Nga Bashkim Kastrati
Nisja e parafushatës elektorale dhe ditët e përcaktuara për fushatë nënkupton edhe kosto të mëdha të partive politike. Partitë politike harxhojnë qindra mijëra euro gjatë fushatave, duke filluar nga bartja e militantëve me autobusë, e deri të pagesa për këngëtarët që përformojnë në mitingjet e tyre.
Që nga paslufta partitë politike në Kosovë nuk janë treguar transparente në këtë aspekt. Ata kanë fshehur financat e tyre, por në disa raste edhe financuesit. Në këtë mes, përjashtim bën vetëm Lëvizja Vetëvendosje, e cila sipas organizatave të shoqërisë civile është e vetmja që ka bërë publike financuesit dhe është e vetmja që i është përgjigjur pozitivisht kërkesave për të pasur qasje në këto dokumente. Ndërkaq paritë tjera të mëdha, nuk janë aspak transparente në këtë aspekt. PDK si partia më e madhe në vend nuk ka as web-faqe ku do të paraqiste të dhëna të tilla edhe sa i përket financimit.
Një fakt është i ditur se partitë politike, sidomos ato që kanë qenë në pushtet vitet e fundit marrin donacione nga kompani të ndryshme për të financuar aktivitetet e tyre. Pikërisht kjo është një nga problemet e mëdha në vitet e fundit, pasi që një marrëdhënie e tillë ndërmjet partive politike dhe bizneseve ka krijuar dukurinë e klientelizmit. Më thjeshtë, ajo kompani që e financon një parti politike do të shpërblehet me tenderë kur kjo parti të vijë në pushtet.
Sipas një hulumtimi që ka bërë Qendra Kosovare për Gazetari Hulumtuese – Preportr, e cila është pjesë e organizatës ÇOHU!, vetëm gjatë shtatë viteve (gusht 2007- maj 2014), disa nga financuesit e partive politike – bizneset dhe pronarë të bizneseve – kanë përfituar rreth 220 milionë euro tenderë publikë. Hulumtimi tregon se financuesit e Partisë Demokratike të Kosovës (PDK), janë në krye të listës së përfituesve nga tenderët publikë, të pasuar nga financuesit e Lëvizjes Vetëvendosje! (LVV). Financuesit e Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK), Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës (AAK), dhe të Aleancës për Kosovën e Re (AKR), kanë përfituar shumë më pak të hyra nga tenderët publikë se sa ata të PDK-së dhe LVV-së.
Në total, Preportr ka mundur të provojë që financuesit e PDK-së kanë përfituar mbi 160 milionë euro, përderisa ata të LVV-së kanë marrë afër 60 milionë euro nga tenderët publikë. Duhet cekur se një pjesë e madhe e financueseve të PDK-së njëkohësisht janë financues edhe të VV-së dhe tenderët i kanë marrë në institucionet, ku nuk ka qeverisur VV, pasi që në këtë përllogaritje nuk është përfshirë Komuna e Prishtinës, por vetëm dy ministri që kanë bërë investime kapitale, ajo e arsimit dhe infrastrukturës.
Ndërkaq, shuma totale që financuesit e tri partive tjera (LDK, AAK dhe AKR), kanë përfituar është më pak se 14 milionë euro. Dy partitë, AAK-ja dhe AKR-ja, bazohen në donacione që kryesisht vijnë nga anëtarë të partisë, në rastin e AAK-së, ose familjarë të kryetarit, në rastin e AKR-së, gjë që e bënë këtë të fundit parti me karakter familjar të financimit.
Gjithashtu një hulumtim i mëhershëm i Preportr ka treguar se si kompani që merren me organizime fushatash elektorale kanë kryer shërbime për partitë e mëdha politike me pagesa që arrijnë shumat mbi 5000-6000 euro, përderisa shuma enorme parash të gatshme janë dhënë nga vetë zyrtarë të partive politike. Një mënyrë tjetër që është përdorur nga partitë politike për t’i ikur deklarimit zyrtar të shpenzimeve gjatë zgjedhjeve është edhe realizimi i pagesave duke përdorur kompani të treta. Kjo ndodhë ashtu që kompania e marketingut i lëshon faturë të rregullt një kompanie të caktuar me pretendimin se i ka ofruar shërbime por që në fakt ato shërbime janë realizuar ose për partinë politike ose për individët që kanë garuar për ndonjë post politik.
Duke e marrë parasysh këtë mënyrë të financimit, disa organizata që shoqërisë civile kanë kërkuar që të ndryshohet mënyra e financimit të partive politike në mënyrë që të shmangët klietelizmi. Kjo dukuri konsiderohet e dëmshme pasi që tenderët jepen më favorizime, monitorohen në këtë formë, punët i pranohet me favorizim dhe pasoja e gjithë kësaj është se punët nuk kryhen me kualitetin e duhur.
Partitë politike duhet të auditohen dhe aty paraqiten të gjitha donacionet e pranuara dhe mënyra se si janë shfrytëzuar. Por ka mbi katër vite që Kuvendi i Kosovës nuk ka zgjedhur auditorët për auditimin e financave të partive politike. Si duket nuk ka pasur vullnet politik për këtë proces.
Që nga viti 2013, kur kompetenca për përzgjedhjen e auditorëve për auditimin e partive politike ka kaluar tek Kuvendi, procedura tenderuese për përzgjedhjen e auditorëve ka dështuar 5 herë. Mungesa e auditimit është cilësuar si jotransparente dhe është kritikuar vazhdimisht nga anëtarë të shoqërisë civile, si dhe përfaqësues ndërkombëtarë.
Gjithashtu kritika për mosauditim janë paraqitur vazhdimisht edhe në raportet e progresit.
Ndryshe, partive politike, të cilat janë të përfaqësuara në Kuvendin e Kosovës nga buxheti i Kosovës, u ndahen më shumë se 4 milionë euro në vit për të mbuluar aktivitetet e tyre.
Shuma e mjeteve për financimin e aktiviteteve të subjekteve politike bëhet në bazë të përfaqësimit të numrit të ulëseve të fituara në Kuvend për një mandat. /tesheshi.com/
