Në vitin 1661, Stockholms Banco, pararendësja e bankës qendrore të Suedisë nxori banknotat e para, në letër të trashë me shenja sigurie që mbanin vulën e bankës dhe me tetë nënshkrime të dukshme.
Vitin e kaluar – disa shtete si Britania e ndërmorrën vetëm javën e kaluar – Suedia nxori një seri të re banknotash që paraqisnin figura të shquara të shekullit të 20-të, gjigandë të kulturës suedeze si Astrid Lindgren, krijuesen e Pipi Çorapegjatës, Greta Garbo apo Ingmar Bergman. Por, sikundër edhe fqinjët e saj nordikë, Norvegjia, Danimarka e Finlanda, Suedia po ecën me hap të shpejtë drejt një shoqërie që nuk përdor paranë kesh.
“Nuk përdor më kesh për asnjë gjë”, thotë një 26-vjeçare suedeze, Louise Henriksson. “Thjesht nuk ke nevojë më për para kesh. Edhe për një karamele apo një fletore, përdorim kartën ose telefonin”.
Autobuzët suedezë nuk pranojnë para kesh prej vitesh, është e pamundur të blesh një biletë në metronë e Stokholmit me para të thata, fatorinot e kanë të ligjshme të mos pranojnë as monedha dhe as kartmonedha, ndërsa shitësit e rrugës – e madje edhe kishat – dukshëm preferojnë kartat apo pagesat me telefon.
Sipas bankës qendrore, Riksbank, transaksionet kesh përbëjnë më pak se 2 për qind të vlerës së të gjitha pagesave të kryera në Suedi vitin e kaluar – një shifër që disa e çojnë deri në 0.5 për qind deri në vitin 2020. Në dyqane, paratë kesh tashmë përdoren vetëm në 20 për qind të transaksioneve, gjysma e shifrë së pesë vjetëve më parë e shumë më ulët sesa mesatarja globale prej 75 për qind.
Një fakt i habitshëm është se edhe bankat, rreth 900 nga 1600 degët e bankave në Suedi, nuk mbajnë më para kesh për veprime, apo nuk përdorin më depozita kesh – dhe shumë të tjera, sidomos në zonat rurale, nuk kanë më as bankomatë. Qarkullimi i kronës suedeze ka rënë nga rreth 106 miliardë në vitin 2009 në 80 miliardë vitin e kaluar.
“Mendoj se praktikisht, Suedia do të jetë pak a shumë një shoqëri që nuk përdor para kesh brenda pesë vjetësh”, thotë Niklas Arvidsson, profesor që specializohet në inovacionin e sistemeve të pagesës në Institutin mbretëror të Teknologjisë në Stokholm.
Arvidsson argumenton se starti i vendit në këtë fushë nisi në vitet 1960, kur bankat këmbëngulën që punonjësit të përdornin transferta dixhitale bankare për të marrë rrogat e tyre, ndërsa kartat e kreditit dhe ato të debisë e patën boom-in e tyre në vitet 1990 kur bankat suedeze nisën të lëshonin çeqe.
Kartat janë tashmë forma kryesore e pagesave: sipas kompanisë Visa, suedezët i përdorin ato tre herë më shpesh sesa mesatarja europiane, duke kryer mesatarisht 207 pagesa për kartë gjatë vitit 2015.
Së fundmi, telefonat celularë me aplikimet e tyre kanë një tërheqje spektakolare. Sëish, një aplikacion shumë popullor zhvilluar në bashkëpunim me bankat kryesore si Nordea, Handelsbanken, SEB, Danske Bank dhe Sëedbank, përdor numra e telefonit për t’u mundësuar të gjithë atyre që kanë një aparat smart të transferojnë para nga një llogari bankare në tjetrën në kohë reale.
“Sëish pothuajse ka vrarë paranë kesh për pjesën më të madhe të njerëzve, përsa kohë bëhet fjalë për transaksionet nga një llogari personale në tjetrën”, thotë Arvidsson. “Aplikacioni ka të njëjtat tipare si pagesat kesh- mbaron punë në kohë reale, njëjtë si të japësh një kartmonedhë. Dhe tashmë po përdoret masivisht edhe nga bizneset”.
Në përdorim nga gati gjysma e popullsisë suedeze, Sëish është tashmë në rrugën e kryerjes së më shumë se 9 milionë pagesa në muaj. (Një aplikacion i ngjashëm në Danimarkë, MoilePay përdoret nga mbi 3 milionë danezë në një vend me popullsi 5.6 milionë banorë- e kreu rreth 90 milionë transaksione vitin e kaluar).
Shitësit e rrugës, që nga ata të hot-dogëve e deri tek shitësit e revistave, e kanë përshtatur me entuziazëm përdorimin e aplikacionit iZettle, një sistem i lirë dhe i lehtë dizenjuar për të lejuar tregtarët e vegjël dhe bizneset e vogla të pranojnë pagesa me karta krediti përmes një lexuesi në telefonat e tyre. Shumë nga ata raportojnë rritje të shitjeve deri në 30 për qind.
Edhe kishat në Suedi janë përshtatur, duke dhënë numrat e tyre të telefonit në fund të shërbesave dhe duke u kërkuar besimtarëve të përdorin Sëish-in për të derdhur kontributet e tyre në mbledhjen virtuale të së dielës. Një kishë në Stokholm tha se vitin e kaluar vetëm 15 për qind e donacioneve ishin në para kesh: pjesa tjetër u krye përmes telefonave.
Sigurisht që ka edhe shqetësime: rastet e mashtrimit elektronik janë më shumë se dyfishuar në dekadën e fundit dhe disa kritikë – përfshirë edhe krijuesin e iZettle, Jacob de Greer – kanë kërkuar të shqyrtohet nëse sistemi i tërë elektronik në të cilin çdo pagesë regjistrohet, mund të përbëjë shkelje të privatësisë.
Organizatat e të moshuarve, gjithashtu, kanë drojën se ata që preferojnë të përdorin paratë kesh, për shkak të hezitimit ndaj teknologjisë apo thjesht sepse e kanë më të thjeshtë me kartmonedha për të mbajtur të dhënat e shpenzimeve të tyre, mund të jenë të penalizuar. Ndërsa arsimtarët shqetësohen se të rinjtë do të joshen të përdorin para që nuk i kanë realisht.
Për këto arsye sociale dhe të tjera si këto, Arvidsson thotë se paraja kesh ende nuk ka marrë fund. “Madje, edhe nëse në pak vjetët e ardhshëm, suedezët nuk do të përdorin fare kesh, që vendi të shënojë kalimin në një shtet pa monedha e kartmonedha do të duhet një vendim politik”, thotë ai. “Ideja e parasë kesh, edhe në Suedi madje, mbetet shumë e fortë”.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
