Në mes të konflikteve dhe mosmarrëveshjeve politike të kaluara në Ballkan, një element ka mbetur rezistent në Kosovë, më saktësisht në zonat ku jetojnë serbët, ai është sistemi serb i pagesave dhe kryerja e transaksioneve monetare në dinarë. Megjithatë, sipas dekretit të Bankës Qendrore të Kosovës (BQK), pagesat me para të gatshme dhe transaksionet e pagesave nga 1 shkurti do të kryhen ekskluzivisht në euro, me një periudhë kalimtare që qytetarët të përshtaten me ndryshimet.
E vetmja monedhë e lejuar në Kosovë, duke përfshirë veriun dhe pjesët ku komuniteti serb është shumicë, do të jetë euro, e cila do të përjashtojë dinarin nga transaksionet e pagesave.
Zëvendëskryeministri i Kosovës, Besnik Bislimi, ka premtuar “kalim” nga dinari në euro dhe ka konfirmuar se zbatimi i vendimit nuk nënkupton ndalim të transfertave të parave nga Serbia.
Dinarët serbë kanë mbërritur në zonat anembanë Kosovës nga Serbia, më saktësisht përmes Bankës Popullore, e cila ka një kasafortë në Leposaviq, nga ku kompania Henderson më tej i transportonte paratë në banka apo zyra postare që operojnë në sistemin serb.
Ndryshe nga shumica e vendeve që kanë monedhën e tyre kombëtare, Kosova miratoi euron si monedhën e saj zyrtare në vitin 2002, por dinari ende përdorej në vendet me popullsi shumicë serbe.
Kuadri i dyfishtë i monedhës
Suksesi i adoptimit të plotë të euros do të varet nga aftësia e saj për të përballuar sfida të shumta, për të mbështetur rritjen ekonomike dhe për të siguruar mirëqenien e qytetarëve të saj brenda këtij kuadri bashkëekzistues të “monedhës së dyfishtë”. Pengesa qëndron edhe në pamundësinë e hapjes së llogarive në dinar.
Ekziston një nivel i lartë i vazhdueshëm i pasigurisë për kufizimet e mundshme bankare në Kosovë, dhe në të gjitha këto ka edhe pyetje: nëse Serbia do të jetë në gjendje të paguajë pagat në euro dhe nëse zbatimi i kësaj rregulloreje, siç shpreson presidenti serb Aleksandar Vuçiç, komuniteti ndërkombëtar, megjithatë, e parandalon?
Dinari ka pasur një rëndësi të madhe historike në Kosovë, duke shërbyer si monedhë dominuese gjatë federatës jugosllave. Ai gjithashtu simbolizonte kontrollin dhe ndikimin serb, duke luajtur një rol kyç në jetën e përditshme të qytetarëve serbë të Kosovës.
Prandaj, adoptimi i euros si monedhë zyrtare do të shënonte një largim nga lidhjet historike me Serbinë dhe do të përfaqësonte një hap drejt përfshirjes dhe integrimit më të madh me Bashkimin Evropian.
Vendimi do t’i siguronte stabilitet sistemit monetar dhe do të lehtësonte rritjen ekonomike të Kosovës, vlerësojnë analistët, me rritjen e investimeve të huaja dhe mundësitë tregtare plotësuese. E gjithë kjo mund të ketë pasoja të thella në ekonominë e Kosovës, si dhe në dinamikën e saj politike dhe marrëdhëniet me Serbinë.
Stano: “U takon atyre të merren me të”
Edhe pse Bashkimi Evropian është i njohur me rregulloren e Bankës Qendrore të Kosovës (BKK) për operacionet me para të gatshme, e cila synon të reduktojë ndjeshëm paratë e falsifikuara, të ruajë stabilitetin financiar dhe të rrisë transparencën e flukseve të parasë në Kosovë, është gjithashtu i shqetësuar.
“Ndikimi që do të ketë [futja e euros] në komunitetet shumicë serbe në Kosovë është shqetësues. Kjo është veçanërisht e vërtetë për shkollat dhe spitalet, për të cilat asnjë proces alternativ aktualisht nuk duket i zbatueshëm”, tha Peter Stano, zëdhënësi i Politikës së Jashtme dhe Sigurisë i Komisionit Evropian.
Ai thekson se adoptimi i euros si valutë do të ketë ndikim të drejtpërdrejtë edhe në jetën e përditshme të shumicës dërrmuese të serbëve të Kosovës që marrin pagesa apo ndihmë financiare nga Serbia.
Duke pasur parasysh pasojat e mundshme të rregullores së lartpërmendur, e cila i referohet procesit të normalizimit ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, Bashkimi Evropian pret që në dialogun e udhëhequr nga BE-ja të rishikohen aspektet që kanë të bëjnë me komunitetin serb në Kosovë.
“Kjo është gjithçka që mund të themi për këtë çështje tani dhe i takon autoriteteve kosovare apo serbe të merren me të”, shtoi Stano.
Mendimin e tij e ndan edhe Tomáš Szunyog, ambasadori i Bashkimit Evropian në Kosovë.
“Javën e kaluar jam takuar me guvernatorin e Bankës Qendrore të Kosovës, Ahmet Ismaili dhe kam diskutuar për rregulloren për transaksionet me para të gatshme. Në të njëjtën kohë, kam paraqitur edhe qëndrimin e Bashkimit Evropian, i cili kërkon një periudhë mjaft të gjatë tranzicioni që do të mundësojë gjetjen e një zgjidhjeje përmes negociatave”.
