake.
Zhvillimi ushtarak i operacionit “Parandalimi i Agresionit”
Forcat opozitare arritën të rrëzonin regjimin në Damask për më pak se 11 ditë. Operacioni filloi me një sulm të papritur në Alepo më 27 nëntor, duke marrë nën kontroll zona të gjera në periferi të Idlibit lindor dhe perëndimor. Më 29 nëntor, opozita mori lagje të shumta në Alepo, përfshirë lagjen Hamdanija. Pamjet me video konfirmuan kontrollin e plotë të qytetit dhe tërheqjen e regjimit nga bazat e tij ushtarake dhe të sigurisë.
Kjo situatë tronditi plotësisht mbështetësit e Asadit dhe forcat e tij. Të gjithë kuptuan që nuk kishte asnjë prani të milicive iraniane, të cilat kishin pasur një rol vendimtar në mbrojtjen e Alepos në vitet 2014-2018, kur regjimi kishte marrë kontrollin e plotë të qytetit pas mbështetjes së gjerë ajrore nga Rusia.
Ditën pasuese, opozita zgjeroi kontrollin e saj mbi periferitë e Alepos, duke marrë nën kontroll të gjithë provincën, përfshirë aeroportet kryesore ushtarake, të cilat regjimi i përdorte për të bombarduar civilët me fuçi bomba.
Më 30 nëntor, ushtria siriane njoftoi se kishte urdhëruar “tërheqjen e sigurt” dhe “ripozicionimin” e forcave të saj, një deklaratë që u përsërit në çdo qytet ku hynte opozita, duke filluar nga Hama deri në Homs.
Më 1 dhjetor, forcat opozitare nisën marshimin drejt qytetit të Hama, që mund të quhet qyteti i vetëm ku opozita u përball me një konflikt të gjatë të armatosur. Ndërsa Alepo dhe Damasku ranë pothuajse pa ndonjë rezistencë të rëndësishme, ndërsa Hama kërkoi përpjekje më të mëdha.
Aviacioni ushtarak siriano-rus intensifikoi bombardimet kundër opozitës që kishte rrethuar Haman nga tre drejtime. Regjimi pretendoi se kishte sjellë përforcime për të ndalur avancimin e opozitës, por fuqia e zjarrit të opozitës, e përforcuar nga përdorimi i dronëve, e vuri regjimin në një pozitë të pafavorshme. Dronët, të cilët luajtën një rol vendimtar, vranë kreun e degës së sigurisë politike në Hama dhe plagosën komandantin e njohur të divizionit të 25-të, Suheil al-Hassan, një figurë e preferuar nga Rusia. Kjo ndikoi rëndë në moralin e trupave të regjimit.
Pas një beteje që zgjati katër deri në pesë ditë, deri më 4 dhjetor, opozita mori nën kontroll qytetin strategjik Kalaat al-Madik në rajonin Sahl al-Ghab në perëndim të Hama-s, si dhe qytetet Soran dhe Tajbet al-Imam në veri të Hama-s. Ata gjithashtu pushtuan bazën strategjike Rahbat Khattab, afër aeroportit të Hama-s, ku ndodhej komanda e divizionit të 25-të. Më 5 dhjetor, opozita mori nën kontroll të plotë qytetin e Hama-s. Ushtria siriane pranoi humbjen e saj, duke deklaruar se “forcat ushtarake të vendosura atje u ripozicionuan jashtë qytetit”.
Pas fitores në Hama, forcat opozitare u drejtuan menjëherë drejt qytetit të Homsit, një qendër strategjike për shkak të pozicionit të saj në mes të Sirisë dhe rëndësisë si nyjë transporti. Rusia dhe aviacioni i regjimit tentuan të shkatërronin urën e Rastanit për të ngadalësuar avancimin e opozitës, por kjo nuk i ndaloi forcat opozitare të rrethonin qytetin më 6 dhjetor.
Përshkallëzimi dhe fundi i regjimit në Damask
Ndërkohë që opozita vazhdonte të bënte përparime në Homs, ndodhi një zhvillim i papritur. Forcat opozitare në qytetin e Suvejdasë morën nën kontroll të gjitha degët e sigurisë dhe dominuan të gjithë qytetin. Kjo inkurajoi forcat opozitare në Dara’a, të cilat kishin nënshkruar marrëveshje paqeje me regjimin pas vitit 2018, të rebeloheshin sërish kundër Asadit. Ata formuan “Dhoma Operative të Degës Jugore”, e cila për dy ditë arriti të merrte nën kontroll të gjitha degët e sigurisë dhe bazat ushtarake të fortifikuara në Dara’a.
Në të njëjtën kohë, ndërsa forcat opozitare vazhdonin betejat në Homs dhe merrnin zona të reja, lajmet për tërheqjen e ushtrisë dhe shërbimeve të sigurisë nga Damasku filluan të përhapeshin. Brenda më pak se 24 orësh, Damasku ishte praktikisht i lirë nga kontrolli i regjimit, pa ndonjë betejë të rëndësishme ushtarake.
