Shkencëtarët paralajmërojnë se Italia qendrore përballet me rrezikun serioz të goditjeve të reja shkatërruese tërmetesh e kjo në të ardhmen e afërt. Rajoni, Italia qendrore në veri të Romës, është goditur tashmë nga tre lëkundje masive në javët e fundit. Sizmiologët besojnë se një tërmet i ri mund të godasë së shpejti rajonin.
“Duke llogaritur atë që kemi zbuluar për këto tre lëkundje të lidhura me njëra-tjetrën, ekziston mundësia që të ketë një tjetër tërmet të madh në rajon në një të ardhme vërtet të afërt”, tha Richard Walters, referues në shkencën e tokës në universitetin Durham. “Një gjë e tillë ka shumë gjasa të ndodhë”.
Tërmetet shkaktohen kur sasi të jashtëzakonshme energjie lëshohen ndërsa seksione shkëmbinjsh, nën presionin e madh nëntokë, lëvizin në mënyrë të menjëhershme. Kjo energji e lëshuar në formën e valëve sizmike shkakton dridhjen e tokës, ndonjëherë me pasoja të mëdha shkatërruese.
Në Europën perëndimore, kurrizi malor i gadishullit Apenine përbën rajonin më të rrezikuar sizmik. Vetë rajoni ka një histori të gjatë të tërmeteve të regjistruar që nisin që me kohën e perandorisë Romake.
Shkencëtarët tashmë dinë se rajoni është i prirur për goditje tërmeti për shkak se zgjatet në drejtimin verilindor-jugperëndimor në një shkallë prej 3 milimetrash në vit. “Kjo është gati një e dhjeta e shkallës me të cilën rriten thonjtë e dorës”, thotë Walters.
Një pjesë e kësaj zgjatjeje gjeologjike vjen për shkak të pllakave nëntokësore tektonike mbi të cilat shtrihet Italia e që po lëvizin duke u ndarë nga njëra-tjetra. Por si faktor shtesë besohet se ndikon edhe fakti që korja e tokës nën sipërfaqe po shtyhet sipër dhe kjo sjell gjithashtu lëvizje.
Kjo tërheqje e kores së tokës në gjithë Italinë sjell grumbullim të energjisë elastike, e cila lëshohet papritur, periodikisht, në formën e tërmeteve. “Për fat të keq, ne nuk e dimë kohën e saktë se ku do të ndodhë një gjë e tillë”, shton Walters.
Më 26 shtator 1997, një seri tërmetesh, përfshirë një goditje me magnitudë midis 5 dhe 6 ballëve të shkallës Rihter, goditi rajonin
Umbria-Marche dhe vrau 15 njerëz. Më shumë se 40 mijë persona mbetën të pastrehë. Dhe në vitin 2009, qyteti L’Aquila i shekullit të 13-të u godit nga një tërmet me magnitudë 6.3 ballë, që la 308 të vdekur dhe më shumë se 1500 të plagosur. Më shumë se 65 mijë persona mbetën të pastrehë.
Por tërmetet më të fundit kanë qenë edhe më dramatikët. Më 24 gusht të këtij viti, një tërmet prej 6.2 ballësh të Rihterit goditin Amatrice-n e vrau më shumë se 250 njerëz. Tërmeti u pasua nga një tjetër prej 6.1 ballësh që goditi Visso-n më 26 tetor. Goditja pati një viktimë.
Katër ditë më pas, fshati Arquata del Tronto u shkatërrua nga një tërmet prej 6.6 ballësh. Dy gra humbën jetën.
Të tre këto tërmete lidhen ngushtësisht me njëri-tjetrin, thotë Walters. “Një tërmet ndodh kur ka një hapësirë në masivet nëntokësore që lëshon energji. Por blloku e pason ngërçin në masivet e tjera. Ky efekt nxit tërmete të njëpasnjëshme”.
Sizmiologët tashmë besojnë se tërmeti i gushtit në L’Aquila dëmtoi dy blloqe gjeologjike të afërta, të njohura si Laga dhe Vettore. Tërmetet e fundit – më 24 dhe 30 tetor – kanë thyer edhe më tej pjesë të bllokut Vettore. Deri tani, vetëm segmentet më në sipërfaqe të blloqeve duket se janë ndikuar nga ky ndryshim, por rajonet më të thella mund të ndjejnë ndryshimin shpejt. “Kjo hap perspektivën që pjesa më e poshtme e Vettore-s të mund ende të dëmtohet dhe ne do të kemi një tjetër tërmet masiv”, thotë Walters.
Ka pasur një precedent, shton shkencëtari. Në Tibet, ndodhi një tërmet në vitin 2010, kur pati një ndarje në seksionet e cekëta të bllokut gjeologjik. Dhjetë muaj më pas, seksionet më të thella patën të njëjtën ndarje, duke sjellë një tërmet tjetër. “Kjo mund të jetë mundësi është në Itali”, thotë Walters. “Nuk do ta përjashtoja”.
Por, sizmilogët nuk kanë gjetur shenja në sipërfaqe që të “tradhtojnë” atë që ndodh në thellësi e që të mund të përcaktojnë se ku dhe kur do të ndodhë tërheqja. Teknikat përfshijnë matjen e shkallës së ngërçit në shkëmbinj, kqyrjen për sinjale elektrike nga shkëmbinjtë dhe shqyrtimin e ndryshimeve në sjelljen e ujit nëntokësor, kërkimin për anomaly kimike apo termike në një rajon, apo analizimin e variacioneve elektromagnetike. Asnjë nga këto metoda nuk ka rezultuar efektive për përcaktimin e vendit dhe kohës së goditjes së tërmetit.
“Ne dimë se ka një rrezik real për një tërmet tjetër, por nuk mund të themi me ekzaktësi se ku do të godasë, apo kur”, thotë Walters.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
