Afro 97% e ujit në Tokë është i papijshëm.
E parë nga gjithësia, Toka duket si një pikë e kaltër, e zbehtë. Dy të tretat e sipërfaqës së saj është e mbuluar nga uji. Por masa më e madhe e atij uji, rreth 97%, është i kripur. Uji i pastër është lloji i ujit që i nevojitet njerëzimit për të pirë, për të larë dhe për të prodhuar ushqim. Nga 3%-shi i këtij uji, dy të tretat e tij është i mbyllur në akullnaja dhe permafroste. Mbetet më pak se 1% e ujit të planetit që është lehtë i përdorshëm, si në lumenj, liqene dhe akuifire (burime të ujit). Thënë shkurt, për shkak të kripësisë së oqeaneve, dobia nga uji i tyre është e pakët. Atëherë pse deti është i kripur?
Kripa në oqean më shumti ka ardhur si rezultat i një procesi të quajtur erozion, që i ccon mineralet e kripura nga shkëmbinjtë në det. Shiu nuk është ujë i pastër, mirëpo përmban sasi të vogla të dioksidit të karbonit të thithura nga ajri; e kjo e bën ujin e shiut shumë pak acidik. Kur ky acid i dobët bie në tokë, sasi të vogla të mineraleve bëjnë rrugën nga shkëmbinjtë në ujë, duke u ndarë në grimca të mbushura të quajtura jone. Këto më pas udhëtojnë bashkë me ujë në rrjedha ujore, lumenj dhe, së fundi, në oqean. Shumë nga këto jone me minerale më pas largohen prej ujit të detit dhe shkojnë në bimë dhe kafshë ujore, por të tjerat ende mbesin në ujë dhe aty përqendrohen me miliona vite. Më shumë se 90% e joneve në ujin e detit, duke përfshirë edhe 3% të oqeanit sipas peshës, janë natrium dhe klor, kimikate këto që janë përbërëse të kripës së zakonshme.
Rol këtu kanë edhe disa procese tjera. Vullkanet ndërujore dhe kanalet hidrotermale lirojnë minerale kripore në ujë të detit. Trupa të izoluara nga uji, me kullim të pamjaftueshëm, mund të bëhen shumë të kripura përgjatë avullimit, që e bartin ujin, duke lënë minerale të shpërbëra pas. Deti i vdekur, i cili përmban rreth 30% minerale kripore sipas peshës, është shembulli më i mirë për këtë.
Proceset natyrore që i bëjnë detrat të kriposura, mund të kthehen mbrapsht nga teknikat e destilimit, të cilat kthejnë ujin e detit në ujë të pastër. Kjo bëhet ose duke e vluar ujin e më pas duke e rikondensuar ujin, ose duke e pompuar atë me presion të lartë përmes cipave me procesin e osmozës së kundërt, proces ky që lejon molekulat e ujit të kalojnë, por që janë të padepërtueshme kur bëhet fjalë për jonet minerale. Të dyja proceset kërkojnë energji intensive, sidoqoftë, osmoza e kundërt është bërë shumë efektive vitet e fundit. Prandaj, centralet e destilimit më shumë gjenden në vendet ku uji është i pakët dhe energjia është e lirë, si në Lindjen e Mesme.
Përderisa ndryshimet kilmatike shkaktojnë “tharjen globale” (vendet me ujë që përmbysen nga uji, kurse pjesët e thata bëhen ende më të thata), kërkesat për ujin e pastër do të rriten përgjatë viteve në vijim; në vitin 2050, vetëm gjysma e popullatës së botës pritet të jetojë në zonat ku ka ujë. Nevojiten politika më të mira menaxheriale të ujit dhe, në agrokulturë, më shumë metoda të punës që ruajnë ujin (siç është sistemi pikë-pikë). Përmirësimet në teknologjinë e destilimit do të kryenin punë, gjithashtu, duke e lejuar njerëzimin t’i qaset ujit të kripur e të papërshtatshëm të oqeaneve. “Sikur të mund të nxirrnim ujë të pastër nga uji i kripur!”, thoshte Presidenti John F. Kennedy në 61-tën, “kjo do t’u shërbente interesave afatgjate të njerëzimit, dhe do ta bënte të duket e vogël çfarëdo arritje tjetër shkencore.” /tesheshi.com/
