India është distancuar nga dënimi i Organizatës së Bashkëpunimit të Shangait (SCO) për sulmet e vazhdueshme të Izraelit ndaj Iranit, duke sinjalizuar një përçarje të mundshme në bllokun politik euroaziatik me ndikim për shkak të konfliktit.
Udhëheqësit botërorë kanë bërë vazhdimisht thirrje për ulje të tensioneve mes sulmeve të paprecedentë të Izraelit ndaj rivalit të tij rajonal, Iranit, të cilat kërcënojnë të destabilizojnë rajonin. Raundi i fundit i luftimeve filloi të premten e kaluar pasi Izraeli kreu sulme ndaj objekteve ushtarake dhe bërthamore iraniane.
Kjo vjen pas dy raundeve të konfliktit të drejtpërdrejtë ushtarak midis Iranit dhe Izraelit në vitin 2024, të cilat u shkaktuan nga sulmet izraelite ndaj objektivave iraniane dhe hakmarrja pasuese iraniane.
Autoritetet iraniane thonë se sulmet izraelite që nga e premtja kanë synuar zona banimi dhe ushtarake në Teheran, si dhe shumë qytete në të gjithë vendin, duke vrarë të paktën 80 persona, përfshirë civilë. Disa shkencëtarë bërthamorë iranianë dhe profesorë universiteti u vranë, së bashku me disa komandantë të lartë të Forcave të Armatosura Iraniane dhe Korpusit të Gardës Revolucionare.
Sulmet izraelite të shtunën goditën rafineri, termocentrale dhe rezerva nafte në të gjithë Iranin. Teherani u kundërpërgjigj duke lëshuar qindra raketa dhe dronë në qytetet izraelite të Tel Avivit dhe Haifës, duke vrarë të paktën 13 persona dhe duke plagosur dhjetëra të tjerë. Ndërkohë, Teherani ka ndaluar gjithashtu bisedimet bërthamore me Shtetet e Bashkuara.
Pra, pse India ka refuzuar të marrë pjesë në diskutime ose të mbështesë qëndrimin e SCO-së ndaj sulmeve të Izraelit? A e mbështet India Izraelin? Dhe çfarë është në lojë për këto vende?
Çfarë tha SCO?
SCO, një bllok politik dhe sigurie i themeluar në vitin 2001, përfshin Kinën, Bjellorusinë, Indinë, Iranin, Kazakistanin, Kirgistanin, Pakistanin, Rusinë, Taxhikistanin dhe Uzbekistanin. Irani është anëtari më i ri, i cili iu bashkua SCO-së gjatë presidencës së Indisë në vitin 2023.
Të shtunën, SCO, e kryesuar aktualisht nga Kina, tha se shtetet e saj anëtare “shprehin shqetësim serioz” për përshkallëzimin e tensioneve midis Iranit dhe Izraelit dhe “dënojnë fuqimisht sulmet ushtarake të kryera nga Izraeli” në territorin iranian.
Deklarata e SCO-së vazhdoi duke thënë se “veprimet agresive të Izraelit kundër objektivave civilë, përfshirë infrastrukturën e energjisë dhe transportit, të cilat kanë rezultuar në viktima civile, janë një shkelje e rëndë e ligjit ndërkombëtar dhe Kartës së Kombeve të Bashkuara”.
“Sulmet izraelite përbëjnë një shkelje të sovranitetit të Iranit, shkaktojnë dëm për sigurinë rajonale dhe ndërkombëtare dhe paraqesin rreziqe serioze për paqen dhe stabilitetin global”, shtoi deklarata, e cila gjithashtu shprehu ngushëllime qeverisë dhe popullit të Iranit.
“Shtetet anëtare të SCO-së mbështesin fuqimisht zgjidhjen e situatës në lidhje me programin bërthamor të Iranit ekskluzivisht përmes mjeteve paqësore, politike dhe diplomatike”, thuhet në deklaratë.
“Akti delikat balancues” i Indisë
Pas sulmeve fillestare izraelite ndaj Teheranit, ministri i Jashtëm Indian Subrahmanyam Jaishankar zhvilloi një telefonatë me homologun e tij iranian Abbas Araghchi, në të cilën ai “i përcolli shqetësimin e thellë të bashkësisë ndërkombëtare për zhvillimet”.
Jaishankar “bëri thirrje për shmangien e çdo hapi përshkallëzues dhe një kthim të shpejtë në diplomaci”, sipas Ministrisë së Punëve të Jashtme të Indisë. Ministria gjithashtu shprehu shqetësimet e saj në një deklaratë të veçantë të premten.
Ministria e Punëve të Jashtme e Indisë tha se po “monitoronte nga afër zhvillimet, duke përfshirë raportet e sulmeve në vendet bërthamore”, dhe u bëri thirrje të dyja palëve të përdorin kanalet ekzistuese të dialogut dhe diplomacisë për të “punuar drejt çtensionimit të situatës”.
