Edhe sot, 136 vjet pasi osmanët ia lanë vendin Austro-Hungarisë, Bosnjë-Hercegovina nuk ka humbur shumë nga gati katër shekuj të qëndrimit në Perandorinë Osmane: arkitektura, fjalët e përditshmërisë e tabiate të tjera. Por, në qendër të reportazhit të BBC Travel për këtë vend interesant nuk janë këto, në fakt aty rrëfehet sesi e ashtuquajtura kafe turke, nuk mund të quhet e tillë në Bosnje.
Nëse në vende të tjera të Europës Juglindore, Azisë Perëndimore dhe Afrikës së Veriut, ende shërbehet kafja turke (duke përdorur të njëjtat metoda dhe me kokrra kafeje të bluara hollë, edhe pse njerëzit i japin emra lokalë), Bosnja është një ndër vendet ku cilësimi i kafes me një emër të vetin, nuk është vetëm për krenari kombëtare. Është çështje dallimi.
Duke kërkuar një shije me aromë shtëpie, turku Elif Burgaz porosit një kafe turke në Nanina Kuhinja, një restorant në Baščaršija, lagjen turke të Sarajevës. Një boshnjak ulur ngjitur me të, ndërhyri shpejt për ta korrigjuar: “Kafja boshnjake nuk është kafe turke”, th ai, me një tonalitet mbrojtës në zë. Ndryshimi, shpjegoi, qëndron tek procesi.
Kafetë nisin me bluarjen e kokrrave të pjekura në një pluhur të imët dhe zierjen e tyre në një xhezve, siç i thonë në turqisht. Por turqit shtojnë kafenë dhe sheqerin në ujin e ftohtë përpara se ta vendosin në zjarr. Kur përgatiti kafenë boshnjake, në fillim nxehet uji në sobë.
Pasi uji zjen, një sasi e vogël ruhet mënjanë. Kafja shtohet në xhezve dhe vendoset në zjarr për pas sekonda, sa të marrë një valë që lëngu të ngrihet mbi sipërfaqe e të krijojë një shkumë të trashë. Ky proces mund të përsëritet disa herë. Më pas uji i nxehtë që ishte hequr mënjanë, shtohet në xhezve.
Për ata që janë amatorë, ndryshimi është i papërfillshëm. Por duke shtuar ujin e nxehtë, në fund krijohet një shkumë edhe më e trashë e duke shtuar kafenë në vonë në procesin e zierjes, shpesh krijohet një aromë më e fortë në kafenë që edhe kështu, ka një aromë të mrekullueshme.
Kështu shpjegojnë në një kafene boshnjake, Rahatlook, që ofron një kurs të shpejtë për procedurën.
Për shumë njerëz, kafeja boshnjake ka një shije të pangatërrueshme me homologen e saj turke, që mund të përshkruhet e fuqishme, e hidhur dhe trashë si baltë. Për turistët, dallimi më i madh duket të jetë në mënyrën sesi shërbehet kafja.
“Në Turqi, xhezveja i takon kuzhinës, jo tavolinës”, shpjegon një nga ekspertët e kafenesë, Burgaz. Kafeja turke shërbehet në tasa të vegjël; ndërsa kafja boshnjake shërbehet në një xhezve plot, që mund të mbaje tre filxhanë kafeje, në një tabka rrumbullake prej hekuri, një gotë qeramike, një gotë ujë, një enë plot me kuba sheqeri dhe një llokume vendase, që të huajt e njohin si të famshmen llokume turke.
Kur nis të shijosh kafenë, së pari duhet të pish një gllënjkë ujë, merr me lugë shkumën në sipërfaqen e xhezves, hidh kafenë në filaxhan e mbuloje me shkumë, pasi kafja boshnjake nuk është fare kafe, nëse nuk ka shkumë.
Nëse të nevojitet sheqer, mos e hidh në filxhan, është më mirë nëse e mban nën gjuhë që të shkrijë e ndërkohë pi kafenë.
Po përse gjithë ky kujdes për të shënjuar kafenë turke, si boshnjake. Duket se në një vend që ka qenë nën pushtimin e të huajve për shekuj, ku masakrat e luftës nuk janë venitur aspak në kujtesën kolektive, identiteti kombëtar merr një rëndësi të madhe. E megjithatë, boshnjakët duket se ia kanë dalë të shndërrojnë vite të tëra vështirësish në biseda me humor.
“Serbët? Nuk kam ndonjë problem me ta”, thotë një vendas, Nadiri, me një buzëqeshje të vrejtur në fytyrë. “Po ata mendojnë se jemi turq, e ne nuk jemi”.
Boshnjakët janë të mirënjohur për mjeshtërinë e tyre me metalet, dhe lagja turke e Sarajevës është e mbushur me dyqane që shesin sete të gdhendura kafeje, që të gjitha të punuara me dorë.
Por ka nje metodë që mund të shquash thjesht nëse kjo është e vërtetë ose jo. Nëse ka vija të vogla që rrethojnë metalin, seti i kafesë është bërë me makineri. Nëse është krejtësisht solid, pa vijëzime apo krisje, xhezveja, kupat e tabakaja janë të gjitha të punuara me dorë.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