Pse SHBA dhe BE duan të ruajnë dinarin?
Në një lëvizje që potencialisht mund të riformësojë ekonominë e Kosovës, Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë kërkuar nga Qeveria e Kosovës që të shqyrtojë vendimin për përjashtimin e dinarit serb nga transaksionet e pagesave në atë vend.
“Ne jemi të shqetësuar se dekreti i miratuar më 27 dhjetor do të ketë ndikim negativ në komunitetin e serbëve në Kosovë”, tha më herët një zëdhënës i Ambasadës së SHBA-së në Kosovë. Sipas tij, Qeveria e Kosovës është dashur të konsultohet me komunitetet e prekura nga vendimi dhe të sigurojë kohë të mjaftueshme për zbatimin e vendimeve për të zbutur ndikimin e tyre.
“Autoritetet e Kosovës kanë vlerësuar se tani janë duke ecur më mirë në marrëdhëniet e tyre me bashkësinë ndërkombëtare se sa gjatë një apo dy viteve të kaluar kur kishin një pozitë shumë të keqe, kështu që tani mund të ‘ngurtësohen’ pak”, tha analisti politik Žarko Puhovski.
Implikimet politike, të cilat mund të pasojnë vendimin dhe të ndikojnë në sovranitetin e Kosovës, janë të rëndësishme vetëm në raport me rënien e përqindjes së popullatës serbe në Kosovë, e për të tjerët nuk është aq e rëndësishme, konsideron Puhovski.
“Në fakt është vetëm një hap më shumë në largimin e Kosovës nga Serbia, sepse Kosova është një shtet i pavarur de fakto, i njohur nga një numër i madh vendesh në botë, por ende jo në Kombet e Bashkuara (OKB). Dhe ky është një proces që Serbia mund ta kontestojë sa të dojë, por nuk mund ta ndalojë”.
Sipas tij, SHBA-ja dhe BE-ja nuk duan që autoritetet e Kosovës të bëhen “shumë të fuqishme”.
“Ata nuk e duan këtë sepse do të kishin vështirësi në negociatat për rrugën ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit. Ata nuk do të dëshironin që të dy të jenë nën presion për të reduktuar sa më shumë kundërshtimet ndaj Uashingtonit dhe që të mos pengojnë rrjedhën e mëtutjeshme të negociatave”, ka përfunduar Puhovski.
Kosova sqaron, Serbia shpreson te ndërkombëtarët
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, vlerësoi Bankën Qendrore të vendit për përpjekjet e saj për t’i rezistuar ndikimeve të papërshtatshme dhe presioneve të jashtme, duke i mundësuar asaj marrjen e vendimeve të arsyeshme për të mirën e të gjithë qytetarëve të Kosovës, gjegjësisht marrjen e një qëndrimi të pavarur në forcimin e autonomisë financiare të Kosovës.
“Në katër komuna në veri të Kosovës janë katër degë bankash dhe janë 15 institucione financiare jobankare në të cilat mund të dërgohen remitencat dhe pagesat dhe ku të gjitha pranohen në euro. Euro është valuta që na vjen nga Bashkimi Evropian dhe ne nuk po i themi askujt të marrë lekun shqiptar apo monedhën e re dardane nga Kosova, por euro, si mjeti i vetëm i pagesës dhe blerjes, i përcaktuar qartë në Kosova. Nuk është një çështje që mund të negociohet”, tha Kurti.
Ai nuk ka folur për kërkesat e bashkësisë ndërkombëtare për shtyrjen e zbatimit të rregulloreve të Bankës Qendrore, sipas të cilave euro në para të gatshme bëhet mjeti i vetëm i pagesës në Kosovë.
“Shumica dërrmuese e tyre kanë llogari bankare në bankat e Kosovës dhe nëse nuk kanë, mund të hapin një llogari rrjedhëse dhe ta mbajnë falas”, tha Kurti.
Ai thekson se Kosova nuk dëshiron të dënojë askënd me një vendim të tillë, por vetëm të fut ligjshmërinë, kushtetutshmërinë dhe rregullsinë.
Nga ana tjetër, presidentja Vjosa Osmani tha se janë disa opsione që janë duke u negociuar sa i përket zbatimit të rregullores.
“Për sa i përket zbatimit praktik, po shqyrtohen disa opsione të cilat nga njëra anë do të respektonin nenin 11 të Kushtetutës. Nga ana tjetër, do të lihet pak kohë për informimin e qytetarëve dhe transferimin e tyre, le të themi në llogari të reja dhe të tjera”, tha Osmani.
Autoritetet serbe akuzuan Kosovën se me një lëvizje të tillë po përpiqet të ndalojë dialogun dhe të dëbojë popullin serb. Ndërsa disa kritikojnë qasjen e pakompromis të Vuçiçit, të tjerë pretendojnë se ai ka të drejtë që vë në dukje shkeljen e të drejtave të njeriut dhe avokon për mbrojtjen e pakicave serbe. Ai është i bindur, siç thotë, se bashkësia ndërkombëtare nuk do ta lejojë.
Përkundër presionit të madh nga BE-ja dhe bashkësia ndërkombëtare lidhur me çështjen aktuale të Kosovës, ai kërkoi që ai presion të transferohej në Prishtinë për të tërhequr vendimin, ndërsa në ndërkohë u takua edhe me ambasadorët e vendeve të Quint-it – SHBA, Britania e Madhe, Italia, Gjermania dhe Franca.
“Çdo fjalë formale do të ishte e tepërt”, tha Vuçiç. /tesheshi.com/
