Nga Ali Bakir
Në një ceremoni të fundit ushtarake në Izrael, kryeministri Benjamin Netanyahu bëri një deklaratë provokuese në lidhje me qeverinë e re siriane, duke përshkruar strategjinë e vendit të tij pas rënies së regjimit të Asadit.
Fjalimi i tij theksoi tre pika kryesore:
- Netanyahu deklaroi se Izraeli nuk do të lejojë qeverinë e re siriane të vendosë forca në jug të Damaskut, duke kërkuar “çmilitarizimin e plotë” të asaj zone, veçanërisht të provincave Quneitra, Daraa dhe Sweida.
- Ai e pozicionoi Izraelin si mbrojtës të komunitetit të pakicës druze, duke u bashkuar me deklaratat e fundit të Ministrit të Mbrojtjes, Israel Katz, për forcimin e lidhjeve me “popullatat miqësore” në Sirinë jugore.
- Netanyahu ripohoi angazhimin e Izraelit për pushtimin e tokave siriane, duke deklaruar se forcat izraelite do të qëndrojnë “për një kohë të pacaktuar” në zonën tampon dhe zonën e malit Hermon.
Ky qëndrim përforcon axhendën e vazhdueshme të Izraelit për zgjerim dhe pushtim territorial, veçanërisht në Lartësitë e Golanit.
Qëllimi kryesor i Netanyahut duket të jetë dobësimi dhe fragmentimi sistematik i Sirisë, duke siguruar që ajo të mbetet nën okupim izraelit, pa një qeveri qendrore dhe e zhytur në konflikte sektare.
Ky mjedis i “kaosit të kontrolluar” do të pengonte rimëkëmbjen e Sirisë pas më shumë se një dekade lufte, do ta kthente atë në një shtet të dështuar dhe do të fuqizonte Izraelin nën pretekstin e minimizimit të çdo kërcënimi të mundshëm nga Siria e re.
Fragmentimi i Sirisë
Kjo qasje nuk është e re. Ajo ka qenë një element i qëndrueshëm i politikës izraelite që nga krijimi i shtetit, e zbatuar në kontekste dhe rajone të ndryshme, përfshirë Libanin.
Çmilitarizimi i zonës në jug të Damaskut do të pengonte autoritetin e qeverisë siriane, duke çuar potencialisht në një prani të dobësuar të shtetit. Kjo mund të bëjë të mundur formimin e milicive lokale të mbështetura nga izraelitë, të cilat do të nxisnin një “shtet brenda shteti”.
Strategjia e Izraelit synon gjithashtu të inkurajojë grupet e tjera minoritare në Sirinë veriore të sfidojnë qeverinë siriane, duke copëtuar kështu vendin, qoftë edhe në mënyrë de facto.
Përmendja e qartë e komunitetit druz pasqyron doktrinën e “aleancës së pakicave” të Izraelit, e cila synon të krijojë aleanca me grupet minoritare në rajon kundër shumicës sunite. Kjo politikë “përça dhe sundo” nxit armiqësi, dyshim dhe sektarizëm, duke përdorur pakicat si levë për të provokuar reagime të dhunshme nga shumica.
Izraeli e ka përdorur më parë këtë strategji në Liban, duke bashkëpunuar me komunitetin e krishterë dhe shiit. Tani po përpiqet të bëjë të njëjtën gjë me druzët, kurdët dhe alavitët e Sirisë. Por kjo qasje është shkatërruese dhe kundërproduktive, duke dëmtuar përfundimisht si minoritetet e përfshira, ashtu edhe ata që kërkojnë t’i manipulojnë ato.
Kërkesa e Netanyahut për çmilitarizimin e Sirisë jugore, së bashku me sulmet ajrore të Izraelit ndaj pozicioneve ushtarake siriane, nuk ka shkaktuar një përgjigje nga vendet perëndimore apo komuniteti më i gjerë ndërkombëtar. Kjo mungesë reagimi interpretohet nga Netanyahu si një dritë jeshile për të vazhduar politika të tilla.
Nga qeveria e re siriane, veprimet provokuese dhe agresive të Izraelit kanë nxitur një përgjigje të shumëanshme. Presidenti sirian Ahmed al-Sharaa ka balancuar përmbajtjen me sfidën, një qasje e formuar nga disa faktorë kritikë, përfshirë pozicionin e dobësuar ushtarak, ekonomik dhe politik të Sirisë; nevojën e tij për të ruajtur legjitimitetin si udhëheqës, duke shtrirë kontrollin shtetëror në të gjitha territoret siriane; dhe procesi i rindërtimit të kombit.
Rezistencë simbolike
Deklarata e Konferencës së Dialogut Kombëtar Sirian në fund të muajit të kaluar hodhi poshtë çdo lëshim territorial, duke sinjalizuar si Izraelin, ashtu edhe audiencën e brendshme të Sharaa-s se ai nuk do të përkulej para kërkesës së Netanyahut për çmilitarizim. Deklarata kërkonte “tërheqjen e menjëhershme dhe të pakushtëzuar” të Izraelit nga Siria – një akt simbolik rezistence që përforcoi autoritetin e Sharaa-s pa rrezikuar një konfrontim të menjëhershëm.