Ende nuk është e qartë se kur dhe kush dha urdhrin për tërheqjen e forcave të regjimit nga Damasku, ose kur presidenti i atëhershëm Bashar al-Asad vendosi të largohej. Kryeministri i fundit i regjimit deklaroi në një intervistë për kanalin Al-Arabiya se ai kishte folur me Asadin rreth orës 22:00 të së shtunës, duke e informuar për kaosin dhe largimin masiv të njerëzve drejt bregdetit. Asadi kishte pyetur: “Ku do të shkojnë dhe a ka shtëpi për t’i strehuar?”
Kur kryeministri tentoi ta telefononte përsëri në mëngjesin e së dielës, më 8 dhjetor, nuk mori asnjë përgjigje. Ai konfirmoi se Bashar al-Asad kishte vendosur të largohej. Ministrat e Mbrojtjes dhe të Brendshëm gjithashtu nuk iu përgjigjën thirrjeve. Në të njëjtën kohë, një grup luftëtarësh nga qyteti i Dumës mori kontrollin e televizionit shtetëror në sheshin al-Umavijin të Damaskut dhe transmetoi deklaratën e parë të opozitës pas hyrjes në kryeqytet.
Pse opozita fitoi kaq shpejt?
Katër faktorë kryesorë luajtën një rol vendimtar në rënien e ushtrisë së Asadit dhe fitoren e opozitës:
- Superioriteti teknologjik i armëve të opozitës:
Abu Muhamad al-Xholani theksoi se përgatitjet për këtë betejë kishin nisur një vit më parë, me zhvillimin e raketave vendore dhe dronëve “Shahin”. Këto dronë luajtën një rol vendimtar në sulmet ndaj liderëve ushtarakë dhe të sigurisë të regjimit dhe në shkatërrimin e automjeteve dhe pajisjeve ushtarake nga një distancë deri në 30 kilometra. Këto u përdorën masivisht në betejën për Haman, duke kontribuuar në fitoren vendimtare të opozitës.
- Moral i lartë i opozitës dhe rënie e moralit të forcave të Asadit:
Morali luftarak i opozitës siriane ishte i lartë, ndërsa morali luftarak i luftëtarëve të Asadit ishte shembur plotësisht. Ministri i Jashtëm iranian, i cili ishte zyrtari i fundit që u takua me Asadin, citoi Assad të ankohej për ushtrinë që nuk dëshironte të luftonte, dhe kjo u konfirmua nga dëshmitë e shumë prej luftëtarëve të ushtrisë së Asadit që refuzuan të luftonin në Alepo. Kjo u reflektua më pas në moralin e të gjithë luftëtarëve të ushtrisë në qytetet e ndryshme të Hamës, Homsit dhe Damaskut.
- Ndryshimet rajonale dhe ndërkombëtare:
Janë ndryshimet rajonale dhe ndërkombëtare, më së shumti disfata e Hezbollahut para Izraelit, dhe sulmet e vazhdueshme izraelite dhe amerikane kundër udhëheqësve të milicisë iraniane në Siri luajtën një rol të veçantë pasi luftimet në fronte u ndalën në vitin 2020 në këto milici duke tërhequr liderët e tyre nga Siria, dhe ata ishin ata që drejtonin të gjitha operacionet luftarake kundër opozitës në Sirinë veriore. Me tërheqjen e këtyre udhëheqësve nga Siria, ushtria e Asadit humbi plotësisht aftësinë e saj drejtuese në nivelin e dhënies së urdhrave dhe lëvizjeve strategjike Disa dokumente pas rënies së Asadit zbuluan se si Inteligjenca Ajrore Siriane paralajmëroi për rrezikun e kësaj, por ky kolaps ishte i akumuluar mbi 13 vjet dhe nuk ndodhi brenda natës.
- Dobësimi i fuqisë ajrore ruse:
Faktori i katërt dhe i fundit ishte mungesa e ndikimit vendimtar të fuqisë ajrore ruse për shkak të preokupimit të Rusisë në Ukrainë. Pasi Rusia ndërhyri në Siri në shtator 2015, ajo përdori të gjitha aftësitë e saj ajrore për regjimin e Asadit, duke bombarduar vazhdimisht objektet e opozitës siriane në Sirinë veriore. Megjithatë, me fillimin e ndërhyrjes ruse në Ukrainë, Rusia tërhoqi shumë nga ushtria e saj nga Siria, pra, me fillimin e operacionit të opozitës, Rusia kishte vetëm katër avionë luftarakë dhe megjithëse bombarduan pozicionet e opozitës në Hama dhe më pas në Homs, ishte e qartë se nuk do të mund të bënin ndonjë ndryshim të rëndësishëm në terren duke pasur parasysh përparimin e shpejtë të forcave opozitare dhe tërheqjen e ushtrisë së rregullt dhe mosgatishmërisë së saj për të luftuar.
Në fund, ndërhyrjet e opozitës u shfrytëzuan me mençuri për të përmbushur aspiratën 13-vjeçare të popullit sirian: rrëzimin e regjimit të familjes Asad, që sundoi Sirinë me hekur dhe zjarr për 54 vjet.