“India gëzon marrëdhënie të ngushta dhe miqësore me të dy vendet dhe është e gatshme të ofrojë të gjithë mbështetjen e mundshme”, thuhet në deklaratë.
Shanthie D’Souza, një bashkëpunëtore e lartë në Universitetin e Massachusetts-Amherst, i tha Al Jazeera-s: “Ndryshe nga anëtarët e tjerë të SCO-së, India është në një pozicion unik, pasi duhet të mbajë lidhje mbrojtëse me Izraelin dhe lidhje ekonomike me Iranin.”
India është blerësi më i madh i armëve izraelite, dhe në vitin 2024, kompanitë indiane të armëve po shisnin gjithashtu raketa dhe eksplozivë në Izrael në mes të luftës në Gaza, zbuloi një hetim i Al Jazeera-s. Në të njëjtën kohë, ajo po ndërtonte portin Chabahar të Iranit si një portë hyrëse për eksportet në Azinë Qendrore dhe Afganistan.
“India po kryen një akt delikat balancimi (në raundin e fundit të luftimeve midis Izraelit dhe Iranit),” tha D’Souza.
Pas deklaratës së SCO-së që dënonte sulmet e Izraelit ndaj Iranit, New Delhi tha se nuk kishte marrë pjesë në diskutimet mbi deklaratën.
“Qëndrimi i përgjithshëm i Indisë, siç është përcaktuar më sipër, u është përcjellë anëtarëve të tjerë të SCO-së“, tha Ministria e Punëve të Jashtme, duke iu referuar deklaratës së saj të mëparshme mbi qëndrimin zyrtar të Indisë.
A e mbështet India Izraelin?
Jo në mënyrë eksplicite. Por duke u distancuar nga qëndrimi i bllokut, New Delhi ka dobësuar forcën e dënimit të SCO-së ndaj sulmeve të Izraelit ndaj Iranit.
Një ditë para se të distancohej nga deklarata e SCO-së, India abstenoi nga një votim në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara mbi një projektrezolutë që bënte thirrje për një armëpushim “të menjëhershëm, të pakushtëzuar dhe të përhershëm” në Gaza.
Kabir Taneja, zëvendësdrejtor i programit të studimeve strategjike në Fondacionin e Kërkimeve Observer në New Delhi, e gjen të çuditshme përmbajtjen e Indisë në OKB. Ai sugjeroi se kjo mund të jetë ndikuar nga dëshira e Indisë për të ruajtur marrëdhënie të mira me SHBA-në, duke vënë në dukje se India është afër një marrëveshjeje tregtare me Uashingtonin, një marrëveshje që po përpiqet ta arrijë përpara se tarifa prej 27% për mallrat indiane e kërcënuar nga presidenti Donald Trump të hiqet në fillim të korrikut.
Duke lënë mënjanë interesat kombëtare, Taneja tha se distancimi i New Delhi-t nga pjesa tjetër e SCO-së përballë tensioneve midis Izraelit dhe Iranit gjithashtu “pasqyron strukturën e SCO-së, ku India është një lloj përjashtimi brenda organizatës”.
Ndërsa Kina dhe Rusia janë afër Iranit, Taneja tha se duke pasur parasysh lidhjet e Indisë me SHBA-në dhe Izraelin, “do të ishte shumë e vështirë për (Indinë) të bashkohej me deklaratën dhe fjalët e SCO-së”.
A është presioni i SHBA-së mbi Iranin një kërcënim për ambiciet rajonale të Indisë?
Para se Trump të vendoste sanksione pasi SHBA-të u tërhoqën nga marrëveshja bërthamore me Iranin në vitin 2017, Irani ishte furnizuesi i tretë më i madh i naftës në Indi.
Në shkurt, pasi Trump u rikthye në detyrë për një mandat të dytë, ai dyfishoi taktikat e presionit ekonomik për të bllokuar Iranin, duke i dhënë fund heqjeve nga sanksionet “që ofrojnë çdo shkallë lehtësimi ekonomik ose financiar për Iranin, duke përfshirë ato që lidhen me projektin e portit Chabahar të Iranit”.
Porti do t’i lejonte Indisë të anashkalonte rivalin e saj Pakistanin, duke tregtuar me Afganistanin e mbyllur në det dhe Azinë Qendrore përmes Iranit. India siguroi një përjashtim nga sanksionet e SHBA-së gjatë administratës së parë të Trump për punën në Chabahar.
Sanksionet e Trump tani kanë vënë në pikëpyetje investimin multimiliardë dollarësh të Indisë në portin detar të vendosur strategjikisht.
Por India është e interesuar të mbajë lidhje të forta me Iranin për më shumë sesa vetëm portin. Taneja vuri në dukje se India e vlerëson vendndodhjen gjeografike të Iranit sepse ajo siguron qasje në Afganistan dhe rajone të Azisë Qendrore që janë të rëndësishme për tregtinë, sigurinë dhe ndikimin. /tesheshi.com/