Më 26 shkurt, Sharaa vizitoi Jordaninë dhe u takua me mbretin Abdullah II, i cili ripohoi mbështetjen e Amanit për sovranitetin e Sirisë dhe dënoi inkursionet e Izraelit. Ky ishte udhëtimi i tretë jashtë vendit i Sharaa-s që nga marrja e pushtetit. Kjo vizitë tregon një përpjekje për të ndërtuar një koalicion rajonal për të kundërshtuar lëvizjet e Izraelit në mënyrë diplomatike dhe jo ushtarake, veçanërisht pasi Jordania ndan shqetësimet e Sirisë për stabilitetin kufitar.
Përgjigja e përmbajtur e Sharaa-s gjithashtu orvatet mes presioneve të brendshme. Protestat në Quneitra, Daraa dhe Sweida kundër deklaratës së fundit të Netanyahut pasqyrojnë zemërimin e publikut, por Sharaa nuk i ka mobilizuar këto ndjenja në veprim kundër Izraelit, pasi përpjekjet e mëparshme nga regjimet rajonale nuk kanë përfunduar mirë.
Sharaa u është përgjigjur provokimeve të Izraelit me një kombinim dënimesh verbale, thirrje për paqe dhe manovra diplomatike, duke shmangur përshkallëzimin e duke pohuar të drejtën e Sirisë në territorin e saj. Betimi i tij i mëparshëm për t’iu përmbajtur marrëveshjes së armëpushimit të vitit 1974 përmbledh këtë qasje.
Por, ndërsa kjo mund t’i sigurojë Sharaa-s mbështetje rajonale dhe ndërkombëtare, mund të gërryejë legjitimitetin e tij të brendshëm në terma afatmesëm dhe afatgjatë – dhe ka shumë pak gjasa që kjo të jetë e mjaftueshme për të frenuar Izraelin.
Historikisht, Izraeli i ka interpretuar thirrjet për paqe si një shenjë dobësie; një mundësi për të ndjekur në mënyrë agresive ambiciet e tij të gjera territoriale.
Veprim kolektiv
Duke pasur parasysh situatën komplekse në Siri, përgjigja ndaj veprimeve të Izraelit duhet të jetë kolektive. Komuniteti ndërkombëtar duhet të mbajë përgjegjësitë e tij dhe kombet arabe duhet të veprojnë së bashku, pasi do të pësojnë humbje të konsiderueshme nëse Izraeli arrin ta kthejë Sirinë në një shtet të dështuar.
Liga Arabe, Jordania, Egjipti, Arabia Saudite dhe Katari, ndër të tjera, e kanë dënuar ashpër Izraelin. Më e rëndësishmja, Turqia, një fuqi rajonale me interesa të konsiderueshme në Siri, ka shumë për të fituar nga një Damask i qëndrueshëm dhe shumë për të humbur nga agresioni izraelit kundër Sirisë.
Që nga dhjetori, Turqia u është përgjigjur deklaratave të Netanyahut dhe agresionit të Izraelit me një dënim të ashpër. Duke theksuar sovranitetin sirian, ministri i Jashtëm turk Hakan Fidan ka akuzuar Izraelin për ekspansionizëm dhe minim të paqes dhe stabilitetit “nën maskën e sigurisë”.
Megjithatë, veprimet e Ankarasë mbeten diplomatike dhe të përmbajtura, duke u fokusuar në çështjen kurde në veri të Sirisë, në vend që të përballet drejtpërdrejt me Izraelin.
Politika e Turqisë në këtë drejtim duket të jetë e kufizuar nga dy faktorë kyç. Njëri është fati i Njësive të Mbrojtjes së Popullit kurd sirian (YPG), një degë e Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit, të cilën Ankaraja e konsideron një grup terrorist. E dyta është marrëveshja e parashikuar e Turqisë me presidentin amerikan Donald Trump për t’i dhënë fund bashkëpunimit amerikan me YPG-në.
Ankaraja nuk ka gjasa të angazhohet në mënyrë të konsiderueshme kundër Izraelit derisa këto dy çështje të zgjidhen, pasi një konfrontim i hershëm mund të rezultojë i kundërt me Trumpin dhe zyrtarët agresivë pro-izraelitë në Uashington.
Në të njëjtën kohë, shmangia e konfrontimit me Izraelin jo vetëm që mund të inkurajojë Netanyahun, por edhe të minojë besueshmërinë e Ankarasë dhe ta shndërrojë Sirinë nga një mundësi në një sfidë serioze për Turqinë.
*Ali Bakir është një asistent profesor në Qendrën për Shkenca Humane dhe Sociale Ibn Khaldun. Ai ndjek tendencat gjeopolitike dhe të sigurisë në Lindjen e Mesme, politikat e fuqive të mëdha, sjelljet e shteteve të vogla, rreziqet dhe kërcënimet jokonvencionale në zhvillim, me fokus të veçantë në politikat e jashtme dhe të mbrojtjes së Turqisë, marrëdhëniet Turqi-Arab dhe Turqi-Gjiri.
